تعطيلي دو ساله موزه هنرهاي معاصر از نگاه معاون هنري وزير ارشاد
مرمت ابنيه هنري از ساخت بنايي نو دشوارتر است
گروه هنر و ادبيات
مساله هنرهاي تجسمي و از آن جمله موضوع موزه هنرهاي معاصر در بعد دولتي به حوزه مديريت معاون هنري وزير ارشاد مربوط مي‌شود. از اين رو سراغ مجتبي حسيني رفتيم كه در دولت جاري عهده‌دار اين مسووليت است. مباحث مربوط به تعمير موزه، دلايل به طول انجاميدن آن كه منجر به بيش از دو سال تعطيلي موزه شده و نيز ايراداتي كه به ويژه از سوي بعضي از هنرمندان به روند مرمت موزه گرفته مي‌شود، موضوعاتي بود كه با معاون هنري ارشاد در ميان گذاشتيم. آنچه مي‌خوانيد، متن پاسخ‌هاي حسيني به پرسش‌هاي «اعتماد» است. براي اختصاص فضاي بيشتر به اين اظهارات، پرسش‌ها حذف شده. با اتكا به پاسخ‌هاي مصاحبه شونده كه خود در حكم گفتاري يكپارچه، گوياي كليت بحث است.
دليل به تعويق افتادن مدت زمان تعمير
بناي طرح اوليه ما چيزي نزديك به ۹ تا ۱۱ ماه پيش‌بيني بود و نه آن‌طوركه گفته مي‌شود 6 ماه. نكته اساسي كه بايد به آن توجه داشت اين است كه هميشه ساختن يك بنا از نو راحت‌تر از مرمت يك بناي در حال بهره‌برداري است. چون در تعمير يك بناي در حال بهره‌برداري ممكن است معايبي ناشناخته در جريان كار كشف شود. يعني در زمان آغاز كار مرمت شناخته نشده باشد و حين كار شناسايي شود و مدت زماني افزون بر آنچه پيش‌بيني شده بود صرف كار تعميرات شود. كساني كه به عنوان همكاران پيماني يعني به عنوان پيمانكار قرار است در پروژه شروع به كار كنند و به برنامه زمان‌بندي وفادار باشند طبعا نياز به تجهيزات و وسايلي دارند. اين تجهيزات و وسايل بايد در بازار قابل تهيه باشد. اگر چنين باشد با در دسترس بودن آن ملزومات است كه پيمانكار خواهد توانست تعهدش را در بازه زماني مشخص شده، انجام بدهد. ضمن اينكه نبايد از موضوع مهمي مثل تامين اعتبار غافل شد. انجام كار براساس زمان‌بندي پيش‌بيني‌‌شده مستلزم تامين اعتبار است. اينها عواملي هستند كه اگر مهيا نباشند، مي‌توانند بر خلاف پيش‌بيني‌ها پروژه را به تاخير بيندازد.
تعمير موزه، تجربه‌اي جديد
موزه هنرهاي معاصر در ۴۰ و چند سالي كه از زمان بهره‌برداري آن گذشته هيچ وقت عمليات عمراني به خود نديده است. تعميراتي جزيي شده بوده؛ مثلا كفپوش‌ها نو شدند يا در طول اين سال‌ها چند نوبت پشت بام موزه ايزوگام شده بود و... كه البته متاسفانه خود ايزوگام به دليل اينكه لايه‌هاي قبلي برداشته نشده بود و لايه بر لايه چيده بودند، ارتفاع زيادي پيدا كرده و بار مرده ساختمان را زياد كرده بود. در حالي كه عايق كردن موزه بايد اصولي و استاندارد انجام مي‌شد و مستلزم آن بود كه تمام عايق‌هاي قبلي برداشته شود و به سقف اصلي موزه برسد و دوباره عايق‌كاري شود. چندين كاميون عايق‌هاي قبلي را حمل كردند كه حتي شيشه‌هاي پشت بام را پوشانده بود بنابراين قدري از تاخير قابل پيش‌بيني است. تاثير مسائلي كه پيش آمد، ناگزير بود و جداي از آنها كرونا هم
مزيد بر علت شد.
معاونت توسعه منابع و مديريت
متولي قراردادها
اخذ قرارداد با پيمانكار در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در اختيار معاونت توسعه منابع و مديريت است و معاونت هنري به عنوان بهره‌بردار در پروژه حضور دارد و اصلا نظرش در مورد قرارداد با پيمانكار دخيل نيست؛ خوشبختانه وسواس معاونت توسعه منابع و مديريت كه متولي طرح‌هاي عمراني در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي است در ارتباط با ابنيه اگر بيشتر از معاونت هنري نباشد كمتر هم نيست. بنابراين تاكيد و دقت نظر لازم همكاران ما در دفتر طرح‌هاي عمراني و معاونت توسعه منابع و مديريت وجود دارد. تشريفات اداري هم از سوي سازمان برنامه و بودجه براي پروژه‌هاي دولتي بايد اعمال شود. يعني در مرمت‌ها حتما بايد شركت‌هايي باشند كه گريدهاي رسمي را داشته باشند. طرح‌هايي كه ارايه مي‌دهند بايد در فرآيند مشخصي بررسي شود. بنابراين شركتي كه گريد پاييني داشته باشد، اوراق مناقصه‌اش در يك پروژه مهم در سطح ملي پذيرفته نمي‌شود. شركتي هم كه انتخاب شده جزو شركت‌هاي مهندسي بوده كه در زمينه ابنيه فرهنگي، هنري فعاليت
داشته است.
تغيير پيمانكار و تحميل زمان مضاعف
در مورد موزه‌ها خوشبختانه در تمام دنيا استاندارد مشخصي وجود دارد و نيازي به راي و نظر شخصي نيست. مثلا مشخص است آثاري كه جنس‌شان پارچه‌هاي كاغذي، يا فلزي است در چه دمايي بايد نگهداري شوند و آثاري با گونه‌هاي تشكيل‌دهنده ديگر در چه دمايي. چه ميزان نور بايد به آنها تابانده شود و چه فيلترهايي بايد به كار گرفته شود. درصد رطوبت چقدر بايد باشد؟ شيوه نصب آسان در مخازن و گالري‌ها چگونه است؟ اگر كسي بخواهد سليقه‌اي عمل كند، كار دچار مشكل خواهد شد. بايد طبق پروتكل‌ها و قواعد استاندارد موزه‌ها رفتار شود. به خاطر اهميت موزه هنرهاي معاصر علاوه بر نظارت‌هايي كه دفتر طرح‌هاي عمراني بر تمام پروژه‌ها به ويژه پروژه‌هاي داراي اهميت اعمال مي‌كند با همفكري معاونت توسعه منابع و مديريت وزارتخانه، كميته و شوراي 5 نفره ديگري هم منصوب شد كه به صورت هفتگي عملكرد پيمانكاران را با استانداردهاي موزه‌اي و شرايط بهره‌برداري مجدد بررسي مي‌كنند. نهايتا به دلايل مختلف، پيمانكار برگزيده نتوانست در وقت و زمان‌بندي مشخص، تعهداتي را كه طبق قرارداد بايد انجام مي‌داد، انجام دهد و در نتيجه مراحل قانوني تغيير پيمانكار در دستور كار قرار گرفت كه اين خود نيازمند زمان بود. زماني كه در آن تشريفات اداري انجام و پيمانكار قبلي از پروژه خارج شود و بعد تشريفات به‌كارگيري پيمانكار بعدي آغاز شود و به انجام برسد. چند ماهي هم مصروف اين كارها شد تا بتوانيم طبق قوانين و استانداردها، پيمانكاري را براي اين پروژه فعال كنيم كه او هم از جهت تخصصي سابقه روشن داشته باشد و از شركت‌هاي
صاحب نام باشد.
فراروي از بودجه پيش بيني شده
در اين پروژه از بودجه عمراني موزه هنرهاي معاصر فراتر رفتيم و همكاران ما بسيار تلاش كردند تا مراحل قانوني‌اش را انجام دهند و در واقع اثبات شود كه براي كيفيت بالاتر صرف هزينه بيشتر ضروري است. اگر در طول چهل و چند سال گذشته اين كارها در موزه هنرهاي معاصر شده بود حتما هزينه آن كمتر مي‌بود و سريع‌تر هم انجام مي‌شد. مجموعه‌اي از همكاران بايد با هم اين ريسك را مي‌كردند و تمام ناملايمات را به جان مي‌خريدند و موزه را براي مدتي تعطيل مي‌كردند تا اين تعميرات اساسي را
انجام دهند.
آثار از موزه خارج نشد تا شائبه ايجاد نشود
مي‌توانستيم با خارج كردن آثار از موزه، سرعت كار را دو، سه برابر كنيم ولي اين كار را نكرديم. چون مي‌خواستيم هنرمندان و علاقه‌مندان كاملا مطمئن باشند كه اثر جابه‌جا نشده است. اگر اين آثار از موزه بيرون مي‌رفت آيا ممكن نبود اين شائبه به وجود بيايد كه اين آثار اصلي نيست و چاپ است؟ آيا مجموعه مديريت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در مظان اتهام قرار نمي‌گرفت؟ خوشبختانه حالا روشن است كه كدام اثر از كدام ريل به كدام ريل نشسته و چيزي از موزه بيرون نرفته است. همان‌طوركه مديركل هنرهاي تجسمي گفته، تعميرات موزه دو هفته پيش از 92 درصد گذشته و همكاران من در تلاش هستند كه ان‌شاءلله طي ماه‌هاي آينده و در پاييز امسال كار به پايان برسد و موزه بازگشايي شود.