كاظمي مذاكرات براي معرفي كابينه‌اش را آغاز كرد
سوداي سهم‌خواهي در بغداد
شهاب شهسواري
در آستانه نزديك شدن به ضرب‌الاجل معرفي كابينه جديد عراق توسط مصطفي كاظمي، نخست‌وزير مكلف، فشارها براي سهم‌خواهي در كابينه او افزايش يافته است. ۱۸ روز از فرصت كاظمي براي دريافت راي اعتماد از پارلمان عراق باقي مانده است. كاظمي كه بعد از شكست دو نامزد ديگر تشكيل دولت، محمد توفيق علاوي و عدنان زرفي از سوي برهم صالح، رييس‌جمهور عراق مامور تشكيل كابينه شد اكنون خود را تحت فشار شديد دو گرايش متفاوت سياسي در عراق مي‌بيند. گروه‌هاي شيعه عراقي كه بعد از آغاز اعتراضات سال گذشته تصميم گرفته‌اند، دولتي فراجناحي و تكنوكرات در عراق تشكيل دهند به او هشدار مي‌دهند كه از ايجاد يك دولت سهامي و در نظر گرفتن سهميه براي احزاب، اقوام و مذاهب در كابينه‌اش خودداري كند. جريان حكمت به رهبري عمار حكيم هشدار داده است كه در صورت در نظر گرفتن سهميه براي احزاب در كابينه آينده از اين دولت حمايت نخواهد كرد. از سوي ديگر گروه‌هاي سني و كرد كه پيش از اين در دولت عراق سهميه‌اي مشخص از كرسي‌هاي وزارت و مديريت ارشد را در اختيار داشتند، تاكيد مي‌كنند كه نخست‌وزير عراق مي‌تواند، سهميه احزاب شيعه را به صورت غيرحزبي و تكنوكرات تقسيم كند اما در مورد سهميه گروه‌هاي سني و كرد بايد با آنها مشورت كند. اين گروه‌ها و احزاب پيش از اين هم با تحريم جلسه راي اعتماد به كابينه محمد توفيق علاوي و جلوگيري از به حد نصاب رسيدن جلسه راي اعتماد به او موفق شده بودند تا به همين بهانه از انتخاب او به مقام نخست‌وزير جلوگيري كنند. رسانه‌هاي عراقي از آغاز رايزني مصطفي كاظمي با گروه‌هاي اصلي پارلمان عراق براي تعيين سهميه احزاب، اقوام و مذاهب در دولتش خبر مي‌دهند. هر چند تجربه دو نامزد پيشين در پيشبرد چنين مذاكراتي از مسير سخت قانع كردن طرف‌هاي سياسي به كنار گذاشتن سهم‌خواهي و اجازه به نخست‌وزير براي تعيين يك دولت شايسته و صاحب صلاحيت حكايت دارد اما فعلا نمايندگان و رهبران سياسي عراق از پيشرفت سريع و بدون مانع مذاكرات با گروه‌هاي پارلماني خبر مي‌دهند و خوشبينانه از معرفي سريع كابينه ۲۲ نفري مصطفي كاظمي مي‌گويند. به نوشته واشنگتن پست، خطرات سلامتي گسترده ناشي از شيوع بيماري كوويد ۱۹ همچنين ركود اقتصادي حاصل از آن كه باعث سقوط قيمت نفت، اصلي‌ترين منبع درآمد دولت عراق در بازارهاي جهاني شده است، گروه‌هاي سياسي و احزاب عراقي را مجبور كرده تا انعطاف بيشتري براي تشكيل يك دولت مقتدر براي كنترل اوضاع نشان دهند. هر چند بر اساس شرايط پيشين احزاب سياسي به ويژه احزاب شيعه، دولت جديد عراق يك دولت موقتي خواهد بود تا به سرعت بتواند انتخابات زودهنگام در اين كشور برگزار كند.
سهميه‌هاي نامعلوم
عراق از مهر ماه سال گذشته كه عادل عبدالمهدي در پي اعتراض‌هاي گسترده خياباني مجبور به استعفا شد تحت حاكميت دولت پيشبرد امور اداره مي‌شود و هنوز گروه‌هاي عراقي بعد از 6 ماه نتوانسته‌اند يك فرد جايگزين را براي نخست‌وزيري معرفي كنند. جانشيني نخست‌وزيري بعد از رويدادهايي همچون ترور سردار شهيد قاسم سليماني، فرمانده ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامي و ابومهدي مهندس، فرمانده حشدالشعبي و افزايش تنش‌ها ميان ايران و امريكا در عراق سخت‌تر هم شده است. هر چند شيوع بيماري كوويد ۱۹ باعث شده تا تب اعتراضات خياباني در استان‌هاي جنوبي عراق فروكش كند اما مبارزه با اين بيماري و رويارويي چالش‌هاي امنيتي، اقتصادي و سياسي عراق نيازمند ايجاد يك دولت فراگير است كه گروه‌هاي سياسي از توافق بر سر آن بازمانده‌اند. در طول روزهاي گذشته گمانه‌زني‌ها در مورد فهرست كابينه كاظمي بيش از پيش افزايش يافته است. هر چند مقام‌هاي ارشد گروه‌هاي سياسي تاكيد مي‌كنند كه هنوز كابينه تكميل نشده و فهرستي وجود ندارد اما رسانه‌ها تاكنون نام چندين نفر را به عنوان نامزدهاي نهايي وزارتخانه‌هاي كليدي دولت مصطفي كاظمي معرفي كرده‌اند. به نوشته روزنامه الشرق‌الاوسط، برخي از اين فهرست‌ها فقط با اين هدف تهيه شده‌اند كه نام برخي از افراد را به عنوان نامزدهاي صالح براي وزارتخانه‌ها تبليغ كنند تا در فرآيند تشكيل دولت، نخست‌وزير مكلف نام آنها را نيز در نظر بگيرد. فهرست‌هاي منتشر شده از تعيين ۲۲ عضو در كابينه خبر مي‌دهند كه به نوشته برخي رسانه‌ها قرار است نيمي از كرسي‌هاي آن در اختيار شيعيان، ۶ كرسي در اختيار سني‌ها و ۵ كرسي در اختيار كردها باشد. كاظمي در حالي قرار است كابينه خود را به پارلمان معرفي كند كه برخي از گروه‌هاي عمده شيعه عضو حشدالشعبي، موضع‌گيري روشني در مورد او نكرده‌اند. كتائب حزب‌الله كه پيش از اين مصطفي كاظمي را به همكاري با دولت امريكا براي ترور شهيد قاسم سليماني و ابومهدي مهندس، رهبر اين گروه متهم كرده بود در مورد انتخاب كاظمي سكوت كرده است و قيس خزعلي، رهبر گروه عصائب اهل حق نيز گفته است كه جلوي نخست‌وزير شدن او را نخواهد گرفت اما مستقيما حاضر به حمايت از كاظمي نشده است.
رضايت نسبي در تهران و واشنگتن
همزمان در ايران، همسايه شرقي عراق، واكنش‌ها به اعلام نام مصطفي كاظمي براي نخست‌وزيري مثبت بود. كاظمي بعد از آن به عنوان نامزد نخست‌وزيري معرفي شد كه علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران در جريان سفر به عراق با او و ساير احزاب سياسي اعم از شيعه و سني ديدار كرد. همزمان رسانه‌هاي غربي از سفر سردار اسماعيل قاآني، فرمانده سپاه قدس به عراق خبر داده بودند. به نوشته اين رسانه‌ها سفر سردار قاآني با هدف ايجاد اتحاد در ميان گروه‌هاي شيعه و رهبران حشدالشعبي براي حمايت از نامزدي مصطفي كاظمي به عنوان نخست‌وزير و جلوگيري از رسيدن عدنان زرفي به اين مقام انجام شده بود. خبرگزاري فرانسه نيز در گزارشي مي‌نويسد كه تحليلگران غربي از كاهش تنش‌ها ميان ايران و امريكا بعد از انتخاب مصطفي كاظمي به عنوان نامزد نخست‌وزيري خبر داده‌اند. اين خبرگزاري در گزارشي با عنوان «تنش‌هاي ميان ايران و امريكا فعلا كاهش يافته‌اند» به نقل از فيليپ اسميت، پژوهشگر انديشكده واشنگتن براي سياست خاور نزديك مي‌نويسد:«دو طرف فعلا فتيله‌ها را پايين كشيده‌اند تا شرايط براي فعاليت‌شان بهبود پيدا كند.» به نوشته خبرگزاري فرانسه، واشنگتن مصطفي كاظمي را يك نامزد ميانه‌رو تلقي مي‌كند و او را محصول عقب‌نشيني و سازش طرف‌هاي مقابل مي‌داند. امريكايي‌ها منتظر هستند تا دولت جديد عراق تشكيل شود تا در مذاكرات سطح بالاي سياسي و امنيتي كه قرار است خرداد ماه سال جاري ميان عراق و امريكا برگزار شود، ارتباط خود را با دولت مصطفي كاظمي بازنگري كنند. يك ديپلمات ارشد غربي به خبرگزاري فرانسه مي‌گويد:«در امريكا اين تصور وجود دارد كه اگر مصطفي كاظمي شكست بخورد به شكل غيرقابل بازگشتي رويكرد به عراق تغيير مي‌كند و حاكميت عراق به عنوان يك طرف متخاصم و طرفدار ايران شناخته مي‌شود.» رناد منصور، پژوهشگر موسسه چتم‌هاوس به خبرگزاري فرانسه مي‌گويد:«مذاكرات سطح بالاي ماه خرداد ميان دولت عراق با امريكا مي‌تواند باعث افزايش شكاف‌ها ميان دو طرف شود، امريكا مدت‌هاست تلاش مي‌كند تا عراق را وادار به جبهه‌گيري كند.» به نظر مي‌رسد واشنگتن كه پيش از اين در قانع كردن عادل عبدالمهدي، حيدر عبادي و نوري مالكي به قطع كامل روابط تجاري با ايران و رويكرد خصمانه نسبت به همسايه شرقي باز مانده بود، منتظر است تا ببيند آيا دولت بعدي عراق حاضر به پذيرش اين مطالبه امريكا خواهد بود يا نه. به گفته رناد منصور نهايتا امريكا از بغداد مي‌خواهد كه به آنها اعلام كند در مقابل ايران «با ما هستيد يا با آنها.» به نوشته خبرگزاري فرانسه، امريكا به رغم تلاش براي توسعه ائتلافش عليه ايران در عراق تنها مانده است. اين خبرگزاري به نقل از يك ديپلمات غربي مي‌نويسد كه تقريبا تمامي نيروهاي نظامي غيرامريكايي خارجي از خاك عراق خارج شده‌اند و در واقع ديگر چيزي به نام ائتلاف نظامي در اين كشور وجود ندارد. خروج نظاميان غربي غيرامريكايي با تعطيل شدن برنامه‌هاي آموزش نظاميان عراقي به دليل شيوع بيماري كرونا انجام گرفت.