همه چيز درباره واكسن كرونا
دوسيه خريد - پرونده ساخت- حرف‌هاي مردم
گروه اجتماعي
تصوير چهره‌هاي سياسي غرب در حال دريافت اولين دوز واكسن كرونا در ميان صداي پشت سر هم شاتر دوربين عكاسان به رسانه‌ها سرازير شده است و خبر پشت خبر، رسيدن واكنس به اين كشور و آن كشور را اطلاع مي‌دهند. به موازات اين عكس‌ها و خبرها حالا چند روزي است كه كاربران ايراني شبكه‌هاي اجتماعي هشتگ مي‌زنند: #واكسن_بخريد. در حالي كه چهره‌هاي شناخته شده در اروپاي غربي و امريكا، رو به دوربين واكسن مي‌زنند كه خيال مردمشان را بابت امن بودن واكسن راحت كنند در اين سو بحث بر سر اين است كه آيا اصولا قرار است واكسني به دست ايرانيان برسد يا نه. «جمهوري اسلامي ايران در كنسرسيومي قرار دارد كه سازمان بهداشت جهاني تشكيل داده و ۱۸ شركت معتبري كه واكسن‌هاي آنها مورد تاييد سازمان بهداشت جهاني قرار گرفته، مقرر شده براي كشورهايي كه عضو كنسرسيوم هستند، تأمين شود و ما جزو اين كنسرسيوم هستيم و انتخاب‌هايمان را از بين اين شركت‌ها انجام خواهيم داد.» اين بخشي از حرف‌هاي ايرج حريرچي، معاون كل وزارت بهداشت بود كه پس از موج شادي كه بابت معرفي واكسن ساخت شركت فايزر به عنوان نمونه موفق توليد واكسن كرونا شكل گرفت، توضيح داد كه اين هم يكي از شركت‌هايي است كه ايران «امكان انتخاب و خريد» از آنها را دارد. او در شبكه خبر و به مردم ايران گفت:«ما امكان انتخاب داريم و آنچه به صلاح مردم باشد، خريداري خواهيم كرد.» و البته در كنارش يادآوري كرد كه «ما خودمان توليد داخلي هم انجام مي‌دهيم».
19 آذر نوبت به شخص رييس‌جمهوري رسيد كه در سخناني همراه با نقاطي مبهم در مورد نحوه تهيه واكسن براي ايرانيان صحبت كند. او در جلسه هيات دولت كه در آن تاريخ برگزار شد،گفت:«من همواره از وزارت بهداشت و از وزير محترم بهداشت سوال مي‌كردم راجع به واكسن يكي از كشورها كه مقداري محل بحث بود. ديروز در جلسه ستاد كميته‌هاي كرونا از ايشان سوال كردم و ايشان گفت كه براي من قابل قبول است و من ديشب دستور دادم كه از آن كشور واكسن خريداري و وارد كشور شود و واكسيناسيون را شروع كنيم براي آنهايي كه پرريسك هستند به زودي انشاالله.» همان زمان شايعه و گمانه‌زني در شبكه‌هاي اجتماعي به راه افتاد كه منظور از «يكي از كشورها» چين است يا روسيه؟ و اينكه ايران چقدر ممكن است سبد خريدش را به محصولات مانند واكسن فايزر و دانشگاه آكسفورد و مانند آنها اختصاص دهد. اما در همان زمان حسن روحاني اشاره‌اي به مشكلاتي كه بر سر راه خريد واكسن خواهد بود هم اشاره‌اي كرد و پاي امريكا را به ميان كشيد:«مردم ما بدانند هر اقدامي مي‌خواهيم انجام بدهيم، دارويي، تجهيزاتي، واكسني مي‌خواهيم وارد كنيم 100 لعن و نفرين بايد به ترامپ همانجا بفرستيم در هر موردي، آنقدر مشكلات درست كردند، آنقدر اذيت مي‌كنند كه يك كار ساده‌اي كه با يك تلفن با يك ارسال پيام با يك سوييفت مي‌توانست حل و فصل شود امروز هفته‌ها و گاهي ماه‌ها همه كشور بايد درگير شود براي اينكه پولي را از يك جايي به جاي ديگر منتقل كنيم براي اينكه دارو بخريم.»
از اين سخن‌ها به بعد هر روز مسوولي، از سازماني و وزارتخانه‌اي و مركزي حرفي ديگر زده. يكي در مورد مشكل انتقال پول مي‌گويد، يكي در مورد نبود امكانات انتقال و يخچال نگهداري واكسن و حالا كه بخشي از نگراني‌هاي مردم بابت نرسيدن واكسن به شبكه‌هاي اجتماعي سرريز كرده، گزاره‌هاي مشخص‌تري دارد به ميان مي‌آيد: اينكه به خاطر نپيوستن به FATF اصولا ايران ديگر سهميه‌اي براي خريد نخواهد داشت. بخشي از كساني كه هشتگ مي‌زنند، قيمت واكسن را با قيمت كالاهاي لوكسي كه در كشور پيدا مي‌شود يا با قيمت ميوه‌هايي مانند موز مقايسه كردند كه نشان دهند بودجه نبايد سد راه خريد واكسن باشد، در عين حال آنچه در بخش مهمي از مطالبات مجازي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي مطرح مي‌شود اين است كه فارغ از دليل و مشكلات و تحريم و هر چيزي كه مانع سياسي در راه خريد واكسن ايجاد مي‌كند، دولت‌ها، حاكميت‌ها و مسوولان هر كشور «موظف» به تامين و خريد واكسن براي مردم هستند و نمي‌توان اين حوزه را تا به ثمر نشستن يا ننشستن نسخه ايراني واكسن به تعويق انداخت:«چرا القا مي‌كنيد «واكسن بخريد» با «واكسن بسازيد» مغايرت دارد؟ ندارد. كساني كه گفتند بخريد؛ نمي‌گويند نسازيد اما كساني كه گفتند بسازيد؛ چرا مي‌گويند نخريد؟» نوشته اين كاربر در اشاره به موج كمتر شده ديگري بود كه در شبكه‌هاي اجتماعي و در نقد به هشتگ واكسن بخريد به راه افتاد. #واكسن_ بسازيد را كساني مي‌نوشتند كه معتقدند ايران نيازي به دستاوردهاي غرب ندارد و مي‌تواند از دانش بومي براي تهيه واكسن استفاده كند.
روز گذشته، خبر امضاي قرارداد عراق با شركت فايزر براي دريافت 1.5 ميليون دوز واكسن كرونا و آغاز واكسيناسيون همگاني در امارات از همان خبرهايي بود كه باز داغ هشتگ واكسن بخريد را تازه كرد. اما يكي از واضح‌ترين پيام‌هايي كه از سوي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي مي‌رسيد اين بود كه اصولا زماني كه خبر ارسال واكسن به كشورهاي مختلف مي‌رسد، زماني كه حدود دوزهاي دريافتي كشورها در مرحله اول دارد مشخص مي‌شود، چرا هيچ‌كسي در ايران توضيح واضحي در مورد روند كار نمي‌دهد؟ چرا خريدن يا نخريدن واكسن تبديل به ميداني ميان خبر و شايعه شده كه هر بار با اظهارنظر يك مسوول يا چهره سياسي باز آشفته مي‌شود؟ «سلامت مردم را در دست گرفته‌ايد، گزارش بدهيد».
ربيعي: قراردادمان با سازمان بهداشت جهاني باقي است
ممكن است كه آنچه در 48 ساعت گذشته اعلام شد و به خبرها راه يافت، تاثير همين هشتگ زدن‌ها و انعكاس آن در رسانه‌ها باشد يا نه اما حالا نام FATF و پيوندش با واكسن دارد علني‌تر بيان مي‌شود. اول علي مطهري، نماينده سابق تهران بود كه روز دوشنبه در توييتر نوشت:«به خاطر اينكه در ليست سياه اف‌اي‌تي‌اف قرار داريم، نتوانستيم ۵۰ ميليون دلار مبلغ سهميه ايران از واكسن كروناي سازمان جهاني بهداشت براي 8 ميليون ايراني را منتقل كنيم و سهميه ايران باطل شد. مجمع تشخيص مصلحت نظام بايد پاسخگو باشد.» و بعد علي ربيعي، سخنگوي دولت روز گذشته تلويحا اين حرف را تاييد كرد. ربيعي روز گذشته در نشست خبري مجازي خود در پاسخ به سوال ايرنا درباره اظهارات مطرح شده درباره مشكلات عدم پيوستن به FATF براي خريد واكسن و نقل و انتقال پول گفت:«به طور كلي نپيوستن به FATF و در ليست سياه قرار گرفتن آثار خود را بر تراكنش‌هاي مالي و تامين مالي نشان داده است و حتي در مواقعي هم كه تحريم مانع نمي‌شود متاسفانه FATF اين بهانه را ايجاد مي‌كند. دولت ديدگاه خود را در اين زمينه اعلام كرده بود و اميدواريم با راهگشايي كه رهبر معظم انقلاب براي امكان بررسي مجدد در مجمع تشخيص مصلحت نظام فراهم كردند، بتوانيم در اين زمينه جلساتي داشته باشيم و آنچه كه به مصلحت كشور است را تامين كنيم.» اما باز هم اطلاعات دقيق‌تري از روند خريد واكسن به دست نيامد. ربيعي تنها به صورت كلي توضيح داد كه:«خريد واكسن در هم جلسات ستاد كرونا و هم در جلسات هيات دولت در حال پيگيري است. مسوولان وزارت بهداشت در هماهنگي كامل با ساير دستگاه‌هاي مربوطه تمام تلاش خود را از همان ابتدا اقدامات لازم براي خريد واكسن را انجام مي‌دهند.»
البته علي ربيعي مي‌گويد با وجود مشكلات بابت انتقال پول به سازمان بهداشت جهاني قرارداد ايران با اين سازمان به جاي خود باقي است:«ما قراردادمان با سازمان بهداشتي پابرجاست. اخيرا هم تصميم گرفتيم به هر ترتيبي كه شده اين خريد را حتي با ريسك پرداخت بالاي پول انجام دهيم. البته فقط به سازمان بهداشت جهاني اكتفا نكرديم و با شركت‌هاي مختلف هم مذاكرات و تفاهماتي صورت گرفته است و حتي همكاران ما در وزارت بهداشت و بخش خصوصي كه مجوز واردات دارند در اين زمينه فراخوان دادند و در كنار آن توليدات داخلي را دنبال مي‌كنيم.» او در نهايت در جمع خبرنگاران اعلام كرد كه اجازه دهند وزارت بهداشت در مورد خريد واكسن خارجي حرف بزند با اين حال بخشي از صحبت‌هايش را روي واكسن ايراني متمركز كرد:«در حال حاضر واكسن ساخت ستاد اجرايي به تست انساني رسيده است. موسسه رازي هم در مرحله خوبي در اين زمينه است. يكي از شركت‌هاي دانش بنيان نيز در اين زمينه به خوبي در اين زمينه مشغول است. از جاهاي مختلفي در مورد ساختن واكسن و تست واكسن وارد فاز انساني مي‌شويم و اميدواريم كه اين مرحله هم با موفقيت طي شود و هر چه سريع‌تر واكسن كروناي داخل را هم داشته باشيم. درباره خريد خارجي هم تمهيداتي صورت گرفته و اجازه دهيد وزارت بهداشت دقيق‌تر اعلام نظر كند.»
ربيعي مي‌گويد مشكلاتي كه پيش‌تر در مورد نبود تجهيزات سرمايشي براي انتقال واكسن مطرح شده بود تنها در مورد واكسن شركت فايزر بوده است:«وزير راه در جلسه هيات دولت اعلام كرد كه هواپيما براي انتقال آن تمهيد شده است. اما اين دما براي ساير واكسن‌ها نيست.» او روز گذشته مردم را خطاب قرار داد و گفت كه مساله واكسن را يك «مساله ملي» مي‌دانند:«مردم بدانند كه براي خريد واكسن، پول و ارز آن تمهيد شده است و ما مشكلي از اين نظر نداشتيم. مشكل موانع انتقال پول بوده كه راه‌هايي براي آن پيدا شده است قطعا ما به زودي خريد واكسن‌هاي توليد شده در خارج و هم توليدات داخلي را دنبال خواهيم كرد و دولت از هيچ تلاشي در اين زمينه فروگذار نكرده است و اين را يك مساله ملي مي‌داند.»