جديدترين آمار مربوط به تجارت خارجي كشور نشان مي‌دهد كه در 6 ماهه نخست سال جاري، حدود 21 ميليارد دلار صادرات كالا بدون احتساب نفت خام و حدود 21 ميليارد و 200 ميليون دلار نيز واردات كالا صورت گرفته است. ارزش صادرات و واردات كشور طي اين مدت در مقايسه با مدت مشابه سال قبل نيز با افتي 11 و 6درصدي همراه بوده است. براساس اين گزارش، تراز تجاري كشور با كسري 273 هزار دلاري همراه بوده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود هزار و 233 دلار كاهش داشته است.
97، سال نوسان شديد تجاري
سال گذشته به دليل افزايش نوسانات ارزي و تحريم‌هاي نفتي بحران‌هاي اقتصادي تشديد و بخش تجاري نيز با مشكلاتي مواجه شد، به‌گونه‌اي كه يكي از سياست‌هاي كشور براي بهبود اوضاع، تلاش براي تسهيل تجاري با كشورهاي همسايه بود. از اين رو از حدود
44 ميليارد دلار صادرات در سال 97 حدود
24 ميليارد دلار آن به كشورهاي داراي مرز مشترك آبي و خشكي اختصاص داشت. به بيان ديگر در زمان تحريم كشور با هدف تمركز بر بازار همسايه توانست 55درصد از صادرات خود را به اين كشورها انجام دهد. اين در حالي است كه تا قبل از شروع تحريم و نوسانات ارزي، صادرات كشور 47 ميليارد دلار بود در حالي كه اين رقم در پايان 97 حدود 3 ميليارد دلار كاهش داشته است. از سوي ديگر، آمار واردات ايران 42 ميليارد و 612 ميليون دلار اعلام شده بود. با وجود اينكه 55درصد صادرات ايران به كشورهاي همسايه بوده اما تنها 27درصد يا 11 ميليارد و
541 ميليون دلار كالا از همسايگان به كشور وارد شده است. در پايان سال 97 چين توانست عنوان بزرگ‌ترين طرف تجاري ايران را به خود اختصاص دهد. هر چند اين لقب براي چندمين‌بار است كه به اين كشور اعطا مي‌شود. چين در سال گذشته بيش از 19 ميليارد و 500 ميليون دلار مبادله تجاري با ايران داشته است. تجزيه و تحليل اين آمار نشان مي‌دهد كه صادرات به چين و واردات از اين كشور به ترتيب 9 و 10 ميليارد دلار بوده است. اما نكته درخصوص اين آمار اين است كه ايران 32 ميليون تن كالا به چين صادر كرده در صورتي كه چين 3 ميليون تن كالا به ايران فروخته است. اين نشان مي‌دهد كه كالاهاي وارد شده ايران از چين، ارزش بيشتري نسبت به كالاهاي ايراني صادر شده به چين دارند. هر چند اين روند براي كشور امارات و تركيه نيز تكرار شده است.
6 ماهه ابتدايي 97، تراز مثبت
طبق گزارش‌هاي گمرك ايران در 6 ماهه ابتدايي سال 97 صادرات غيرنفتي به رقم 20 ميليارد و 705 ميليون دلار رسيد كه در مقايسه با رقم
17 ميليارد و 79 ميليون دلار در 6 ماهه ابتدايي سال 96 رشدي 21درصدي داشته است. در اين مدت تمام گروه كالايي صادراتي كه در بخش‌هاي كشاورزي، صنعت و پتروشيمي بوده، افزايش ارزش يا وزني داشته‌اند. واردات كشور در اين مدت نيز به رقم 19 ميليارد و 764 ميليون دلار رسيد كه نسبت به مدت مشابه سال 96 حدود 9درصد كاهش وزني و 12درصد كاهش ارزشي داشته است.
براساس اين آمارها، تراز تجاري ايران در 6 ماهه نخست سال 97 مثبت 941 ميليون دلار برآورد شده است كه نسبت به مدت مشابه در سال 96 حدود 120درصد رشد داشته است. هر چند كه اين افزايش نشأت گرفته از نوسانات ارزي و بالا رفتن قيمت خريد ارزهاي بين‌المللي و افزايش تقاضاي ميعانات گازي از بيم كاهش عرضه توسط ايران بود. 5 بازار نخست هدف صادراتي كشور، 70درصد از كل صادرات ايران را به خود اختصاص داد. چين با 4 ميليارد و 633 ميليون دلار، عراق با
4 ميليارد و 564 ميليون دلار، امارات با 4 ميليارد و 63 ميليون دلار، افغانستان يك ميليارد و 668 ميليون دلار و هند با يك ميليارد و 255 ميليون دلار به ترتيب بيشترين كالا را از ايران وارد كردند.
بيشترين و كمترين ارزش صادرات
متوسط قيمت اقلام صادراتي در 6 ماهه نخست سال 1398 با افتي 27درصدي نسبت به سال گذشته به 299 دلار بر هر تن رسيد. طي يك سال و نيم گذشته ارزش واردات كشور
3.5 ميليارد دلار و ارزش صادرات نيز 3.1 ميليارد دلار بود. آمارها نشان مي‌دهد كه صادرات افت ارزشي معادل 1.5درصد داشته در حالي كه واردات ارزشي به ميزان 1.5درصد پيدا كرده است. با مقايسه آمار درمي‌يابيم كه بيشترين ارزش صادرات و واردات كالا در ارديبهشت و كمترين نيز در فروردين بوده است. در ارديبهشت سال جاري حدود 6 ميليارد دلار صادرات و
4.4 واردات انجام شده كه صادرات نسبت به ارديبهشت سال گذشته با افزايشي يك ميليارد دلاري و واردات با كاهشي 500 ميليون دلاري همراه بوده است.
افزايش مراودات تجاري با پيوستن به اوراسيا
از روزهاي ابتدايي الحاق ايران به اوراسيا، بحث‌هاي زيادي درخصوص افزايش مراودات تجاري با كشورهاي عضو همچنين برخورداري از مزاياي معافيت‌هاي تعرفه‌اي مطرح شد. بسياري بر اين باورند در دوران تحريم كه صادرات مهم‌ترين محصول كشور كه مزيت نسبي بالايي نيز براي ايران دارد در تنگناي شديدي قرار دارد، پيوستن به منطقه اوراسيا مي‌تواند راه‌حل مناسبي براي بالا بردن توان و تراز تجاري كشور باشد. طبق پيش‌بيني‌ها ايران با الحاق به اوراسيا مي‌تواند تا 2 ميليارد دلار درآمدهاي تجاري كشور را افزايش داد. براساس اين موافقتنامه در حوزه صادرات و واردات به‌خصوص براي كالاهاي كشاورزي به ويژه ذرت و جو امتياز تعرفه ترجيحي دريافت مي‌شود.
بهبود تراز تجاري از ابتداي سال جاري
با وجود تحريم‌هاي نفتي، بخش عمده صادرات ايران از نفت و فرآورده‌هاي آن فاصله گرفته و به سمت كالاهاي قابل رقابت در منطقه رفته است. طبق آمارهاي اتاق بازرگاني بهبود تراز تجاري از ابتداي سال جاري و در فصل بهار شروع شد. از سوي ديگر طبق برآوردهاي اتاق بازرگاني، كشور در فصل بهار حدود 11.5 ميليارد دلار صادرات غيرنفتي و حدود 10 ميليارد دلار واردات كالايي داشته است. با احتساب ميزان واردات و صادرات، تراز تجاري در فصل بهار رقم مثبت
يك ميليارد و 216 ميليون دلار بود.
براساس گزارش‌هاي سازمان توسعه تجارت ايران و طبق آمار گمرك ايران، كالاهاي كشورمان در
6 ماهه نخست سال 97 با احتساب ميعانات گازي، به وزن بيش از 56 ميليون تن و ارزش بيش از 23 ميليارد دلار به دنيا صادر شده كه نسبت به مدت مشابه در سال گذشته 13درصد افزايش ارزشي و 3درصد كاهش وزني داشته است. در بخش ديگري از اين گزارش عنوان شده كه تراز تجاري كالايي كشور بدون نفت خام طي اين مدت با كسري 273 هزار دلاري همراه بوده و نسبت به مدت مشابه سال گذشته هزار و233 دلار كاهش داشته است.
اين درحالي است كه به لحاظ وزني، صادرات كشور رشد ۲۳درصدي و واردات كشور رشد ۰.۴درصدي را تجربه كرده است.تراز تجاري كالايي بدون نفت خام كشور نيز طي اين مدت با كسري ۲۷۳ هزار دلاري همراه بوده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته يك هزار و ۲۳۳ دلار كاهش يافته است.متوسط قيمت اقلام صادراتي كشور طي ۶ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ بالغ بر ۲۹۹ دلار بر هر تن بوده كه نسبت به نيمه نخست سال ۱۳۹۷، افت نسبتا قابل توجه ۲۷درصدي را تجربه كرده كه احتمال مي‌رود بخشي از اين افت ناشي از بيش‌برآورد قيمت‌هاي پايه صادراتي در نيمه نخست سال ۱۳۹۷ و بخشي از آن به علت كاهش قيمت‌هاي جهاني باشد. در هر حال ميانگين قيمت صادرات در اين بازه، كمترين رقم طي
10 سال گذشته است. متوسط قيمت اقلام وارداتي كشور طي اين مدت نيز يك هزار و
۲۸۱ دلار بر هر تن بوده كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته افت حدود ۶درصدي داشته است.