موزه و توسعه منابع انساني
سارا كريمان
در بررسي و دسته‌بندي انواع موزه‌ها، موضوع طرح شده و مفهوم مورد نظر جهت ارايه به مخاطب تعيين‌كننده گونه يا ژانر موزه است. در زمان حاضر كثرت موضوعات و ايده‌هاي منتج به واژه موزه به حدي گسترش يافته كه شمارش آن مشكل مي‌نمايد. ولي به هر روي عمده موزه‌ها در يك نقطه وجه اشتراك پيدا مي‌كنند و آن نقطه متضمن تعريف كلي موزه است كه آن را به عنوان نهاد يا سازمان معرفي مي‌كند. چنان كه گفته شده تكثر موضوعات موزه ممكن است بعضي از گونه‌هاي آن را خارج از عنوان سازمان ذيل دهد اما در اين يادداشت منظور تعريف عمومي و كلي از آن است. شوراي بين‌المللي موزه‌ها در دوره‌هاي مختلف سعي كرده تا تعريفي جامع و فراگيرتر براي موزه‌ها ارايه دهد و صاحب‌نظران اين حوزه تمركز خود را بر بسط معني گذاشته‌اند اما به هر صورت تعريف عمومي همواره مبتني بر جايگاه سازماني يا نهادي موزه است. بر اين اساس موزه دو وجه كاركردي و ساختاري را واجد مي‌شود. عمده نظريات، انتقادات و توقعات از موزه‌ها متوجه نقش كاركردي آن است. اين مساله حتي در تشكيلات اداري فرادست موزه‌ها نيز كم و بيش وجود دارد و نكته مغفول كيفيت ساختاري است. ناگفته پيداست كه اهميت نقش اجتماعي موزه و جايابي آن به شدت متاثر از ساختار سازماني است. تمامي مجموعه‌هاي اداري ذيل سازمان موزه اهميت ويژه خود را دارند و عملكرد هماهنگ آنها منتج به تاثيرات اجتماعي مورد نظر مي‌شود. با اين وجود موزه همانند هر سازمان ديگري داراي ارگان‌هاي عمومي و تخصصي است. تخصص در موزه‌ها داراي سه ركن آموزش، تجربه و خلاقيت است. توجه به اين سه ركن به موازات ظرفيت‌هاي كالبدي موزه‌ها به موفقيت داخلي و تاثيرگذاري در ابعاد مختلف اجتماعي مي‌انجامد. يكي از كليدي‌ترين پست‌هاي سازماني هر موزه كيوريتور يا موزه‌دار آن است. در گريزي كوتاه به مدخل‌هاي اين واژه در دانشنامه‌هاي گوناگون اكثرا ريشه واژه «كيوريتور» را كلمه‌اي لاتين به معناي مراقبت دانسته كه از مجموعه‌اي ارزشمند و تاريخي نگهداري و آن را مديريت مي‌كنند، در گونه سنتي آن كيوريتور يا نگهدارنده نهادهاي ميراث فرهنگي (موزه‌ها، كتابخانه‌ها، آرشيوها و گالري‌ها) يك مفهوم و محتوايي است كه به‌طور اخص توسط موسسه مرتبط در راستاي تفسير و تشريح اشياي ميراث فرهنگي پشتيباني مي‌شود، كيوريتور در شكل كلاسيك خود غالبا به نگهداري و نمايش اشياي تاريخي يا مجموعه‌هاي هنري مي‌پرداخته است، در حالي كه در دوران معاصر داده‌هاي ديجيتال مصالح نمايشگاهي كيوريتورها را تشكيل مي‌دهند. بسته به توان مالي و وسعت كاري موسسات شيوه همكاري كيوريتورها با موزه‌هاست. در بسياري از منابع كلمه كيوريتو ررا به «گرداننده هنري» برگردان كرده‌اند كه عملا به شخصي كه ايده‌پردازي نمايشگاه را به عهده دارد، گفته مي‌شود. ايده و تم نمايشگاه به معني ساخت رابطه معنايي ميان آثار با هدف دستيابي به روايت و محتواي بديع است، نكته قابل ذكر اين است كه اين كنش امري شهودي و خودجوش نبوده و معمولا به سفارش موزه يا يك مركز هنري، متناسب با ظرفيت‌ها و دغدغه‌هاي آن محل براي برگزاري اين رويداد نمايشگاهي ذيل يك ساختار قراردادي از فردي متخصص در امر كيورتوري صورت مي‌گيرد يا كيوريتورهاي مستقر در موزه به صورت مستمر طبق جدول‌هاي زماني از پيش مصوب به طراحي نمايشگاه‌هاي پيش‌رو مي‌پردازند. بنا بر آنچه گفته شده بسياري از موزه‌ها خود ذيل ارگان‌ها يا تشكيلات اداري فرادست قرار مي‌گيرند. سلسله مراتب اداري ايجاب مي‌كند كه ساختار تخصصي هر سازمان حفظ و ارتقا يابد. در سازمان‌هاي بزرگ و وزارتخانه‌ها اين مهم بر عهده معاونت توسعه مديريت و اداره توسعه منابع انساني است. توسعه منابع انساني، Human Resource Development يا به اختصار HRD چارچوبي است كه كمك مي‌كند كارمندان در زمينه‌هاي دانش شخصي، مهارت‌هاي سازماني و توانايي‌هاي شغلي پيشرفت كنند. به بيان ديگر توسعه منابع انساني به آموزش افراد پس از استخدام، فراهم آوردن فرصت براي يادگيري مهارت‌هاي جديد، توزيع منابع لازم براي انجام امور در محيط كار و هر فعاليت توسعه‌اي ديگر اطلاق مي‌شود. اما نكته‌اي كه برخي سازمان‌ها بايد توجه بيشتري به آن كنند، اين است كه واحد توسعه منابع انساني بتواند نقش ايجابي ايفا كند. وضعيتي كه در شرايط فعلي بيشتر صورت سلبي دارد. در صورت عدم اصلاح اين رويكرد مشكل ارتقاي تخصص كاركنان در آينده به يكي از جدي‌ترين مشكلات موزه‌ها بدل خواهد شد.