تداوم رقابت تسليحاتي پيونگ و سئول
چه تاثيري بر آينده شرق آسيا دارد؟
مسابقه مرگبار شمال و جنوب
محمدحسين لطف‌الهي
ديپلماسي ناموفق ايالات متحده در شبه‌جزيره كره و رقابت تسليحاتي خاموش اما پرسرعت ميان پيونگ يانگ و سئول در سال‌هاي اخير باعث شده است كه ناظران با ترديد به آينده صلح و ثبات در اين منطقه از جهان نگاه كنند. در سال‌هاي اخير فاصله رونمايي از تسليحات جنگي جديد كاهش يافته، مذاكرات طرفين با پيشرفت همراه نيست و هيچ چشم‌اندازي هم از احتمال موفقيت‌آميز بودن ديپلماسي در كاهش تنش ميان دو كشور وجود ندارد.
در روزهاي ابتدايي ماه آوريل، كره جنوبي از جنگنده جديد و مافوق صوت خود به نام KF-21 كه سال‌ها روياي ساخت آن را در سر مي‌پروراند با هزينه‌اي نزديك به 7.8 ميليارد دلار رونمايي كرد. پيش‌تر رسانه‌ها گزارش داده بودند كه كره جنوبي برنامه‌اي مخفيانه براي خريد ده‌ها هليكوپتر جنگي امريكايي را پيش مي‌برد و براساس گفته‌هاي مون جائه اين، سئول در ابتداي سال 2021 «موشك بالستيك كوتاه بردي توليد كرده كه توانايي حمل يكي از بزرگ‌ترين كلاهك‌هاي جنگي در جهان را دارد.» شايد در ظاهر اين‌گونه به نظر برسد كه كره جنوبي به دليل نداشتن سلاح هسته‌اي دست پايين‌تر را نسبت به رقيب شمالي خود داشته باشد، اما بودجه نظامي سرسام‌آوري كه جنوبي‌ها براي جبران اين نقيصه اختصاص داده‌اند و خريدهاي چشمگير آنها نظير خريد جنگنده‌هاي نسل پنجم از ايالات متحده و سرمايه‌گذاري‌شان در پيشرفت صنايعي نظير موشك‌سازي باعث شده كه قدرت بازدارنگي قابل توجهي داشته باشند و بتوانند در صورت لزوم هر نقطه از خاك كره شمالي را هدف قرار دهند.
براساس گزارش روزنامه نيويورك‌تايمز، در واكنش به توسعه نظامي سرمايه‌محور در كره جنوبي، پيونگ يانگ كه قدرت اقتصادي جنوب را ندارد و در عين حال نمي‌خواهد از رقيب عقب بماند، از اقدامات كره جنوبي به عنوان بهانه‌اي براي توسعه زرادخانه هسته‌اي خود استفاده مي‌كند و كيم جونگ اون تهديد كرده با مسلح كردن موشك‌هاي بالستيك كوتاه برد به كلاهك‌هاي هسته‌اي، امكان رهگيري موشك‌ها و ايجاد فضا براي مانورهاي نظامي سئول را به حداقل مي‌رساند. بسياري از تحليلگران معتقدند تداوم رقابت تسليحاتي در شبه‌جزيره كره مي‌تواند به تشديد تنش‌ها منجر شده و ثبات را در اين منطقه به خطر بيندازد.
جانگ چئول وون، تحليلگر انستيتو تحقيقاتي وحدت ملي كره در اين باره مي‌گويد: «هر دو طرف براي افزايش توان دفاعي نسبت به انباشت اسلحه‌هاي جديد اقدام مي‌كنند و معتقدند اين امر مي‌تواند امنيت ملي كشورشان را افزايش دهد اما واقعيت اين است كه رقابت تسليحاتي با ايجاد يك چرخه معيوب باعث تعميق معضلات امنيتي آنها مي‌شود.»
براي سال‌ها چنين رقابتي ميان دو كره جريان داشته اما از سال 2017 به اين سو با گسترش زرادخانه هسته‌اي كره شمالي و همچنين هراس جنوبي‌ها از احتمال خروج نظاميان ايالات متحده از شبه‌جزيره در دوره رياست‌جمهوري ترامپ باعث شد، به‌طور فزاينده‌اي بر شدت اين رقابت افزوده شود و سئول براي كاهش وابستگي نظامي به واشنگتن سياست‌هاي تازه‌اي اتخاذ كند.
براساس داده‌هاي مالي مربوط به كره جنوبي در دهه گذشته، از زمان روي كار آمدن مون جائه اين به‌طور ميانگين سالانه 7 درصد به بودجه نظامي اين كشور افزوده شده كه اين رقم در دولت پيشين به‌طور ميانگين 4.1 درصد بوده است. يوك سوك جون، تحليلگر موسسه دفاع ملي كره بر اين باور است كه بعد از شكست ديپلماسي مدنظر دولت ترامپ در قبال پيونگ يانگ، سئول مي‌خواست مطمئن شود كه در نگاه رقيب يك «اردك نشسته» نيست و به همين دليل تلاش كرد تا با افزايش بودجه نظامي بر قدرت بازدارندگي خود بيفزايد.
رقابت ترسناك موشكي
براي سال‌ها سياست واشنگتن مبتني بر جلوگيري از آغاز رقابت موشكي ميان دو كره بود اما در سال 2010، زماني كه كره شمالي به يك جزيره جنوبي حمله موشكي كرد، به درخواست سئول اين سياست ايالات متحده تغيير كرد. براساس دستورالعمل مورد توافق واشنگتن و سئول در سال 1979 مقرر شده بود كه ساخت موشك‌هايي با برد بيش از 300 كيلومتر و كلاهك‌هايي با وزن بيش از 500 كيلوگرم براي كره جنوبي منع شود.
چانگ يون وو، مشاور امنيت ملي وقت رييس‌جمهور كره درباره دلايل برداشته شدن اين محدوديت‌ها مي‌گويد: «در آن زمان و در پي حمله موشكي كره شمالي نگراني‌هاي زيادي در جنوب پديد آمد. ما به امريكايي‌ها گفتيم اگر به ما اجازه ندهيد كه با تهديدهاي موشكي و هسته‌اي رو به رشد كره شمالي مقابله كنيم، مطالبه ساخت بمب هسته‌اي در ميان شهروندان ما به‌شدت رشد مي‌يابد و ديگر امكان ايستادگي در برابر اين خواسته وجود نخواهد داشت.» او مي‌افزايد: «به آنها يادآور شديم كه ممكن است به صورت يكجانبه نسبت به كنار گذاشتن اين محدوديت‌ها اقدام كنيم.»
در پي اين فشارهاي سياسي، واشنگتن موافقت كرد كه به شرط رعايت محدوديت وزن كلاهك (500كيلوگرم) كره جنوبي اجازه داشته باشد موشك‌هايي با برد نزديك به 800 كيلومتر طراحي كند. در اين توافق همچنين اين اجازه صادر شد كه در موشك‌هايي با برد كمتر كره جنوبي بتواند كلاهك‌هايي قوي‌تر و سنگين‌تر را استفاده كند. پس از آن بود كه كره جنوبي با پايبندي به محدوديت‌هاي مدنظر واشنگتن، موشك‌هايي با برد بيشتر كلاهك‌هاي بزرگ‌تر از جمله Hyunmoo-2A، Hyunmoo-2B و Hyunmoo-2C را آزمايش كرد اما اين شرايط نيز پايدار نماند و در سال 2017 وقتي كره شمالي اولين موشك قاره‌پيماي خود را آزمايش كرد، دونالد ترامپ محدوديت كلاهك را به‌طور كامل لغو كرد. در پي اين چراغ سبز از سوي كاخ سفيد، كره جنوبي ظرف كمتر از دو سال از موشك Hyunmoo-4 رونمايي كرد و مدعي شد مي‌تواند هر هدفي را در خاك كره شمالي كه تهديدي عليه امنيتش باشد نابود كند.
در كره شمالي نيز وضعيت مشابهي وجود دارد. كيم جونگ اون كه از زمان قدرت گرفتن در پيونگ يانگ درصدد ايجاد يك قدرت بازدارنده فوق‌العاده از طريق توسعه موشكي به ويژه موشك‌هايي كه توان شليك به اهدافي در خاك ايالات متحده را داشته باشد برآمده بود، هر بار كه با پاسخي از سوي جنوب روبرو مي‌شد وعده مي‌داد توان موشكي را بيش از پيش توسعه خواهد داد.
براساس كتاب خشم، نوشته باب وودوارد خبرنگار واشنگتن‌پست، به گفته منابع امريكايي يكي از جدي‌ترين تهديدهايي كه كيم را تحت‌تاثير قرار داده رونمايي كره جنوبي از موشك‌هايي با توان نقطه‌زني بالا و امكان نفوذ به تاسيسات بتني بوده كه براي كيم به مثابه تهديد جانش به حساب آمده است.
نيويورك‌تايمز نوشته، كره شمالي اكنون علاوه بر توسعه موشك‌هاي بالستيك خود تلاش دارد تا موشك‌هايي با سوخت جامد را كه مزيت‌هاي بيشتري نسبت به موشك‌هاي سوخت مايع دارند، توسعه دهد و به مرور آنها را جايگزين نسل پيشين موشك‌ها كند.
تحليلگران هشدار مي‌دهند اگر دولت جو بايدن نتواند از طريق همكاري شركاي منطقه‌اي و با استفاده از ابزار ديپلماسي اين رقابت را متوقف كند، آينده اين منطقه همچنان سرشار از تنش‌ها و رقابت‌هاي مخرب خواهد بود.