سِفر خروج از بحران

گروه اجتماعي| هواپيماها آسمان ديگري را جز آسمان ايران براي پرواز انتخاب مي‌كنند، گويا گردشگران با هراس به لكه نارنجي پرخطر روي نقشه ايران نگاه مي‌كنند و قيد سفر به شيراز و اصفهان و يزد را مي‌زنند. طي دو هفته گذشته، صنعت ترسوي گردشگري روي بحراني خود را به فعالان حوزه گردشگري نشان داده است. طبق آخرين آماري كه به تاييد وزارت ميراث‌ فرهنگي و گردشگري رسيده 70 درصد تورهاي آسيايي و 100 درصد تورهاي اروپايي به ايران لغو شده است. اين امر هم از طرفي ايران را براي مدتي از مواهب درآمدهاي ارزي گردشگري بي‌نصيب مي‌كند و هم سفره صاحبان مشاغل گردشگري را بيش از پيش كوچك مي‌كند.

سازمان ميراث‌ فرهنگي و گردشگري كه امسال با نگاهي به توسعه گردشگري به وزارتخانه تبديل شد حالا با اولين بحران جدي روبه‌روست، بحراني كه پيش از اين نيز براي كشورهاي ديگري رخ داده است و گذر از آن چندان امر محالي نيست اما به راهكارهايي دقيق و كارشناسي‌ شده نياز دارد. آخرين اقدام اين وزارتخانه برپايي نشستي با جامعه تورگردانان براي بررسي راهكارهاي گذر از اين روزهاي سخت است. اما روزهاي سخت فعالان گردشگري تنها متوجه صفر شدن سفرهاي ورودي به ايران نيست. «مرتضي دزفولي»، راهنماي گردشگري در گفت‌وگو با «اعتماد» خبر از سقوط تورهاي داخلي نيز مي‌دهد. به گفته دزفولي طي همين چند هفته تورهاي داخلي كشور حدود يك‌سوم ريزش داشته‌اند و نمي‌توان براي خروج از اين بحران، نگاه را صرفا معطوف به ريزش گردشگران ورودي كرد، گردشگري ضعيف ‌اندام داخلي نيز در مخاطره است.

نجات گردشگري در كوتاه‌ مدت

نشست بررسي اثر وقايع اخير بر ورود گردشگران خارجي تلاشي بود براي خروج از وضعيت پيش آمده، وضعيتي كه به زعم معاونت گردشگري با اجراي «برنامه اقدام فوري» مي‌توان از آن عبور كرد. علي‌اصغر مونسان، وزير ميراث ‌فرهنگي، گردشگري و صنايع ‌دستي كشور در نشست مشترك با جامعه تورگردانان ايران كه سه‌شنبه اول بهمن برگزار شد از اقدام فوري براي گردشگري ايران از روز شنبه هفته آينده خبر مي‌دهد و خطاب به جامعه تورگردانان مي‌گويد: «نگراني و دغدغه‌هاي شما را مي‌دانم. مشكلاتي ايجاد شده كه لطمه‌هايي به گردشگري وارد كرده است و اين اولين بار نيست كه چنين چالشي ايجاد شده است. حتما از اين وضعيت عبور مي‌كنيم، همه توان خود را مي‌گذاريم و اقداماتي مضاعف انجام مي‌دهيم.» مونسان اين ‌بار رودررو با جامعه گردشگران كشور معترف شده بود كه گزارشات موجود خبر از وارد شدن لطمه‌اي جدي به گردشگري كشور مي‌دهد البته وزير گردشگري در ادامه همين صحبت تاكيد مي‌كند:«به هر حال اين اتفاق‌ها از كنترل ما خارج بود.» خبر كنسل‌ شدن بخش عظيمي از تورهاي ورودي به ايران در گفته‌هاي ابراهيم پورفرج، رييس هيات ‌مديره جامعه تورگردانان ايران در نشست تشكل‌هاي خصوصي با وزير ميراث ‌فرهنگي و گردشگري به چشم مي‌خورد. پورفرج در اين نشست مي‌گويد كه آمار دقيق تورهاي كنسل‌ شده روز يكشنبه 29 دي به وزير ميراث ‌فرهنگي و گردشگري ارايه شده است. اين تورگردان، تبليغات پررنگ و گسترده و حضور مقتدرانه در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي گردشگري را به عنوان راهكاري براي وضع موجود پيشنهاد مي‌كند و مي‌گويد:«زماني كه تركيه، هواپيما روسيه را هدف حمله قرار داد، روس‌ها تصميم گرفتند سفر به اين كشور را بايكوت كنند. تا آن موقع 4 ميليون توريست از روسيه به تركيه سفر مي‌كرد. با اين حال تركيه با اقدامات مفيدي كه انجام داد در زمان كوتاهي گردشگري خود را نجات داد.» يكي از مباحث طرح شده در اين نشست، قيمت‌هاي گزاف ورودي موزه براي گردشگران ورودي بود كه آقايي، عضو جامعه تورگردانان به آن اشاره كرده و گفته بود كه افزايش نرخ وروديه موزه‌ها كه تا سال آينده براي بازديدكنندگان خارجي به 100 هزار تومان مي‌رسد يك شوك است. به زعم او تركيه توانسته بود در شرايط بحراني نرخ وروديه موزه‌ها را موقتي اصلاح كند. اين تورگردان معتقد بود كه در شرايط حاضر آخرين گزينه بايد افزايش قيمت باشد:«در شرايط موجود نياز است، قيمت‌ها در ايران براي گردشگران فريبندگي داشته باشد و كمك دولت در اين مورد بايد ملموس باشد.» علاوه بر آن پيش از آن صحبت ريزش 70 درصدي تورهاي گردشگري ورودي طرح شده بود كه يكي از مديران آژانس گردشگري در اين نشست به همين آمار استناد كرده و مي‌گويد:«ريزش ۷۰ درصد تورهاي گردشگري واقعيتي نيست كه قابل كتمان باشد. چه راهكاري مي‌توان داشت تا به حالت نرمال برگرديم».

بحران ناتمام گردشگري داخلي

مرتضي دزفولي، تورگردان در گفت‌وگو با «اعتماد» خبر از يك‌سوم شدن تورهاي داخلي مي‌دهد و مي‌گويد:«آمار ما نشان مي‌دهد حتي گران ‌شدن بنزين هم نتوانست چنين تاثيري روي گردشگري داخلي بگذارد. علت اين بود كه گردشگري داخلي بيشتر متاثر از قيمت گازوييل است نه بنزين. اما حالا مي‌بينيم كه تعداد تورهاي داخلي ما براي مثال به مقصد چابهار كم شده است، تعداد افراد در هر تور نيز كاهش يافته است. به شخصه علت اين امر را حال مردم مي‌دانم نه گراني.» اين تورگردان تاكيد مي‌كند كه «حال مردم» در رونق گردشگري بسيار موثر است، اين امري است كه شايد متوليان وزارتخانه ميراث‌ فرهنگي و گردشگري در محاسبات خود به آن اعتناي چنداني نمي‌كنند اما گردشگران بيش از هر چيز بايد سرحال باشند و حوصله سفر كردن داشته باشند. اين درحالي است كه رونق گردششگري داخلي در قياس با گردشگري ورودي از خارج كشور هزينه‌هاي كمتري را براي متوليان اين امر دارد. دزفولي معتقد است، اقدامات معاونت گردشگري در ماه‌هاي اخير اقلا تاثير محسوسي در افزايش گردشگران به نقاط كمتر شناخته كشور مثل چابهار نداشته است. دزفولي معتقد است كه طرح‌هاي آرمان‌گرايانه اقلا در برخي از مقصدهاي گردشگري داخلي پاسخگو نيست براي مثال سفر 4 روزه به مقصد چابهار از تهران دست‌كم 1 ميليون و 200 هزار تومان هزينه بليت هواپيما دارد و همين رقم را گردشگران بايد صرف خريد خدمات هتل كنند. اين تورگردان با شك و ترديد به تاثير اقدامات وزارت نوپا مثل برگزاري جشنواره در چابهار نگاه مي‌كند و مي‌گويد كه براي رونق گردشگري چاره‌اي جز رونق گردشگري داخلي نداريم و رونق گردشگري داخلي نيز نيازي به برنامه‌اي جامع دارد. يكي از انتقادهايي كه هميشه به بدنه سازمان و حالا وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌ دستي وارد بوده است، اين است كه بر خلاف ساير وزارتخانه‌ها، متوليان امر اين وزارتخانه از بدنه تخصصي گردشگري و ميراث ‌فرهنگي نيستند، در حوزه گردشگري فعاليت نكرده‌اند و عملا شناخت عميقي از مسائل ظريف اين حوزه ندارند. علاوه بر آن شكاف موجود ميان مسوولان و كارشناسان امر از ديگر مواردي است كه فعالان گردشگري پيش از اين در گفت‌وگو با «اعتماد» به آن اشاره كرده‌اند اينكه بدنه وزارتخانه آجري آزادي حتي از حضور كارشناسان زبده اين حوزه‌ها خالي است و به همين دليل حتي تغيير اين سازمان به وزارتخانه در عمل چندان تغييري در روال كاري صورت نداده است. دزفولي به «اعتماد» مي‌گويد:«منطقي‌ترين راه‌حل براي خروج از اين وضعيت الگوسازي است. پيش از اين نيز ما اين پيشنهاد را ارايه كرده بوديم. نگاهي به وضعيت دوبي بكنيد. دوبي 20 سال پيش بيابان بود اما حالا به عنوان قطب گردشگري عمل مي‌كند. يا بسياري از ايراني‌ها تا 30 سال پيش جرات نمي‌كردند به تركيه سفر كنند اما حالا اقتصاد كشور تركيه تا حد بالايي به گردشگري وابسته است. اين كشورها تجربه موفقي را از سر گذرانده‌اند و ما مي‌توانيم با الگوبرداري از آنها و تطبيق راهكارهاي آنها با شرايط خودمان راه كوتاه‌تري را هم طي كنيم. اما بالاخره همين الگوبرداري هم به نگاه كارشناسي و تجربه كاري نياز دارد.» نگاهي به گفته‌هاي جامعه گردشگران و فعالان اين حوزه نشان مي‌دهد كه بحران گردشگري پيش روي هم از طريق گردشگري خارجي و هم از طريق گردشگري خارجي حل خواهد شد.