«اعتماد» از شطرنج تهران و واشنگتن در آستانه ششمين دور رايزني‌ها گزارش مي‌دهد
محاسبه اشتباه امريكا در وين
در پايان چهارمين دور رايزني‌ها همه مي‌گفتندتوافق بيش از پيش در دسترس است
سارا معصومي | آيا جمهوري اسلامي ايران و ايالات متحده امريكا در مسير تنش‌زدايي و نزديك شدن به توافق قرار گرفتند؟ براي پاسخ به اين پرسش هم ادله مثبت وجود دارد و هم شواهدي منفي. تيم جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده همچنان دست از سياست فشار حداكثري عليه ايران برنمي‌دارد و حتي در ميانه كرونا در حالي كه از بسته كمك چند صد ميليون دلاري به كشورهاي درگير با اين ويروس خبر مي‌دهد با تداوم تحريم مالي و بانكي ايران 80 ميليون ايراني را هدف تروريسم درماني خود قرار داده است. همزمان خبر مي‌رسد كه خزانه‌داري امريكا تحريم عليه سه مدير نفتي سابق ايراني را لغو كرده است؛ اقدامي كه همزمان با آغاز ششمين دور رايزني‌هاي برجامي در وين، گامي به نفع مذاكرات به حساب مي‌آيد. مقام‌هاي كاخ سفيد شش ماه پس از تغيير دولت مي‌گويند آماده بازگشت به برجام هستند و مقام‌هاي تهران سه ماه مانده به جابه‌جايي سياسي در خيابان پاستور از عزم و اراده جدي براي بازگشت به اجراي كامل توافق هسته‌اي در صورت بازگشت 1+5 به اجراي تعهدات سخن مي‌گويند. ايران و بازماندگان در برجام (فرانسه، بريتانيا، آلمان، روسيه و چين) از نيمه فروردين ماه تلاش براي احياي برجام از مسير بازگشت ايالات متحده به توافق را آغاز كردند و اين‌بار برخلاف سه سال گذشته ايالات متحده نيز نماينده‌اي را به نام رابرت مالي راهي پايتخت اتريش كرده تا جديت واشنگتن براي بازگشت برجام را به تصوير كشيده باشد. تاكنون گراند هتل در وين شاهد برگزاري 5 دور رايزني براي احياي برجام بوده و گفته مي‌شود كه ششمين دور از اين ماراتن هم از امروز آغاز خواهد شد. نخستين دور از اين رايزني‌ها در فروردين ماه 1400 در حالي با حضور همزمان هيات‌هاي ايراني و امريكايي آغاز شد كه ترديدهاي جدي نسبت به تداوم اين روند وجود داشت. هرچند كه تصاوير قدم زدن وزراي خارجه ايران و امريكا پيش از حصول برجام در سال 2015 در تاريخ تصويري رابطه دو كشور پس از انقلاب اسلامي ايران ثبت شده اما چهار سال حضور دونالد ترامپ در كاخ سفيد آنچنان بر ارتفاع ديوار بي‌اعتمادي ميان تهران و واشنگتن افزوده كه بسياري تصور نمي‌كردند ايران و ايالات متحده مسير رايزني‌هاي غيرمستقيم در وين را براي احياي برجام پيش ببرند. يك مقام دولتي ايران در اين باره به «اعتماد»
مي‌گويد: «از دومين دور رايزني‌ها در وين بود كه حاضران متوجه جديت ايران و امريكا براي احياي برجام شدند. هر دو تيم با نقشه راه و پوشه‌هايي قطور در دست خود را به وين رسانده بودند. همزمان كه به سختي كار و ناهموار بودن مسير پيش‌رو واقف بوديم اما همه از ايران تا 1+4 و ايالات متحده روي اراده سياسي و عزم يكديگر براي احياي توافق سرمايه‌گذاري كردند.» چهارمين دور از رايزني‌ها كه به پايان رسيد مجموع سخنان روساي هيات‌هاي مذاكره‌كننده به شمول ايران حاكي از اين بود كه توافق بيش از پيش در دسترس است. اين پيش‌بيني با تمديد يك ماهه تفاهم فني ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي براي حفظ حافظه تصويري دوربين‌هاي آژانس بين‌المللي در تاسيسات هسته‌اي ايران، قوت بيشتري گرفت . با اين همه مذاكره‌كنندگان پنجمين دور از رايزني‌ها را هم بدون آنكه دود سفيدي از گراند هتل بلند شود به پايان رسانده و به پايتخت‌ها بازگشتند. همزمان با بازگشت هيات‌ها، گفته شد كه مذاكرات از مرحله چانه‌زني عبور كرده و اكنون تهران و واشنگتن بايد تصميم سياسي اتخاذ كنند. پايان بدون توافق پنجمين دور از اين رايزني‌ها با اعلام اسامي 7 كانديداي احراز صلاحيت شده توسط شوراي نگهبان براي شركت در انتخابات رياست‌جمهوري 1400 همراه شد.
همزماني كه گمانه‌زني درباره تاثير انتخابات بر مذاكرات وين را تقويت كرد. هرچند كه عباس عراقچي، رييس هيات مذاكره‌كننده ايراني مي‌گويد مذاكرات در وين فارغ از مباحث سياسي در تهران پيگيري مي‌شود و برهمين اساس از تعجيل و تطويل عمدي در روند رايزني‌ها براي رسيدن يا عبور از يك تاريخ خاص خبري نيست اما طرف امريكايي از تاثير انتخابات بر مذاكرات مي‌گويد. اين در حالي است كه شايد اگر دولت جو بايدن اندكي پس از روي كار آمدن در اواسط ژانويه 2021، احياي برجام را در دستور كار عملي وزارت خارجه قرار داده بود امروز قطار برجام روي ريل اجرا قرار داشت و نزديك شدن به ايستگاه انتخابات در ايران در تاريخ 29 خرداد 1400 بر سرعت آن تاثيري نداشت. تعلل دولت جو بايدن براي عبور سالم اعضاي كابينه از سد تاييد مجلس سنا و اطمينان‌بخشي به متحدان منطقه‌اي چون اسراييل و عربستان سعودي درباره تاثير احياي برجام بر رابطه با دوستان در منطقه غرب آسيا، روند آغاز رايزني‌ها را به واپسين ماه‌هاي حضور دولت حسن روحاني در قدرت موكول كرد.
در چنين شرايطي تحليل‌‌هاي متفاوتي درباره تاثير انتخابات بر روند رايزني‌ها در وين شنيده مي‌شود:
1- برخي ناظران معتقدند كه ايران روند مذاكرات را به گونه‌اي پيش مي‌برد كه روز اعلام توافق به بعد از 29 خرداد موكول شود تا اين توفيق در سند كانديداي خاص قرار نگيرد.
2- در نقطه مقابل نگاه نخست، ناظراني ايستاده‌اند كه با اشاره به تجربه مذاكراتي ميان ايران و امريكا پيش از فصل انتخابات در سال 1392 مي‌گويند تيم امريكايي ترجيح مي‌دهد مذاكرات را با دولت بعد از حسن روحاني پيش ببرد تا توافق احتمالي از ضمانت اجرايي بيشتري برخوردار باشد.
3- نگاه تندروتري نيز وجود دارد كه معتقد است دولت امريكا و سه كشور اروپايي در صورت پيروزي جناح مقابل دولت حسن روحاني در انتخابات از خير احياي برجام مي‌گذرند و تن به توافق با دولتي به ظن خود تندرو نخواهند داد.
4- برخي نيز معتقدند كه هرچند انتخابات 1400 در ايران همان‌طور كه بر ديگر اركان سياست خارجي تاثير مي‌گذارد بي‌تاثير بر رايزني‌ها در وين نيست اما طرف مقابل ايران درحالي كه اراده سياسي و عزم جدي براي احياي برجام فارغ از هويت سياسي دولت آتي را دارد با توجه به مجموع تحولات رخ داده پيرامون مذاكرات هسته‌اي ايران از 9 سال پيش تاكنون (مبدا زماني: موافقت رهبري با مذاكرات محرمانه و مستقيم ميان ايران و امريكا در عمان پيش از دولت حسن روحاني) به اين نتيجه رسيده كه برجام و حل و فصل اختلاف‌هاي هسته‌اي با جهان تصميمي نيست كه در گرو اختيارات يك دولت خاص در ايران باشد، لذا در چنين شرايطي طرف مقابل صرفا در حال بازي با زمان و شرايط تيم مذاكره‌كننده ايران براي پرهيز از امتيازدهي بيشتر در مذاكرات است. در اين روند طرف امريكايي با همراهي سه كشور اروپايي در حالي كه توپ تصميم‌گيري را به زمين تهران مي‌اندازد، تهران را مقصر تطويل مذاكرات دانسته و ادعا مي‌كند كه تيم ايران به دليل انتخابات حاضر به اعلام توافق نيست.
ابتكار امريكايي در راه‌اندازي «بازي تقصير»
شاهد اين ادعا سخنان چند روز اخير آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده و وندي شرمن از اعضاي تيم جو بايدن و رييس تيم مذاكره‌كننده امريكايي با ايران در دولت باراك اوباماست. ادعاهايي كه بلافاصله با توييت تند و تيز وزير خارجه ايران و پاسخ نماينده ايران نزد سازمان‌هاي بين‌المللي در وين روبه‌رو شد. بلينكن ادعا مي‌كند ايران در آستانه انتخابات اراده سياسي را براي احياي برجام ندارد و وندي شرمن هم مدعي است كه انتخابات ايران كار مذاكرات وين را سخت كرده است. ادعاهايي براي پوشاندن اختلاف‌هاي باقيمانده ميان دو طرف در وين كه حل نخواهند شد مگر با تصميم‌هاي سياسي سخت در تهران و واشنگتن. به نظر مي‌رسد كه طرف امريكايي سياست مذاكراتي خود را بر اين فرض پايه‌گذاري كرده كه تيم ايران به دنبال اعلام توافق براي احياي برجام پيش از روز انتخابات در ايران است لذا با مقاومت در برابر مطالبه‌هاي بحق ايران، منتظر كوتاه آمدن تهران است. تيم مذاكره‌كننده ايران آب پاكي را بر دستان طرف امريكايي ريخته و مي‌گويد توافق تنها با تامين منافع ملي ايران ممكن است و فاكتور زمان نقشي در اين روند نخواهد داشت. طرف امريكايي نيز تمايلي ندارد مقصر تطويل مذاكرات شناخته شود لذا ادعا مي‌كند اگر مذاكرات فرسايشي شده مقصر ايران و انتخابات اين كشور است!
كاظم غريب‌آبادي، نماينده ايران در آژانس بين‌المللي انژري اتمي اخيرا در اظهاراتي نسبتا شفاف پرده از جنس اختلاف باقيمانده در وين برداشته و گفت: «مذاكرات احياي برجام بايد منجر به ضمانت‌هايي براي جمهوري اسلامي ايران شود كه اقدامات اشتباهي كه امريكا انجام داد از جمله خروج از توافق هسته‌اي مجدد روي ندهد يا امريكا بخواهد از مكانيسم‌ها و سازوكارهاي داخل برجام سوءاستفاده كند. ما بايد شاهد جديت امريكا در لغو تمام تحريم‌ها باشيم، به گونه‌اي كه براي ما قابل راستي‌آزمايي باشد و فقط در اين صورت است كه ايران متعاقبا اجراي تعهدات خود را از سر مي‌گيرد و اين چيزي است كه تاكنون از سوي امريكا شاهد نبوديم. امريكا بايد تصميمات بسيار سختي بگيرد كه آيا آماده است اعتياد به تحريم را كنار بگذارد و تمامي تحريم‌ها را بردارد و بعد از راستي‌آزمايي زمينه احياي برجام و بازگشت خودش به برجام و از سرگيري اجراي تعهدات ايران را فراهم كند. توپ در زمين امريكاست.»
از ترديد درباره دور ششم تا دورنماي توافق در آگوست
هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و 1+4 به علاوه ايالات متحده در حالي ششمين دور از سلسله نشست‌هاي ذيل كميسيون مشترك برجام را از امروز در وين از سر مي‌گيرند كه منابع ايراني و امريكايي هر دو نسبت به پاياني بودن اين دور از رايزني‌ها ابراز ترديد كرده‌اند. اظهارنظري كه مشخص نيست ترفند مذاكراتي دو طرفي است كه اجراي برجام ارتباط مستقيم به آن دو دارد اما با هم مذاكره مستقيم را تجربه نمي‌كنند. لورا روزن، خبرنگار امريكايي در تازه‌ترين گزارشي كه درباره رايزني‌هاي هسته‌اي نوشته به نقل از مقام‌هاي امريكايي تاييد كرده كه بعيد است ماراتن ششم پايان رايزني‌ها باشد. در بخش‌هايي از اين گزارش آمده است:«يك مقام امريكايي مي‌گويد درخواست‌هاي ايران در حوزه رفع تحريم از منظر امريكا غيرواقعي است و همزمان پيشرفت آنچناني هم در نقشه راه لازم براي تناظر و تناسب گام‌هاي دو طرف نداشتيم.»
علي واعظ از تحليلگرهاي ارشد مسائل ايران و مسوول ميز ايران در گروه بين‌المللي بحران در اين باره مي‌گويد:
«دو طرف راه بسياري براي اتمام اختلاف‌هاي پيش‌رو دارند. براي رسيدن به اين نقطه هر دو طرف بايد از خود انعطاف نشان بدهند. هنوز در دو حوزه راستي‌آزمايي و تناظر گام‌ها سطح اختلاف‌ها با هم قابل توجه است.»
لورا روزن در ادامه به نقل از يك مقام وزارت خارجه امريكا مي‌نويسد: «واشنگتن متوجه فوريت مساله با توجه به انتخابات در ايران است اما ما نمي‌توانيم خواسته‌هاي خود را در مذاكرات با زمان‌بندي انتخابات در اين كشور تنظيم كنيم.» يك رسانه چيني در گزارشي درباره روند مذاكرات در وين درباره اختلاف‌هاي باقيمانده در مسير احياي برجام مي‌نويسد: «دو مساله سانتريفيوژهاي پيشرفته ايران و سرنوشت آنها به اضافه وضعيت نظارت بر برنامه هسته‌اي ايران كه در نتيجه پايان اجراي داوطلبانه پروتكل الحاقي كاهش يافته از گره‌هاي باقيمانده هستند. تحريم‌هاي امريكا و دامنه تحريم‌هايي كه دولت بايدن با رفع آنها موافقت كرده نيز يكي ديگر از گره‌هاي باقيمانده است. برخي منابع محلي در واشنگتن مي‌گويند كه كاخ سفيد با رفع حدود 1000 تحريم ايران موافقت كرده است اما اين در حالي است كه آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا اخيرا در اظهاراتي در كنگره اين كشور از باقي ماندن صدها تحريم به‌رغم بازگشت امريكا به برجام سخن گفته بود. با اين همه به نظر مي‌رسد كه مهم‌ترين مانع باقيمانده زمان‌بندي گام‌هايي است كه دو طرف بايد براي بازگشت به برجام بردارند و همچنان سوال اساسي اين است كه چه كسي نخستين گام را بردارد.» اين رسانه چيني در ادامه مي‌نويسد كه هرچند نگراني‌هايي در غرب درباره پيروزي ابراهيم رييسي در انتخابات وجود دارد اما نگاه غالب اين است كه پرونده برجام يك پرونده حاكميتي است و تصميم درباره مذاكرات براي احياي آن يا تداوم اجراي آن با شخص رهبري است. رسانه اسراييلي جورزاليم پست در گزارشي درباره روند جاري در مذاكرات وين ادعا مي‌كند كه هرچند ششمين دور از رايزني‌ها در وين از امروز آغاز مي‌شود اما روند مي‌تواند تا ماه آگوست، زمان تشكيل دولت جديد در ايران طول بكشد. به‌رغم خوش‌بيني برخي مقام‌هاي اتحاديه اروپا، روسيه و چين درباره اينكه توافق با ايران مي‌توانست چند هفته پيش يا در ششمين دور از رايزني‌ها احيا شود اما مقام‌هاي ايراني و امريكايي هر دو با صداي بلند اين خوش‌بيني‌ها را رد مي‌كنند. اين رسانه اسراييلي به نقل از مقام‌هاي ايراني ادعا مي‌كند كه تهران توافق در ماه آگوست را كه نزديك به زمان جابه‌جايي قدرت در اين كشور است ترجيح مي‌دهد. نويسنده اين مطلب در ادامه بدون ارايه مستندات ادعا مي‌كند كه رهبر ايران كه تصميم‌ها درباره احياي برجام با او است خواهان حصول توافق برسر احياي برجام در تاريخي ميان 18 تا 24 ژوئن است. تاريخي كه روز انتخابات در ايران را پشت‌سر گذاشته و اعتبار احياي توافق را به دولت بعد كه احتمالا ابراهيم رييسي رييس آن باشد، مي‌بخشد. در ادامه نويسنده اين مطلب اين ادعا را زير سوال برده و مي‌پرسد كه اگر تعويق توافق تا پس از روز برگزاري انتخابات در ايران مطلوب حاكميت بود چرا ايران دست به تمديد يك ماهه تفاهم فني با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي زد؟ به گزارش «اعتماد» اين تمديد يك ماهه روز 5 تيرماه به پايان خواهد رسيد و مشخص نيست كه تهران براي بار دوم پس از پذيرش اوليه، اين تفاهم را تمديد كند يا خير؟
نويسنده در پاسخ به اين پرسش ادعا مي‌كند كه تمديد يك ماهه اين تفاهم صرفا ترفندي از سوي تهران براي تحت فشار قرار دادن واشنگتن در مذاكرات وين بوده و ايران آماده تمديد دوباره اين تفاهم به منظور رسيدن به توافقي براي احياي برجام در ماه آگوست است.
خزانه‌داري امريكا در دو بيانيه جداگانه درباره ايران اعلام كرد
رفع تحريم و تحريم همزمان
خزانه‌داري ايالات متحده نام‌هاي احمد قلعه‌‌باني مديرعامل سابق شركت ملي نفت ايران، فرزاد بازرگان مديركل سابق شركت هنگ‌كنگ اينترتريد و محمد معيني از مديران سابق شركت نفتيران اينترتريد (نيكو) با تابعيت دوگانه بريتانيايي را از فهرست «اتباع به‌طور ويژه معين شده» (اس‌دي‌ان) اين وزارتخانه حذف كرده است. واشنگتن نخستين‌بار در ماه مه ۲۰۱۳ آقاي قلعه‌‌باني را در كنار شماري از اشخاص و شركت‌هاي ديگر مرتبط با صنعت نفت ايران تحريم كرده بود.
در بيانيه خزانه‌داري امريكا كه روز پنجشنبه منتشر شد، آمده است: اين اقدام نتيجه تغيير تاييد شده رفتار يا وضعيت طرفين تحريم شده است و تعهد دولت ايالات متحده به لغو تحريم‌ها در صورت تغيير رفتار يا وضعيت افراد مجازات شده را نشان مي‌دهد.»
اسامي شركت كشتيراني سي چارمينگ (هنگ‌كنگ) و شركت آوكسيينگ (شانگهاي) چين هم كه در سال ۲۰۲۰ ميلادي به اتهام حمل و نقل محصولات نفتي ايران تحريم شده بودند نيز از فهرست تحريم‌ها بيرون آورده شده‌اند.
در حالي كه همزماني اين گام از طرف خزانه‌داري امريكا با ششمين دور از رايزني‌ها براي احياي برجام در وين گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي درباره مرتبط بودن اين دو را تقويت كرد، مقام‌هاي امريكايي ناشناس به خبرگزاري رويترز گفته‌اند كه رفع تحريم عليه اشخاص و شركت‌هاي ياد شده صرفا يك امر «عادي» است و به روند مذاكرات غيرمستقيم امريكا و ايران در وين اتريش براي احياي توافق هسته‌اي (برجام) ارتباطي ندارد.
البته لغو اين تحريم‌ها تنها گام واشنگتن در 72 ساعت اخير پيرامون ايران نبوده است و روز پنجشنبه خزانه‌داري امريكا با تكرار ادعاهاي پيشين درباره كمك ايران به حوثي‌هاي يمن از تحريم يك شبكه قاچاق كالا و انتقال ارز مرتبط با سپاه پاسداران ايران و حوثي‌هاي يمن خبر داد.
وزارت خزانه‌داري امريكا در يك بيانيه رسمي در اين باره ادعا كرده كه اين شبكه زير نظر سعيد جمال، سرمايه‌دار حوثي مستقر در ايران فعاليت مي‌كند. بنابراين ادعاي افراد تحريم شده ده‌ها ميليون دلار درآمد ناشي از فروش كالاهاي مختلف از جمله نفت ايران را از طريق شبكه‌اي از واسطه‌ها و صرافي‌ها در چند كشور به حوثي‌هاي يمن منتقل مي‌كنند. مقامات امريكايي ادعا كردند كه برخي افراد تحريم شده در تركيه و امارات متحده عربي فعاليت دارند.
هيات‌هاي مذاكره‌كننده ايران و 1+4 امروز در گراند هتل پايتخت اتريش ديدار مي‌كنند
برخي ناظران معتقدند كه ايران روند مذاكرات را به گونه‌اي پيش مي‌برد كه روز اعلام توافق به بعد از 29 خرداد موكول شود
ناظراني مي‌گويند تيم امريكايي ترجيح مي‌دهد مذاكرات را با دولت بعد از حسن روحاني پيش ببرد
نگاه تندروتري نيز وجود دارد كه معتقد است دولت امريكا و سه كشور اروپايي در صورت پيروزي جناح مقابل دولت حسن روحاني در انتخابات از خير احياي برجام مي‌گذرند
امريكا صرفا در حال بازي با زمان و شرايط تيم مذاكره‌كننده ايران براي پرهيز از امتيازدهي بيشتر در مذاكرات است
به دنبال نامه ظريف به دبيركل سازمان ملل و پرداخت معوقه، حق راي ايران در مجمع عمومي احيا شد
مردم ايران تحت بي‌سابقه‌ترين جنگ اقتصادي (در واقع تروريسم اقتصادي) پيرو تصميم دولت ترامپ براي خروج يك‌جانبه امريكا از برجام (كه به صورت بي‌شرمانه‌اي تا به امروز توسط جانشين او به عنوان اهرم چانه‌زني ادامه يافته است) قرار دارند
مردم ايران به اجبار يكي از اعضاي دايم شوراي امنيت سازمان ملل از انتقال پول و منابع خود براي خريد حتي دارو و غذا (چه برسد به پرداخت بدهي‌هاي معوق سازمان ملل) منع شده‌اند و متاسفانه دبيرخانه سازمان ملل ظرف سه سال گذشته در قبال اين جنايت عليه بشريت بي‌اعتنا بوده است و ...