مقايسه ناروا
عباس عبدي
يكي از نكات جالبي كه در پايان دوره دولتها و شهرداريها ديده ميشود، مقايسه عملكردهاي آنهاست. مقايسه اينكه هر كدام چه دستاوردهايي داشتهاند و كدام موفقتر بودهاند؟ اين مقايسه ميتواند بسيار سادهانگارانه انجام شود، هنگامي كه فقط به خروجي دولتها و شهرداريها يا هر نهاد ديگر بسنده شود. مقايسه را بايد بر مبناي ورودي و خروجي سيستمها انجام داد. اگر دو نفر با دريافت مبلغ ثابتي كاري را انجام بدهند و يكي از آنها كار را بيشتر و بهتر انجام دهد، طبعا اين فرد موفقتر محسوب ميشود، ولي اگر دريافتي او افزونتر باشد، حتي اگر كار بيشتري انجام داده باشد، ناموفقتر است. اگر من مقدار معيني بودجه بگيرم و 10 كيلومتر راه بسازم و شخص ديگر يكدهم من بودجه بگيرد ولي 2 كيلومتر راه را با همان كيفيت بسازد، به معناي آن است كه من 5 برابر او راه ساختهام در مقابل 10 برابر او بودجه گرفتهام و اين معادل عدم موفقيت عملكرد و كارايي من در برابر اوست. با اين توضيح ميخواهم به مسالهاي كه اين روزها درباره عملكرد شهرداري در چهار سال اخير و مقايسه آن با دوره شهرداري 1384 تا 1396 به وجود آمده بپردازم. البته اين مقايسه از برخي جهات سخت است، زيرا دوره شهرداري قبلي، حمايت همهجانبه بسياري از نهادهاي ديگر از آن صورت ميگرفت يا تحت نظارتهاي دقيق و رسمي كمتري بودند ولي با همه اينها بد نيست كه بودجههاي مصوب و عملكرد سالانه اين دو دوره را مبناي مقايسه خود قرار دهيم. متاسفانه به علت تورم شديد، نميتوانيم بودجهها را با قيمت بازار مقايسه كنيم. به عبارت ديگر بودجه مصوب سال 1399 شهرداري تهران حدود سه برابر بودجه سال 1390 است، ولي اگر ارزش آن را به قيمت ثابت (با حذف اثر تورم) مقايسه كنيم، حدودا 40 درصد كمتر است. بنابراين شهرداري تهران در دهه 1390 به قيمت ثابت با كاهش بودجه مواجه بوده است و در ارزيابي عملكرد بايد اين مساله را لحاظ و ارقام بودجه را با قيمت ثابت مقايسه كرد. اگر مقايسه بر مبناي قيمت ثابت صورت گيرد در دوره 1384 تا 1396 بودجه شهرداري با قيمت ثابت سال 1384، بهطور متوسط ۳.۰۱ همت (هزار ميليارد تومان) بوده در حالي كه اين مبلغ در چهار سال اخير ۲.۰۷ همت است. به عبارت ديگر و بهطور متوسط بيش از 33 درصد از بودجه سالانه شهرداري در دوره اخير نسبت به گذسته كاهش يافته است. البته طول دوران آنها را هم بايد مقايسه كرد كه در دوره اخير كل بودجه شهرداري به قيمت ثابت ۸.۳ همت و در دوره 1384 تا 1395، ۳۶.۱ همت بوده است كه اساسا قابل مقايسه نيستند. ولي باز هم اين مقايسه كامل نيست، زيرا برخي تحولات در شهر تهران رخ داده كه هزينههاي جاري شهرداري را بالا برده است. جمعيت تهران در سال 1384، حدود 7/7 ميليون نفر بوده كه اكنون نزديك به حدود 9 ميليون نفر رسيده است. در واقع در اين فاصله حدود 15 درصد بر جمعيت تهران اضافه شده است. از سوي ديگر سطح زيربناي كاربريهايي اداري و مسكوني تهران و تعداد بناهاي آن كه از خدمات شهري استفاده ميكنند، بيشتر شده است. از اينها مهمتر افزايش شديد تعداد كاركنان شهرداري تهران است كه هزينه جاري را به قيمت ثابت بسيار افزايش داده است. به علاوه در دوره اخير، سياست فروش تراكم نفي شده و سهم فروش تراكم در بودجه شهرداري تهران به شدت كاهش پيدا كرده است. فروش تراكم مثل فروش كليه بدن براي امرار معاش است و بالاخره بخش مهمي از اقدامات در دوره اول 1384 تا 1395، از طريق بدهكار كردن شهرداري و استقراض انجام شده است. مثل دولتهايي كه وام ميگيرند و رفاه ايجاد ميكنند ولي سررسيد پرداخت وام به دولت بعدي منتقل ميشود! به اين مجموعه تحريم و تغيير قيمت دلار را هم اضافه كنيد كه آثار مستقيم بر سرمايهگذاري مترو و اتوبوس دارد كه تجهيزات آنها بايد از خارج تهيه شود. در اين فاصله قيمت دلار تا حدود 20 برابر افزايش يافته است. با اين ملاحظات مقايسه اين دو مقطع زماني از شهرداري تهران بدون توجه به اين تفاوتها نوعي سادهانگاري متقلبانه است. هر چند در اين مقايسه ميان 4 سال و 12 سال، باز هم عقبافتادگيهاي فراواني در دوره اول مشاهده ميشود كه در دور دوم نيست.