لوكاشنكو براي نجات از اعتراضات بار ديگر به مسكو روي آورد
بازگشت به دامان پوتين
شهاب شهسواري
تجمع‌هاي اعتراضي در سراسر بلاروس به نتايج اعلام شده انتخابات هفته گذشته اين كشور همچنان ادامه دارد. روز جمعه هزاران نفر از زنان سفيدپوش معترض با تشكيل يك زنجيره انساني در شهر مينسك نسبت به خشونت عليه معترضان و كشته شدن تعدادي از كساني كه در خيابان‌ها به نتيجه انتخابات اعتراض كرده بودند، تجمع كردند. معترضان با شاخه‌هاي گل سراغ پليس سياه‌پوش ضد شورش بلاروس رفتند كه در طول يك هفته گذشته به خشونت شديد عليه معترضان متهم شده است. الكساندر لوكاشنكو، رييس‌جمهور بلاروس مي‌داند كه در صورت واگذار كردن صحنه به معترضان و مخالفان، آخرين باري خواهد بود كه بعد از 24 سال اقتدار مطلق در اين كشور، طعم رياست‌جمهوري را مي‌چشد. او كه در ماه‌هاي گذشته در مقابل شيوع ويروس كرونا، شهروندان كشورش را به نوشيدن ودكا و تراكتور‌سواري دعوت كرده بود حالا با حجم بي‌سابقه‌اي از مخالفت‌هاي داخلي مواجه شده است. دوران يك ساله نگاه او به غرب و دوري گزيدن از مسكو هم باعث نشده تا پس از اين انتخابات جنجالي، دولت‌هاي غربي مشروعيت چنداني براي رياست‌جمهوري مادام‌العمر او قائل شوند.
ظهر شنبه به وقت محلي، هزاران نفر از مردم مينسك با تجمع در ميدان پوشكينسكايا در مركز اين شهر ياد و خاطره كشته‌شدگان اعتراضات اخير به نتايج انتخابات در بلاروس را بزرگ داشتند. بر اساس گزارش رسانه‌ها، معترضان با هديه دادن شاخه گل به پليس و نيروهاي امنيتي آنها را به اجتناب از خشونت عليه معترضان دعوت كردند. اعتراضات در بلاروس يك هفته بعد از آن ادامه پيدا كرده كه دولت اين كشور با اعلام نتايج انتخابات يك‌شنبه گذشته در اين كشور، الكساندر لوكاشنكو را با 80 درصد براي ششمين بار از سال 1994 تاكنون برنده انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور اعلام كرد. بر اساس گزارش رسانه‌ها تاكنون دست‌كم 2 نفر از معترضان به نتايج انتخابات بلاروس توسط نيروهاي امنيتي كشته و صدها نفر ديگر هم مجروح شده‌اند. همچنين رسانه‌ها از بازداشت بيش از 6700 معترض خبر مي‌دهند. تلويزيون دولتي بلاروس طي روزهاي گذشته تصاويري از بازداشت‌شدگان مجروح نشان مي‌دهد كه جلوي دوربين‌هاي تلويزيوني زير فشار پليس نسبت به حضور خودشان در اعتراضات ابراز پشيماني مي‌كنند.
در واكنش به اعلام نتايج انتخابات و خشونت عليه معترضان به اين نتايج، اتحاديه اروپا اعلام كرده است كه مقام‌هاي بلاروس را تحريم خواهد كرد. حمايت كشورهاي اروپايي از معترضان باعث شده كه الكساندر لوكاشنكو بعد از يك سال رويكرد خصمانه نسبت به روسيه با آزاد كردن اتباع روس كه با اتهام بر هم زدن امنيت بازداشت شده بودند دوباره به همسايه شرقي پناه برد و طي تماس تلفني با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در مورد اوضاع بلاروس بعد از انتخابات رايزني كند. نامزد رقيب لوكاشنكو، اسوتلانا تيخانووسكايا، كه بعد از اعلام نتايج انتخابات به ليتواني پناه برده است، در پيامي ويديويي خواستار اعتراضات بدون خشونت به نتايج انتخابات شد. تيخانووسكايا قبل از برگزاري انتخابات گفته بود كه در صورت اعلام شكستش درخواست اعتراضات خياباني نخواهد كرد ولي ممكن است در آنها شركت كند. اما يك روز بعد از اعلام نتايج انتخابات، بعد از آنكه اعضاي ارشد ستاد انتخاباتي او بازداشت شدند، خاك بلاروس را ترك كرد و به ليتواني رفت. او بعد از 5 روز با انتشار يك پيام ويديويي از ليتواني از مردم خواسته است كه روزهاي شنبه و يك‌شنبه اعترضات عمومي بدون خشونت برگزار كنند. همزمان به نوشته رسانه‌ها كاركنان بسياري از كارخانه‌هاي دولتي بلاروس روز جمعه دست به اعتصاب عمومي زدند. در حالي كه از اولين دور رياست جمهوري لوكاشنكو در بلاروس 26 سال مي‌گذرد و اين كشور از زمان استقلالش تاكنون رييس‌جمهور منتخب ديگري نداشته است اما اعتراضات اخير بزرگ‌ترين تجمع‌هاي اعتراضي عليه اين رهبر قديمي بلاروس است، فردي كه رييس‌جمهوري پيشين امريكا، جورج دبليو بوش از او با عنوان «آخرين ديكتاتور اروپا» نام برده بود.
تحريم‌هاي اتحاديه اروپا
وزراي خارجه اروپايي جمعه شب اعلام كردند كه روند طراحي تحريم‌هاي جديد عليه مقام‌هاي بلاروس را به اتهام نقض حقوق بشر و جعل نتايج انتخابات آغاز كرده‌اند. روز جمعه بعد از برگزاري نشست اضطراري وزراي خارجه اتحاديه اروپا، جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اين اتحاديه از آغاز روند تحريم مقام‌هاي بلاروس كه به گفته او «در خشونت و جعل نتايج انتخابات» نقش داشته‌اند، خبر داد. به گفته بورل «اتحاديه اروپا نتيجه انتخابات بلاروس را نمي‌پذيرد.» اورسلا فن‌درلاين، رييس كميسيون اروپايي هم جمعه در توييتي نوشت:«ضروري است كه تحريم‌هاي مضاعفي عليه كساني كه ارزش‌هاي دموكراتيك را در بلاروس زير پا گذاشته‌اند و حقوق بشر را نقض كرده‌اند، تصويب شود.»
دولت ايالات متحده امريكا هنوز موضع روشني در مورد دولت لوكاشنكو نگرفته است. مايك پمپئو، وزير خارجه امريكا كه در تور ديپلماتيك اروپايي به كشورهاي شرق اروپا سفر كرده بود در گفت‌وگو با راديو دولتي آزاد اروپا متعلق به دولت ايالات متحده امريكا گفته است:«ما مي‌خواهيم به يك نتيجه مناسب براي مردم بلاروس برسيم و اقداماتي انجام خواهيم داد كه با اين هدف منطبق باشد.» او مستقيما دولت لوكاشنكو را خطاب قرار نداد اما از «خشونت‌هاي بعد از انتخابات» انتقاد كرد. روزنامه نيويورك تايمز در سرمقاله روز جمعه خود نسبت به واكنش دولتمردان غربي نسبت به اعتراضات در اوكراين انتقاد كرد و نوشت:«بلاروسي‌ها نيازي به بيانيه‌هاي پرحرارت از سوي دولت‌هاي غربي ندارند. آنها لازم دارند كه غرب به آنها بپيوندد و نتايج انتخابات را باطل اعلام كند و خواستار آزادي بي‌قيد و شرط بازداشت‌شدگان شده و خواستار برگزاري يك انتخابات تازه شود.»
لوكاشنكو: بايد با پوتين حرف بزنم
الكساندر لوكاشنكو در آستانه برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري اعلام كرد، روسيه قصد دخالت در انتخابات اين كشور و براندازي او را دارد اما حالا مي‌گويد كه بايد در اولين فرصت با رييس‌جمهور روسيه مذاكره كند چراكه اعتراضات در كشور او «فقط خطري براي بلاروس نيست بلكه خطري عليه همه كشورهاي منطقه است.» عصر روز شنبه، بعد از انتشار اين اظهارات، خبرگزاري رسمي بلاروس از گفت‌وگوي تلفني روساي جمهوري روسيه و بلاروس با موضوع «بررسي مسائل جاري بلاروس» خبر داد. پيش از اين تماس مقام‌هاي بلاروس 33 شهروند روسيه را كه به اتهام تلاش براي بر هم زدن امنيت در بلاروس بازداشت كرده بودند از زندان آزاد كردند. مقام‌هاي بلاروس ادعا كرده بودند كه اين اتباع روسيه با هدف «آشوب در بلاروس و براندازي دولت» به اين كشور آمده‌اند و در واقع از مزدوران شبه نظامي پيمانكاري وگنر در روسيه هستند. مسكو اين ادعاها را قويا رد كرد. لوكاشنكو در يك سال گذشته تلاش زيادي كرده بود تا مسير خود را از مسكو جدا كند. حدود يك سال پيش لوكاشنكو دستور اخراج سفير روسيه در بلاروس را اعلام، از ضميمه شدن شبه جزيره كريمه به خاك روسيه انتقاد كرد و با دعوت از وزير خارجه امريكا براي سفر به مينسك، وعده داد كه به جاي روسيه از امريكا نفت خام و گاز مايع وارد كند. اما حالا با گسترش اعتراضات در مينسك و حمايت دولت‌هاي غربي از مخالفان، لوكاشنكو بار ديگر دنبال جلب حمايت روسيه است. اما هفته گذشته بعد از اعلام نتايج انتخابات جنجالي كه براي ششمين بار متوالي لوكاشنكو را به مقام رياست‌جمهوري رساند، ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه به رغم همه اين نامهرباني‌ها، انتخاب مجدد لوكاشنكو به رياست‌جمهوري را به او تبريك گفت. حالا يك هفته بعد از برگزاري انتخابات در بلاروس و اعلام انتخاب مجدد الكساندر لوكاشنكو كه به اعتراضات گسترده در اين كشور منجر شد، لوكاشنكو از ضرورت گفت‌وگوي فوري با رييس‌جمهور روسيه مي‌گويد. به گزارش خبرگزاري بلتا، خبرگزاري رسمي بلاروس، الكساندر لوكاشنكو شنبه گفت:«ضروري است كه با پوتين تماس بگيرم و بايد با او حرف بزنم چون اين فقط يك تهديد عليه بلاروس نيست.» رييس‌جمهور بلاروس تاكيد كرد:«دفاع از بلاروس به معناي دفاع از محيط اطراف ما، دولت‌هاي متحد ما و الگويي براي دولت‌هاي ديگر است. آنها كه در خيابان‌ها مي‌تازند، بسياري از آنها از اين موضوع آگاه نيستند.»
تشكيل شوراي هماهنگي اپوزيسيون
اسوتلانا تيخانووسكايا، نامزد انتخابات رياست‌جمهوري بلاروس كه بعد از اعلام نتايج انتخابات مجبور به ترك خاك اين كشور شد حالا رسما اعلام كرده كه خواستار اعتراضات مسالمت‌آميز عليه دولت لوكاشنكو است و يك شوراي هماهنگي در خاك بلاروس براي هماهنگي اعتراضات و گفت‌وگو با دولت لوكاشنكو ايجاد مي‌كند. او با معرفي دو نماينده‌اش در مينسك از فعالان سياسي و مدني خواسته است تا براي مشاركت در شوراي مشورتي اپوزيسيون دولت مشاركت كنند. تيخانووسكايا از دولت خواسته است كه براي گفت‌وگو با مردم گام‌هاي عملي بردارد و تاكيد كرد:«دولت مي‌تواند آمادگي خود را براي گفت‌وگو با آزاد كردن همه بازداشت‌شدگان راهپيمايي‌هاي اعتراضي و اعلام جرم عليه كساني كه به مردم شليك كرده‌اند، نشان دهد.» بر اساس نتايجي كه دولت لوكاشنكو از نتيجه انتخابات يك‌شنبه هفته گذشته اعلام كرد، الكساندر لوكاشنكو در اين انتخابات 80 درصد از آرا را به دست آورده است در حالي كه فقط 10 درصد از آرا به نام رقيب او اسوتلانا تيخانووسكايا اعلام شد. تيخانووسكايا در آستانه انتخابات و بعد از بازداشت همسرش كه به عنوان نامزد اصلي اپوزيسيون در انتخابات شركت كرده بود به عنوان نامزد موقت اپوزيسيون براي تشكيل يك دولت انتقالي در انتخابات رياست‌جمهوري بلاروس كانديدا شد.