تركيه و فهرست اختلافات با امريكا
محمود فاضلي
چگونگي روابط دولت جديد امريكا با مقامات تركيه همچنان براي آنكارا از اهميت زيادي برخوردار است. شواهد نشان مي‌دهد تركيه با امريكا در موضوعات مختلف از جمله ديپلماسي، شرق مديترانه، ليبي، سوريه، عراق، خليج‌فارس، منطقه بالكان و قره‌باغ با مشكلاتي رو به‌رو خواهد بود. نگراني امريكا از خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 تركيه از روسيه نيز همچنان باقي است. روابط ميان تركيه و امريكا كه هر دو عضو ناتو هستند در سال 2019 با تصميم آنكارا براي خريد سامانه دفاع هوايي پيشرفته اس-400 روسيه به شدت خدشه‌دار شد و واشنگتن تركيه را از برنامه جنگنده‌هاي اف-35 خود خارج كرد. امريكا مدعي است اين سيستم ممكن است توسط روسيه استفاده شود تا به صورت مخفيانه جزييات طبقه‌بندي شده جنگنده‌هاي اف-35 را به دست آورد و با سيستم‌هاي ناتو ناسازگار است. تركيه اعتقاد دارد كه سامانه اس-400 به سيستم‌هاي ناتو ملحق نمي‌شود و تهديدي براي اين ائتلاف نخواهد بود.
سيستم اس-300 كه در سال 1978 ساخته شد براي دفاع در برابر حملات هوايي با موشك‌هاي كوتاه‌برد و ميان‌برد طراحي شده و به عنوان يكي از قدرتمندترين سيستم‌هاي دفاع هوايي جهان تلقي مي‌شود. يونان در سال 1996 توافقي را با روسيه براي خريد سامانه‌هاي اس-300 براي استقرار در خاك قبرس يوناني‌نشين امضا كرد. به دنبال فشارهاي تركيه اين سامانه به جاي قبرس در جزيره «كرت» كه داراي اهميت استراتژيك براي يونان است، مستقر شد. ناتو نيز همصدا با امريكا مدعي است كه جايگزين‌هايي براي سامانه‌هاي اس-400 بايد پيدا شود. به گفته ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو موضوع مهم براي ناتو قابليت همكاري و اهميت ادغام پدافند هوايي و موشكي است و اين براي سيستم اس-400 روسيه صدق نمي‌كند.
خلوصي آكار، وزير دفاع تركيه درخصوص تنش ميان تركيه و امريكا بر سر سامانه دفاع هوايي پيشرفته اس-400 روسيه با اشاره به استفاده يونان از سامانه موشكي اس-300 به رغم اينكه يكي از اعضاي ناتوست، اعلام كرد: «ما مذاكراتي را به سبك مذاكراتي كه براي سامانه‌هاي موشكي اس-300 در كرت استفاده شد، آغاز خواهيم كرد. بسياري از اعضاي ناتو عضوي از پيمان ورشو به رهبري شوروي سابق بودند و به استفاده از تسليحات و سيستم‌هاي دفاعي ساخت شوروي ادامه مي‌دهند.»
به اعتقاد جان كربي، سخنگوي وزارت دفاع امريكا، تركيه مدت طولاني است كه عضو سازمان ناتو و متحد امريكاست. اما اقدام تركيه مبني بر خريد سامانه موشكي اس- 400 با همبستگي اين كشور با ناتو و امريكا سازگار نيست. موضع ما تغيير نكرده است. S-400 با F-35 سازگار نيست و مشاركت تركيه در اين برنامه (F-35) به حالت تعليق درآمده است. از تركيه مي‌خواهيم سامانه اس- 400 را كنار بگذارد.
«ند پرايس» سخنگوي وزارت امور خارجه امريكا نيز در جديدترين مواضع خود تاكيد دارد موضع واشنگتن در مورد خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس -400 توسط تركيه از روسيه تغيير نكرده است. اين سيستم‌ها با سيستم‌هاي ناتو هماهنگي ندارند. تحريم‌ها عليه تركيه كه در چارچوب قانون مقابله با دشمنان امريكا از طريق تحريم(كاتسا) اعمال شده به دليل خريد سامانه‌هاي دفاع موشكي اس-400 توسط اين كشور از روسيه است. با تركيه هم منافع مشترك و هم اختلافاتي داريم.
به اعتقاد سخنگوي رياست‌جمهوري تركيه، بخشي از اظهارات منفي جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا درباره تركيه كه اخيرا نزد افكار عمومي بازتاب يافته است مربوط به دوران كمپين انتخاباتي اوست. بايدن با تركيه و سياست ترك آشنايي دارد. اظهارات قبلي او نامناسب بود و ما نيز اين بيانات را رد كرديم. او لحن و جريان گفتمان‌هاي خود در رابطه با تركيه را تغيير خواهد داد. تيم بايدن متشكل از افراد با تجربه و حرفه‌اي بوده و اين افراد با تركيه آشنايي دارند به ويژه با توجه به چالش‌هاي كنوني در سوريه، عراق، ليبي، منطقه قفقاز و كشورهاي حاشيه خليج‌فارس، آنها اهميت و ارزش استراتژيك تركيه را در مركز روابط قرار خواهند داد. معتقدم كه آنها آماده روابط بسيار مثبت با تركيه هستند. تا زماني كه روابط ما مبتني بر احترام، منافع مشترك و به رسميت شناختن حاكميت متقابل باشد، روابط خوبي خواهيم داشت. معتقديم كه با دولت بايدن صفحه جديدي باز خواهيم كرد. انتقادهاي امريكا به وضعيت حقوق بشر در تركيه نيز ادامه دارد. سخنگوي وزارت خارجه امريكا كه خواستار آزادي فوري «عثمان كاوالا» شده از ورود شهروند امريكايي «دكتر هنري باركي» به روند قضايي نيز ابراز نگراني مي‌كند. او اتهامات عليه عثمان كاوالا و ادامه بازداشت او و تاخير در نتيجه‌گيري روند قضايي را تضعيف دموكراسي مي‌داند. تركيه بايد در راستاي رعايت احكام دادگاه حقوق بشر اروپا و نيز قوانين داخلي و تعهدات بين‌المللي خود اين دعوا را به شكل عادلانه و سريع به نتيجه برساند. كاوالا از سوي تركيه به همدستي با «باركي» يكي از پژوهشگران تركيه مستقر در امريكا متهم شده و اين دو به تلاش براي سرنگوني نظم قانون اساسي متهم هستند. موضع امريكا با واكنش تركيه مواجه شد. ترك‌ها تاكيد دارند هيچ كشور و يا هيچ‌كس نمي‌تواند درخصوص روند قضايي به دادگاه‌هاي تركيه دستور دهد. اگرچه دولت جديد امريكا درصدد تجديدنظر در روابط خود با ي.پ.گ/ نيروهاي دموكراتيك سوريه (SDG) بوده و خواستار تشكيل يك دولت توسط پ.ك.ك در منطقه نيست اما امريكا در تلاش براي توجيه مواضع خود براي آنكاراست كه البته تاكنون قانع‌كننده نبوده است. بعضي از امريكايي‌ها ادعا مي‌كنند تاكنون 7 بار به گروه پ.ك.ك/ ي.پ.گ براي عدم تحريك تركيه هشدار داده‌اند. 54 سناتور امريكايي طي ارسال نامه‌اي خطاب به رييس‌جمهور امريكا مدعي‌اند كه تركيه عليه «ي.پ.گ» به عنوان هم پيمان امريكا دست به حملات گستاخانه زده و اعضاي گروه فتح‌الله گولن را تعقيب مي‌كند.