عدالت و ماليات بر ارزش افزوده مناطق آزاد
اباذر آذربون
يكي از چند مزيت مناطق آزاد، معافيت از ماليات بر ارزش افزوده است. به عبارت دقيق‌تر فعالان اقتصادي مستقر در اين مناطق، از پرداخت ماليات بر ارزش افزوده مستثني هستند كه با تسامح در اين يادداشت از اين موضوع به معافيت تعبير مي‌كنم. با توجه به اخبار منتشر شده، لايحه ماليات بر ارزش افزوده كه مورد ايراد شوراي محترم نگهبان واقع شده در كميسيون اقتصادي مجلس شوراي اسلامي در حال بررسي است. سوالي كه مطرح مي‌شود اينكه آيا اين عدل و انصاف است كه در سرزمين اصلي، همه فعالان اقتصادي ماليات بر ارزش افزوده را از مصرف‌كننده نهايي دريافت كنند اما در محدوده جغرافيايي مناطق آزاد اين مهم اجرا نشود؟ آيا در شرايط اقتصادي كشور بهتر است كه از همه‌چيز در مناطق آزاد و چه در سرزمين اصلي به ميزان 9درصد ماليات بر ارزش افزوده دريافت شود؟ آيا به اين ترتيب انصاف رعايت مي‌شود؟
به نظر مي‌رسد در مقام تشبيه همانند اين باشد كه به همه دانشجويان پرتلاش مقطع كارشناسي ارشد يك دانشگاه، به يك صورت و يك شكل مدرك فارغ‌التحصيلي اعطا شود. چه كساني كه به صورت آموزش محور تلاش كرده‌اند و چه كساني كه از پايان‌نامه خود دفاع كرده‌اند بگوييم به دليل لزوم رعايت عدالت، بايد مدركي از هر جهت مشابه، اعطا شود. اساسا اگر قرار است كه در مناطق آزاد ايران، سرمايه‌گذاران خارجي وارد شوند بايد به مولفه‌هاي مختلفي توجه كرد از جمله شاخص سهولت كسب و كار، رتبه در طبقه‌بندي ريسك، شاخص رقابت‌پذيري و رتبه اقتصاد آزاد كل كشورهستند. ايران عزيز ابتدا با سنگ محك اين 4 فاكتور، مورد‌توجه سرمايه‌گذاران خارجي قرار مي‌گيرد و سپس مزاياي اقتصادي مناطق آزاد آن مورد توجه واقع مي‌شود، علي‌هذا در اين يادداشت درصدد تبيين وضعيت اقتصادي كشور در اين 4 محور نيستم، بلكه درصدد بيان وضعيت مناطق آزاد ايران در مقايسه با كشور‌هاي همسايه هستم. در صورتي كه در مناطق آزاد ايران بخواهيم سرمايه‌هاي خارجي كه وارد منطقه مي‌شوند را جذب كنيم بايد خود را با مناطق آزاد كشور‌هاي همسايه خودمان مقايسه كنيم. جالب توجه اين است كه معافيت از ماليات بر ارزش افزوده در مناطق آزاد كشور‌هاي قزاقستان، ارمنستان، تركيه، عمان و پاكستان دايمي است و در مناطق آزاد كشور‌هاي گرجستان و بحرين اين معافيت براي صادرات معافيت مالياتي در‌نظر گرفته مي‌شود. حال باتوجه به اينكه اولا در مقام مقايسه، مناطق آزاد را بايد با مناطق آزاد مقايسه كرد و سرزمين اصلي را با سرزمين اصلي و ثانيا فلسفه وجودي مناطق آزاد در دنيا خروج از قوانين و مقررات سرزمين اصلي و ايجاد مزيت‌هاي اقتصادي است؛ آيا اين عدالت است كه فعالان اقتصادي مستقر در مناطق آزاد ايران مشمول ماليات بر ارزش افزوده شوند و ابزار رقابتي خود را در مقايسه با مناطق آزاد كشور‌هاي همسايه از دست بدهند؟ آيا اين موضوع به جلب و جذب سرمايه‌هاي خارجي منطقه به سمت و سوي مناطق آزاد ايران كمك مي‌كند؟ به نظر نويسنده توجه به اين نكته در زمينه‌سازي براي رقابت‌هاي اقتصادي بين‌المللي و منطقه‌اي لازم و ضروري است.
كارشناس ارشد حقوقي دبيرخانه شوراي عالي مناطق آزاد و ويژه اقتصادي