گزارش «اعتماد» از واكنش‌ها به عمليات خرابكارانه در مجتمع غني سازي نطنز
چراغ‌هاي نطنز دوباره روشن شد
ادامه از صفحه اول
طرف‌هاي مذاكره بايد بدانند اگر تاكنون با تاسيسات غني‌سازي با ماشين‌هاي نسل اول مواجه بودند الان نطنز مي‌تواند مملو از سانتريفيوژهاي پيشرفته با چند برابر توان غني‌سازي باشد. صهيونيست‌ها مي‌خواهند انتقام توفيقات در مسير لغو تحريم‌هاي ظالمانه را از مردم ايران بگيرند ولي ما اجازه نخواهيم داد و انتقام اين اقدامات را از خود صهيونيست‌ها خواهيم گرفت.
رييس سازمان انرژي اتمي:
مذاكرات به قوت خود باقي است
ساعتي پس از اظهارات وزير خارجه در كميسيون امنيت ملي مجلس شوراي اسلامي، افتتاح مركز ملي فناوري‌هاي كوانتومي به فرصتي براي پرسش خبرنگاران از علي‌اكبر صالحي، رييس سازمان انرژي اتمي درباره خرابكاري در نطنز تبديل شد. صالحي كه با استفاده از عنوان تروريسم هسته‌اي براي توصيف خرابكاري در نطنز عملا توجه جهاني به ابعاد اين ماجرا را جلب كرده بود در تازه‌ترين توضيحات به خبرنگاران گفت: دشمن مي‌خواهد يأس و نااميدي را در دل ملت ما بكارد اما كور خوانده است. آنها در گزارش‌هاي خود گفته‌اند كه فعاليت‌هاي هسته‌اي ما را در نطنز ۹ ماه عقب انداخته‌اند. اما تاكيد مي‌كنم بخش قابل توجهي از خرابكاري‌هاي دشمن جبران خواهد شد و اين كاروان از حركت باز نخواهد ايستاد. امروز بخش قابل توجهي از سالن مدرن مونتاژ سانتريفيوژ كه سري قبل از بين رفت را سرپا كرده‌ايم ضمن اينكه در دل كوه در حال ساخت سالن‌هاي بسيار پيشرفته‌اي هستيم.
صالحي افزود: اين حادثه قطعا خرابكاري بوده و سيستم‌هاي امنيتي ما به ريشه‌يابي اتفاق اخير رسيدند. سرنخ‌ها پيدا شده و سيستم امنيتي اين مساله را با قدرت و قوت پيگيري و خودشان به موقع اطلاع‌رساني مي‌كنند. اينگونه كارهاي ايذايي به هيچ عنوان ما را متوقف نخواهد كرد. من اهل شعار و گزافه‌گويي نبودم و نيستم همين امروز سيستم برق اضطراري راه‌اندازي شده و ظرف روزهاي آينده برق اصلي هم وصل خواهد شد و بقيه امور هم پيش خواهد رفت. غني‌سازي در نطنز متوقف نشده و با قوت جلو مي‌رود البته برخي ماشين‌هايي كه از مدار خارج شده‌اند بايد بازنگري شوند. هر اتفاقي كه افتاد جبران آن چندين درصد بالاتر بوده تا دشمن بداند ما هم راه مقابله داريم.
معاون رييس‌جمهوري افزود: راه مقابله ما راه شرافتمندانه علمي و تلاش و كوشش است اما راه آنان زبونانه و خبيثانه است. اقدام ما تنها جبران گذشته نيست بلكه جبران گذشته به علاوه اقدامات ديگر است.
رييس سازمان انرژي اتمي با رد اين اظهارات كه اقدامات خرابكارانه را بايد با مذاكرات وين جواب دهيم و آن را متوقف كنيم، گفت: هر چيزي جاي خود دارد و اقدامات ايذايي دشمن همانطور كه يكشنبه هم به استحضار ملت رساندم، نشان از توفيقات فعاليت‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي كشورمان داشته كه به عنوان يك پشتوانه قوي براي مذاكره‌كنندگان در نظر گرفته مي‌شد. آنها فكر مي‌كردند اين كارشان اين پشتوانه را تضعيف مي‌كند كه قطعا اشتباه كرده‌اند و پشتوانه ما قوي‌تر شد و مذاكرات سر جايش است و هيچ ربطي به هم ندارند.
صالحي با بيان اينكه سانتريفيوژهاي آسيب ديده عمدتا IR1 بوده است، گفت: سانتريفيوژهاي IR1 جايگزين با يك راندمان بالا و ارتقاي كيفيت بالاي ۵۰ درصد خواهد بود و دشمن بداند هر قدم ايذايي كه بردارد ما به حالت قبل برنمي‌گرديم بلكه به يك حالت بسيار بالاتر مي‌رويم.
سخنگوي وزارت خارجه:
بخشي از پاسخ ايران به اين حمله غيرآشكار خواهد بود
سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه نيز روز گذشته در بخش‌هايي از نشست خبري آنلاين با خبرنگاران درباره خرابكاري در نطنز گفت: براساس منشور ملل متحد و بند ۵۱ منشور حق دفاع مشروع براي جمهوري اسلامي ايران محفوظ است. اين يك تروريسم هسته‌اي بود كه مي‌توانست به فاجعه انساني بينجامد و ذيل جنايت عليه بشريت قرار مي‌گيرد. پاسخ‌هاي مختلفي بايد به اين اقدامات رژيم اشغالگر قدس داده شود. برخي پاسخ‌ها به مراجع بين‌المللي خواهد بود. وزير خارجه و نمايندگي ما پيگير اين موضوع است و به زودي اين اقدامات اعلام مي‌شود. حتما برخي اقدامات در مسير غيرآشكار خودش انجام خواهد شد كه شايد هيچگاه گفته نشود. كما اينكه در گذشته هم آن كساني كه مي‌دانستند پاسخ‌ها را از كجا گرفتند، متوجه خواهند شد.
از محكوميت اتحاديه اروپا تا برائت‌جويي واشنگتن
از نخستين ساعات انتشار خبر مربوط به قطع برق در مجتمع غني‌سازي نطنز، سابقه رژيم اسراييل در اين قبيل خرابكاري‌ها در ايران انگشت اتهام را به سمت تل‌آويو نشانه رفت. بسياري از تحليلگران و كارشناسان روابط بين‌الملل، تخريب روند ديپلماسي در راستاي احياي برجام را اصلي‌ترين هدف تل‌آويو از خرابكاري در نطنز خواندند. در چنين شرايطي انتظار مي‌رود كه كشورهاي حاضر در توافق هسته‌اي با ايران به علاوه نهادي چون آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در محكوميت اين قبيل اقدام‌هاي خرابكارانه كه مي‌تواند تلفات انساني داشته يا به فاجعه اتمي منتهي شود، تعلل نكنند.
پيتر استانو، سخنگوي مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در واكنش به حادثه اخير در تاسيسات اتمي نطنز با اشاره به اينكه ممكن است اين حادثه خرابكاري باشد، گفت:«اين اتحاديه هر گونه اقدامي را كه باعث انحراف در مذاكرات جاري برجام در وين شود، رد مي‌كند. اتحاديه اروپا با «نگراني» حادثه روز يكشنبه در ايران را دنبال مي‌كند. ما از اتهامات مطرح شده در خصوص اين حادثه مطلع هستيم اما بر لزوم انجام تحقيقات در اين باره تاكيد داريم. تمام مسائل مربوط به برنامه اتمي ايران بايد از طريق ابزارهاي ديپلماتيك دنبال شود چون جايگزيني براي آن وجود ندارد.»
در تحولي جداگانه هايكو ماس، وزير خارجه آلمان نيز در يك كنفرانس مطبوعاتي در برلين گفت: تحولات رخ داده پيرامون تاسيسات اتمي نطنز براي مذاكرات در مورد توافق هسته‌اي ۲۰۱۵ سازنده نيست.
«فردريك دال» سخنگوي آژانس بين‌المللي انرژي نيز در واكنش به حادثه روز يكشنبه در نطنز به خبرگزاري روسي «تاس» گفت:«ما از گزارش‌هاي اخير رسانه‌ها درباره حادثه نطنز اطلاع داريم و در خصوص اين گزارش‌ها با مقام‌هاي ايران در تماس هستيم.» به گزارش «اعتماد» آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در حالي به سنت هميشه در برابر خرابكاري‌هاي رژيم اسراييل سكوت اختيار مي‌كند كه اين رژيم حداقل از دوره رياست‌جمهوري جورج بوش(پسر) در ايالات متحده تاكنون يا در همكاري مشترك يا با اطلاع واشنگتن اقدام به پيشبرد عمليات‌هاي سايبري عليه برنامه هسته‌اي ايران يا ترور دانشمندان هسته‌اي ايران كرده است.
در حالي كه تجربه همكاري‌هاي اطلاعاتي و امنيتي واشنگتن با تل‌آويو بي‌اطلاعي ايالات متحده از اين عمليات خرابكارانه در نطنز را فرضي محال نشان مي‌دهد، روزنامه امريكايي «واشنگتن پست» به نقل از يك مقام ارشد دولت «جو بايدن» در اين خصوص گفت:«ما گزارش‌ها درباره حادثه در تاسيسات غني‌سازي نطنز در ايران را مشاهده كرده‌ايم. ايالات متحده هيچ نقشي(در اين حادثه) ندارد و ما چيزي براي افزودن به گمانه‌زني‌ها درباره دلايل اين حادثه نداريم.»
«ماريا زاخاروا» سخنگوي وزارت امور خارجه روسيه نيز روز دوشنبه به حادثه نطنز واكنش نشان داد و گفت: به طور دقيق گزارش‌هاي رسانه‌ها و بيانيه‌هاي نمايندگان ايران را پيرامون مركز غني‌سازي اورانيم نطنز كه دچار حادثه جدي شد، دنبال مي‌كنيم. اطمينان داريم كه دلايل اين حادثه به طور كامل توسط طرف ايراني مورد بررسي قرار خواهد گرفت. اميدواريم آنچه رخ داده است به هديه‌اي براي مخالفان برنامه جامع اقدام مشترك(برجام) تبديل نشود و رايزني‌هايي كه براي احياي اين توافقات در وين در حال انجام است مورد تضعيف قرار نگيرد. اگر تاييد شود كه اقدام عامدانه فردي در پس اين حادثه است چنين قصد و نيتي مستحق اين است كه قويا محكوم شود».
وزارت خارجه قطر عصر روز دوشنبه با انتشار بيانيه‌اي اعلام كرد كه دوحه حمله به تاسيسات هسته‌اي نطنز را به شدت محكوم مي‌كند. در بيانيه ياد شده، آمده است:«كشور قطر حمله‌اي كه تاسيسات هسته‌اي نطنز در ايران را هدف قرار داد به شدت محكوم مي‌كند و آن را يك اقدام خرابكارانه خطرناك در نظر مي‌گيرد؛ اقدامي كه مي‌تواند ميزان تنش را افزايش دهد و بر امنيت و ثبات منطقه تاثير منفي بگذارد. وزارت خارجه بر حمايت كامل كشور قطر از روند مذاكرات درباره برنامه هسته‌اي ايران به منظور دستيابي به يك حل‌و‌فصل جامع و راضي‌كننده براي تمام طرفها تاكيد مي‌كند».
«يان الياسن» وزير خارجه سابق سوئد دوشنبه در توييتي در اين زمينه نوشت:«حيرت‌انگيز است كه خرابكاري‌هاي فراسرزميني و اقدام‌هاي خشونت‌آميز به امري عادي تبديل و حتي توسط برخي دولت‌ها پذيرفته شده است. گفت‌وگوهاي ايران اينك در مرحله حساسي قرار گرفته است. اينك مكاني براي اقدام‌هاي تحريك‌آميز يا قانون جنگل وجود ندارد. اميدوارم كه آرامش بر همه طرفها حاكم شود.»
اهرم مذاكراتي يا تخريب مذاكره؟
با تاييد خبر وقوع خرابكاري در مجتمع غني‌سازي نطنز، از سوي ايران دو نكته مورد موشكافي بيشتر در تحليل‌ها قرار گرفت: نخست نحوه انجام عمليات در نطنز و ميزان خسارتي كه اين عمليات بر كيفيت و كميت برنامه هسته‌اي ايران گذاشته است و دوم اهداف رژيم اسراييل از انجام اين عمليات در مقطع فعلي.
تاكنون گزارش نيويورك‌تايمز تنها گزارش به نقل از منابع اطلاعاتي و امنيتي امريكاست كه ادعا مي‌كند حجم خسارت وارد شده به تاسيسات هسته‌اي ايران به اندازه‌اي بوده كه جبران آن به بازه زماني 9 ماهه نياز دارد. اين در حالي است كه علي‌اكبر صالحي اين قبيل گزارش‌ها را تلاش براي ايجاد يأس و نااميدي در ايران خوانده و تاكيد دارد كه در گذشته نيز ايران توانسته در بازه زماني بسيار كمتري اقدام به جبران خسارت‌ها پس از خرابكاري‌هاي اسراييل كند. در دوره باراك اوباما نيز حمله ويروسي استاكس‌نت كه گفته مي‌شود قريب به 1000 سانتريفيوژ ايران را تخريب كرد صرفا توانست زمان‌بندي برنامه هسته‌اي ايران را چند ماه به تعويق بيندازد و توقف جدي در اين روند ايجاد نكرد. در شرايطي كه ايران به دلايل امنيتي و پرهيز از فضاسازي رسانه‌اي از بيان ميزان خسارت وارده خودداري مي‌كند به نظر مي‌رسد كه توسعه برنامه اتمي ايران در دو سال گذشته مي‌تواند روند جبران اين خسارت را از حيث فني سرعت بيشتري ببخشد.
شناسايي اهداف مورد تعقيب اسراييل از اين خرابكاري به سوژه بسياري از اظهارنظرها و تحليل‌ها تبديل شده است. دو نگاه كه الزاما ناقض يكديگر نيستند و اتفاقا در بستر تحليل مي‌توانند به موازات هم حركت كنند در چند ساعت اخير از سوي خبرنگاران و كارشناسان بسياري مطرح شده‌اند. نخستين نگاه هدف اسراييل از اين اقدام را تلاش براي ايجاد توقف در روند توسعه برنامه اتمي ايران و گرفتن برگ امتياز از ايران در روزهاي حساس رايزني‌هاي برجامي مي‌داند. چهره‌هايي مانند مارك دووبيتز از اعضاي بنياد ضدايراني دفاع از دموكراسي پس از انتشار گزارش نيويورك‌تايمز با استناد به ادعاهاي مطرح شده در اين گزارش، عمليات(خرابكارانه) اسراييل را هديه تل آويو به دولت جو بايدن و شخص رابرت مالي در ميانه رايزني‌ها با 1+4 براي احياي برجام خواند. افرادي مانند دوبيتز معتقدند كه خسارت وارده به تاسيسات غني‌سازي در نطنز برگ امتياز در اختيار ايران را از اين كشور حداقل براي بازه زماني كوتاه يا ميان‌مدت گرفته است و دولت جو بايدن مي‌تواند در مذاكرات غيرمستقيم با ايران از اين نقطه ضعف استفاده كند. با اين همه به نظر مي‌رسد كه اين تصور در ناآگاهي از وضعيت كمي و كيفي برنامه هسته‌اي ايران ريشه دارد. هر چند كه افزايش ذخيره اورانيوم غني‌سازي شده همچنين افزايش سطح غني‌سازي در ايران كه بخش اعظمي از آن در مجتمع غني‌سازي نطنز صورت مي‌گيرد يكي از نگراني‌هاي طرف‌هاي غربي است كه در گزارش‌هاي آژانس هم انعكاس داشته و دارد اما نبايد فراموش كرد كه ايران از ماه ژانويه سال جاري ميلادي غني‌سازي 20 درصد در تاسيسات زيرزميني فردو را هم آغاز كرده و هر چند به دليل مساحت كمتر فردو، كميت و كيفيت فعاليت‌هاي هسته‌اي قابل اجرا در نطنز و فردو متفاوت است اما دست ايران در اين حوزه كاملا خالي نشده است. از سوي ديگر ايران در توسعه سانتريفيوژهاي پيشرفته به اذعان گزارش‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و نهادهاي اطلاعاتي و امنيتي اسراييل و امريكا موفقيت‌هاي قابل توجهي كسب كرده لذا در حال حاضر امكان جايگزيني سانتريفيوژهاي تخريب شده با نسل‌هاي پيشرفته‌تر در نطنز و فردو وجود دارد. نكته ديگري كه كمتر به آن اشاره شده توقف اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي توسط ايران از اوايل اسفند ماه 1399 است. پس از اجرايي شدن اين مصوبه مجلس شوراي اسلامي از سوي دولت، ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در تاريخ 4 اسفند ماه به يك تفاهم موقت 3 ماهه دست يافتند كه مدت زمان آن 5 خرداد ماه به پايان مي‌رسد. اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي توسط ايران يكي از بندهاي مندرج در برجام است كه طرف مقابل آن را دستاورد قابل توجهي براي خود مي‌داند و همزمان از كاهش دسترسي‌ها و نظارت‌ها بر برنامه هسته‌اي ايران ناراضي است. بسياري از كارشناسان بر اين باورند كه اگر ايران و 1+4 به علاوه امريكا از ضرب‌الاجل زماني 5 خرداد ماه عبور كنند، احياي برجام همچنين جبران اختلال 3 ماه در اجراي پروتكل الحاقي توسط ايران سخت‌تر و شايد هم غيرممكن خواهد بود. لذا حتي در شرايطي كه ادعاي چهره‌هايي مانند دوبيتز در تبديل شدن نتيجه خرابكاري اسراييل در نطنز به اهرم مذاكراتي براي امريكا را درست فرض كنيم، ايراد اين فرضيه ناديده انگاشتن اهميت توقف اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي در ايران براي طرف مقابل است. همزمان برخي از تحليلگران معتقدند كه ايالات متحده و 3 كشور اروپايي حاضر در برجام به دنبال حل و فصل پرونده هسته‌اي ايران با توسل به ديپلماسي هستند لذا هر چند ممكن است از كشيده شدن ترمز قطار توسعه برنامه هسته‌اي ايران در نطنز به ادعاي اسراييلي‌ها خوشنود باشند اما به هزينه‌هاي تبديل كردن اين خرابكاري به برگ امتياز در ميز مذاكره با ايران واقف هستند و البته مي‌دانند كه در اين صورت واكنش ايران مي‌تواند دامنه وسيعي از سناريوها از توسعه بيشتر برنامه هسته‌اي تا تقويت فعاليت‌هاي منطقه‌اي را شامل شود. اين تشديد تنش، مطلوب 1+3 در شرايط بحران‌هاي اقتصادي ناشي از شيوع كرونا در اين كشورها و تلاش براي احياي اقتصادي نيست.
تحليل دومي كه در سخنان مقام‌هاي ايران از جمله جواد ظريف و علي‌اكبر صالحي نيز منعكس شد، هدف اسراييل از اين حملات را تخريب روند مذاكره و به تعويق افتادن رفع تحريم‌ها عليه ايران و به تبع آن عادي‌سازي رابطه سياسي، اقتصادي و تجاري ايران با جامعه جهاني مي‌داند. هر چند كه برخي رسانه‌هاي اسراييلي مي‌گويند عمليات نطنز از مدت‌ها پيش برنامه‌ريزي شده بود و در آن مقطع هنوز رايزني‌هاي فني و حقوقي براي احياي برجام در وين آغاز نشده بود اما انتخاب اين زمان براي نهايي كردن عمليات خرابكاري نشان مي‌دهد كه نمي‌توان از كنار توطئه اسراييل براي تخريب روند ديپلماسي در وين به سادگي عبور كرد.
در حالي كه برخي از منتقدان برجام در داخل در 48 ساعت گذشته تاكيد كردند كه جمهوري اسلامي ايران بايد در اعتراض به عمليات خرابكارانه در تاسيسات هسته‌اي آن هم در شرايطي كه رايزني براي احياي برجام آغاز شده، نشست وين را به تعويق بيندازد به نظر مي‌رسد كه تصميم نظام در زمينه تداوم تلاش براي استفاده از هر پنجره‌اي در راستاي رفع تحريم همچنان به قوت خود باقي است. همزمان برخي از تحليلگران معتقدند كه ادامه مذاكره در وين ميان ايران و 1+4 و امريكا به شكل غيرمستقيم سخت‌تر از هفته قبل خواهد بود چراكه ايران تمايلي به مذاكره در شرايطي كه طرف مقابل موضع تهران را تضعيف شده مي‌داند، نداشته و ممكن است از برخي امتيازهايي كه پيش از اين حاضر بود روي ميز مذاكره قرار بدهد نيز عقب‌نشيني كرده باشد.
با اين وجود يك منبع آگاه ديپلماتيك در اين خصوص به «اعتماد» مي‌گويد:«ايران اجازه نخواهد داد توسل رژيم اسراييل به عمليات‌هاي خرابكارانه نه تنها در سطح بين‌المللي تقبيح و محكوم نشود بلكه به اهرم فشاري عليه ايران هم تبديل شود. تهران چه پيش و چه پس از خرابكاري در نطنز اعلام كرده بود تا زماني رايزني‌هاي وين را ادامه خواهد داد كه تداوم گفت‌وگو را تامين‌كننده منافع ملي ايران بداند. اكنون نيز تنها تفاوت رخ داده اين است كه تروريسم هسته‌اي اسراييل به تروريسم اقتصادي امريكا عليه ايران اضافه شده و بر بدهكاري طرف مقابل افزوده شده است.»