گپي با خسرو دهقان درباره انديشه‌هاي آويني
آويني به تضارب آرا معتقد بود
خسرو دهقان
چهارشنبه‌اي كه گذشت مصادف بود با بيست و هفتمين سالگرد شهادت مرتضي آويني كه مخاطبان عام، او را با فيلم‌هاي مستند «روايت فتح» مي‌شناسند و آشنايي خاصان با انديشه‌ها و نوشته‌هاي اوست. به همين بهانه با خسرو دهقان گفت‌وگوي كوتاهي انجام داديم و درباره تلاش‌هايي كه اين نويسنده فيلمساز در سال‌هاي فعاليتش براي تحقق انديشه‌هايش انجام داده، گفت‌وگو كرديم. همچنين از دهقان درباره خصيصه‌ها و ويژگي‌هاي كاري آويني پرسيديم كه ماحصل آن را از نظر مي‌گذرانيد. خسرو دهقان معتقد است، مرتضي آويني ذهن جوينده‌اي داشت، او فردي دانش‌پژوه و دانشجو بود كه عاشقانه در پي آموختن مي‌دويد. دهقان علاقه‌مندي شهيد آويني به علم و دانش را به محصل زبر و زرنگ و زبده تشبيه مي‌كند كه ذهنش براي آموختن حاضر و آماده بود و از هيچ تلاشي در اين مسير دريغ نمي‌كرد. او مي‌گويد:«متاسفانه اين نهال در عنفوان جواني و شادابي خشك شد و از دنيا رفت. او تازه مي‌خواست وارد حيطه‌هاي مختلف شود و تجربه‌هاي جديد بياموزد. او خيلي دلش مي‌خواست انديشه‌ها و مشق‌هايي كه در سر داشت به ثمر بنشاند و براي به ثمر نشاندن آن از هيچ تلاشي فروگذاري نمي‌كرد اما زمان با او يار نبود و در سن بسيار پايين از ميان ما رفت. اين منتقد درباره خصيصه‌هاي كاري اين فيلمساز معتقد است كه او دو ويژگي برجسته داشت، اول اينكه تفكرات مخالف را به خوبي برمي‌تافت و دگرانديشان را مي‌پذيرفت و با آنها نشست و وبرخاست داشت. آدمي بود كه عقايد متفاوت ديگران را مي‌پذيرفت. به حرف‌هاي سليقه‌هاي متفاوت گوش مي‌كرد و به تضارب آرا عقيده زيادي داشت و چنين فضايي با روحيه او همخواني داشت. نمي‌خواست حرف خودش را به كسي تحميل كند، منتظر مي‌ماند تا طرف مقابل هم حرف خودش را بزند.
دهقان به ويژگي ديگر اين فيلمساز مستند اشاره مي‌كند دوم اينكه او بسيار روحيه كنجكاوي داشت. بسيار مشتاق به آموختن بود و با تمامي تلاشي كه مي‌كرد، فرصت را بسيار زود از كف داد. تا رفت كه خودش را براي آزمون‌هاي مهم‌تر گرم كند و دستش راه بيفتد و به ميدان‌هاي وسيع برود، فضا را از دست داد. اين فيلم‌هاي مستند بيشتر اتودهاي اوليه او بود تا بعدتر بتواند انديشه‌هايش را گسترش ببخشد. خسرو دهقان و مرتضي آويني در حوزه هنري سال‌هاي زيادي با هم همكار بودند. دهقان مي‌گويد، بحث‌هاي طولاني كاري زيادي با هم داشتيم و درباره مباحث مختلف زياد با هم صحبت مي‌كرديم اما آنچه كه مسلم بود اينكه آويني تحمل زيادي داشت و سعه صدر و صبوري زيادي در بحث‌ها به خرج مي‌داد. متاسفانه بايد بگويم كه مرتضي، يگانه غريبي بود كه زود ما را تنها گذاشت. با دهقان درباره اهميت مجله سوره در سال‌هاي فعاليت مرتضي آويني سوال پرسيديم كه او در اين مورد گفت:«مجله بسيار خوبي بود كه دنياي جديدي از سينما را به مخاطب ارايه مي‌داد. در فضاي متفاوت دهه 60 اين مجله بسيار خواندني براي علاقه‌مندان سينما بود. اين منتقد همچنين درباره «ادامه مسيري كه آويني آغازگر آن بود، مي‌گويد:«در اين سال‌ها هم مسير او ادامه پيدا كرده و هم ادامه پيدا نكرده. حوزه هنري تلاش‌هايي براي ادامه اين مسير داشته اما آنچه كه اهميت دارد اينكه يكسري آدم‌ها در اين دنيا هستند كه يك چيزهايي مال خودشان است و وقتي بروند، آن داشته‌ها را هم با خود مي‌برند. به نظر من مرتضي بذرهايي كه با تلاشش كاشته بود با خودش برد. »