جو بايدن، سياست خارجي واشنگتن را به حالت متعارف بازگرداند
ديپلماسي؛ بدون رقص شمشير و گوي نوراني
شهاب شهسواري
جو بايدن روز چهارشنبه نخستين سفر خارجي خود را به مقصد بريتانيا آغاز كرد؛ سفري كه قرار است در آن ضمن ديدار با مقام‌هاي ارشد كشورهاي اروپايي در نشست سران گروه ۷ كشور صنعتي، سران ناتو، نشست مشترك امريكا و اتحاديه اروپا و نهايتا ديداري رسمي با ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه در ژنو داشته باشد. سه سال پيش زماني كه نشست سران كشورهاي عضو گروه ۷ در كانادا برگزار شده بود، تصويري از حاشيه نشست در حالي كه رهبران كشورهاي متحد امريكا با خشم و نگراني به دونالد ترامپ كه با حالتي دفاعي دست به سينه برخلاف بقيه ستيزه‌جويانه روي صندلي نشسته بود، در رسانه‌ها به عنوان نشانه‌اي از اختلاف و شكاف عميق ميان امريكا و متحدان غربي‌اش دست به دست شد. سه سال از آن زمان گذشته است، يك نشست ديگر در بئاريتز فرانسه سال ۲۰۱۹ برگزار شد كه كمتر حاشيه داشت و سال ۲۰۲۰ به دليل شيوع جهاني بيماري كرونا نشست حضور سران برگزار نشد. حالا بعد از دو سال بار ديگر سران 7 كشور بزرگ صنعتي در بريتانيا گردهم آمده‌اند. نيويورك‌تايمز در گزارشي مي‌نويسد كه سران ۶ كشور ديگر عضو اين گروه نسبت به دوران دونالد ترامپ احساس بهتري نسبت به رفتار امريكا دارند. روز جمعه در كرانوال بريتانيا، جو بايدن برخلاف سلفش به جاي استفاده از زبان بدن ستيزه‌جويانه از حالت آشتي‌جويانه‌اي استفاده كرد، اما در پس ظاهر آشتي‌جويانه جاري در ميان رهبران كشورهاي غربي هنوز به روشني مشخص نيست كه امريكا در دوره جديد تا چه اندازه آمادگي بده بستان با دولت‌هاي اروپايي داشته باشد.
گفت و گو در مورد ايران
موضوع روابط قدرت‌هاي جهاني با ايران و توافق هسته‌اي يكي از دستور كارهاي نشست ديروز سران گروه 7 بود. اين نخستين‌بار نيست كه سران كشورهاي صنعتي موضوع ايران را مورد بحث قرار مي‌دهند. از ميان ۷ كشور عضو گروه سه كشور همچنان عضو گروه 1+4 و طرف تعهدات در برجام هستند و ايالات متحده امريكا هم كه از سال ۲۰۱۸ از اين توافق خارج شده است اكنون زمزمه‌هايي از بازگشت به توافق را مطرح مي‌كند. دو سال پيش زماني كه نشست گروه ۷ در شهر ساحلي بئاريتز فرانسه برگزار شد، سفر ناگهاني محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه كشورمان به اين شهر و مذاكراتش با مقام‌هاي كشورهاي گروه ۷ رايزني‌ها در حاشيه اين نشست درخصوص بازگشت امريكا به برجام را به سر‌خط رسانه‌ها تبديل كرد. هر چند در آن سفر به صراحت اعلام شد كه رييس‌جمهور وقت امريكا تلاش‌هاي زيادي براي ديدار با وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران داشته كه موفق به انجام اين ديدار نشده است.
امسال هم در حاشيه نشست سران گروه 7 مساله بازگشت امريكا به برجام يكي از دستور كارهاي گفت‌وگوهاي سران كشورهاي عضو اين گروه بود. روز پنجشنبه جو بايدن، رييس‌جمهوري امريكا و بوريس جانسون، نخست‌وزير بريتانيا در كرانوال درباره ايران و روسيه گفت‌وگو كردند.
دبيرخانه نخست‌وزيري بريتانيا پس از جمع‌بندي اين مذاكرات اعلام كرد كه جانسون و بايدن در كرانوال درباره ايران، روسيه و چين گفت‌وگو كردند. در اين بيانيه آمده است:«آنها درباره مسائل سياست خارجي از جمله موضوع ايران، افغانستان روسيه و چين به تبادل‌نظر پرداختند. نخست‌وزير بريتانيا و رييس‌جمهوري امريكا درباره اهميت مناسبات بين بريتانيا و امريكا درخصوص دفاع از شهروندان دو كشور و افزايش رفاه در هر دو كشور و ترويج ارزش‌هاي دو كشور در سراسر جهان بحث و گفت‌وگو كردند.»
جانسون به جاي سلمان
4 سال بعد از آنكه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور جنجالي وقت امريكا مقصد نخستين سفر خارجي خود را عربستان سعودي برگزيد و در اقداماتي عجيب در مراسم رقص شمشير با پادشاه سعودي يا دست گذاشتن بر گوي نوراني مركز مبارزه با تروريسم همراه با عبدالفتاح سيسي و سلمان بن عبدالعزيز شركت كرد، جو بايدن يك سفر كاملا رسمي و متعارف را برگزيده است. جايي كه در ميان نزديك‌ترين متحدان هميشگي امريكا در لندن به عنوان پايتخت طرف «رابطه ويژه» و در ميان سران گروه ۷ كشور صنعتي و پيمان آتلانتيك شمالي ديدارهاي ديپلماتيك را انجام دهد.
جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در ديدار با بوريس جانسون، نخست‌وزير انگليس بر تقويت مناسبات ميان واشنگتن و لندن تاكيد كرد. بر اين اساس بايدن كه به انگليس سفر كرده است در سخنان كوتاهي در جمع خبرنگاران گفت:«ما امروز اولين روز كامل و بسيار خوب را در انگليس داشتيم. جانسون و من نشستي بسيار سازنده داشتيم. ما درباره طيف وسيعي از مسائل صحبت كرديم كه امريكا و انگليس در قالب آن همكاري بسيار نزديكي با هم دارند. ما بر روابط ويژه‌اي تاكيد كرديم كه تازگي ندارد و بين مردمان دو كشور وجود دارد. ما بر تعهد خود براي دفاع از ارزش‌هاي پايدار دموكراتيكي تاكيد كرديم كه دو ملت در آن اشتراك‌نظر دارند. پايه‌هاي قوي براي شراكت ما وجود دارد.» رييس‌جمهور امريكا افزود: 80 سال پيش وينسون چرچيل و فرانكلين روزولت، نخست‌وزير وقت انگليس و رييس‌جمهور وقت امريكا توافقنامه‌اي را امضا كردند كه با عنوان منشور آتلانتيك معروف است و در واقع بيان‌كننده اصول اوليه و قولي است مبني بر اينكه امريكا و انگليس با هم به مواجهه با چالش‌هاي عصر خواهند پرداخت. امروز ما تعهد مذكور را با احياي منشور آتلانتيك تقويت مي‌كنيم و آن را به گونه‌اي به‌روز مي‌كنيم كه بتوانيم بار ديگر بر اين تعهد تاكيد كنيم كه به صورت مستقيم با چالش‌هاي عصر كنوني از جمله امنيت سايبري، فناوري‌هاي در حال ظهور، سلامت جهاني و تغييرات اقليمي مواجه خواهيم شد.» نخست‌وزير انگليس نيز در ديدار با بايدن گفت:«همه در اينجا كاملا هيجان‌زده بودند تا بايدن را در جنوب‌غرب انگليس ببينند.»
طعنه ترامپ به بايدن
هنوز 4 روز مانده به ديدار جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا با همتاي روسش، جنجال‌ها در مورد اين ديدار آغاز شده است. دونالد ترامپ كه نخستين ديدارش را با پوتين در فنلاند انجام داده بود در اظهاراتي طعنه‌آميز از ديدار پيش روي بايدن و پوتين انتقاد كرد. دونالد ترامپ رييس‌جمهور سابق امريكا در اظهارنظري طعنه‌آميز از جو بايدن خواست هنگام ديدار با «ولاديمير پوتين» همتاي روس خود خوابش نبرد. او در بيانيه‌اي در روز پنجشنبه اعلام كرد: براي بايدن در تعامل با رييس‌جمهور پوتين آرزوي موفقيت مي‌كنم در طول جلسه خوابت نبرد و لطفا گرم‌ترين احوالپرسي من را به او برسان. به گزارش خبرگزاري «اسپوتنيك» ترامپ در ادامه درخصوص تجربه ديدار خود با پوتين در هلسينكي گفت: به عنوان رييس‌جمهور من نشستي عالي و مفيد در هلسينكي فنلاند با رييس‌جمهور روسيه پوتين داشتم. به‌رغم اخبار جعلي ديرهنگام از اين جلسه ايالات متحده بسيار برنده بود از جمله(برنده) احترام رييس‌جمهور پوتين و روسيه.
وعده كرونايي گروه ۷
بنا به اعلام دولت بريتانيا كه رياست دوره‌اي گروه 7 را برعهده دارد «طرحي براي گسترش توليد واكسن» نيز از سوي كشورهاي عضو اعلام خواهد داشت. بريتانيا قرار است ۱۰۰ ميليون دوز از يك ميليارد دوز وعده داده شده را تامين كند. پيشرفت قابل‌توجه كارزار واكسيناسيون در بريتانيا به لندن امكان داده تا دوزهاي اضافي خود را به ديگر كشورهاي جهان اختصاص دهد. تاكنون نزديك به ۷۰ ميليون دوز از واكسن كرونا در بريتانيا تزريق شده است. نيمي از يك ميليارد دوز وعده داده شده از سوي گروه 7 را ايالات متحده امريكا تامين خواهد كرد. جو بايدن، رييس‌جمهوري امريكا در اين مورد گفت:«وظيفه بشردوستانه ما اين است كه تا حد ممكن جان آدم‌ها را نجات دهيم.» يك ميليارد دوز واكسني كه گروه 7 وعده آن را داده، قرار است از طريق سازوكار «كواكس» در بين «۹۲ كشور جهان» تقسيم شود. از اين ميان ۲۰۰ ميليون دوز قرار است تا پايان سال ۲۰۲۱ در‌اختيار كشورهاي فقير قرار گيرد. علاوه بر امريكا و بريتانيا كشورهاي كانادا، فرانسه، آلمان، ايتاليا و ژاپن نيز عضو گروه 7 هستند. رهبران اين كشورها قرار است علاوه بر مقابله با همه‌گيري ويروس كرونا در مورد احياي اقتصاد پس از اين همه‌گيري و تغييرات آب و هوايي نيز با يكديگر گفت‌وگو كنند. سران گروه 7 همچنين درنظر دارند به طور رسمي اخذ دست‌كم ۱۵درصد ماليات از شركت‌ها در سطح جهان را اعلام كنند.