چه بر سر جوونل موييز، رييس‌جمهور هاييتي آمد؟
معماي پورتوپرنس
شهاب شهسواري
بعد از آنكه بامداد روز چهارشنبه، رييس‌جمهور هاييتي ترور شد، تا به امروز چيز زيادي از انگيزه‌هاي اين ترور و نتايج آن در اين كشور حوزه درياي كاراييب روشن نشده است. قاضي رسيدگي‌كننده به پرونده اين ترور، مي‌گويد كه هنوز نتوانسته به هيچ شاهد عيني دسترسي پيدا كند، دو نخست‌وزير و يك رييس سنا، مدعي قدرت در هاييتي هستند و دولت موقت از هاييتي از امريكا خواسته است تا براي كمك به امنيت اين كشور، نظامياني را به پورتوپرنس اعزام كند. دولت امريكا فعلا خبر داده است كه تعدادي نيروي امنيتي از اف‌بي‌آي به هاييتي اعزام مي‌كند، اما در مورد نظاميان ارتش وعده‌اي نداده است. هر چند كه در طول يكصد سال گذشته، نظاميان امريكايي در هاييتي، سابقه چندان روشني نداشته‌اند و علاوه بر 19 سال اشغال نظامي اين كشور، دائما عامل بي‌ثباتي سياسي و تضعيف دموكراسي و جامعه مدني در اين كشور بوده‌اند. نقش نظاميان بازنشسته كلمبيايي و حضور دو امريكايي در تيم ترور رييس‌جمهور هاييتي، باعث شده است كه برخي تحليلگران امريكا را مستقيما در اين اقدام مسوول قلمداد كنند.
تا روز جمعه هنوز آثار پوكه‌ها و سه خودروي سوخته در مقابل منزل رييس‌جمهور پيشين هاييتي جوونل موييز در شهر پورتوپرنس هاييتي ديده مي‌شد. رييس‌جمهور هاييتي چهارشنبه هفته گذشته در اتاق خوابش به قتل رسيد. داستان‌سرايي‌هاي مختلف در مورد اين قتل همچنان در پايتخت هاييتي دهان به دهان مي‌چرخد، برخي باور ندارند كه اين سياستمدار جوان به قتل رسيده باشد و عده‌اي مدعي گروگان گرفته شدن او توسط رقبا و عده‌اي ديگر مدعي فرارش هستند. عكس‌ها و فيلم‌هاي زيادي از صحنه‌هاي پس از قتل، وضعيت منزل گرانقيمت رييس‌جمهور، راه پله‌هاي خون‌آلود و پوكه‌هاي گلوله منتشر شده است. اما تصوير چنداني از متوفي در دست نيست. شهروندان پورتوپرنس، اين روزها به اوج گرفتن خشونت‌هاي باندهاي جنايتكار در شرايط بد معيشتي و بي‌ثباتي سياسي عادت كرده‌اند. اما سوال‌هاي زيادي در مورد داستان قتل رييس‌جمهور هاييتي در منزلش باقي مانده است كه ذهن شهروندان اين كشور حوزه درياي كاراييب را به خود مشغول كرده است. براساس توضيح رسمي دولت كه اكنون توسط كلاد ژوزف، نخست‌وزير موقت اداره مي‌شود، رييس‌جمهور موييز حدود ساعت يك بامداد روز چهارشنبه در منزلش هدف حمله قرار گرفته است و خودش با شليك 12 گلوله به قتل رسيد و همسرش مارتين موييز مجروح شد و بلافاصله براي درمان به شهر ميامي امريكا منتقل شد.
تيم ترور از كلمبيا و امريكا
براساس اعلام دستگاه دولتي هاييتي يك تيم 28 نفره مظنون به مشاركت در اين ترور هستند، 26 شهروند كلمبيا و 2 شهروند ايالات متحده امريكا، از اين تعداد 20 نفر بازداشت شده‌اند، 5 نفر متواري هستند و 3 نفر به قتل رسيده‌اند. دو امريكايي مظنون در اين عمليات ترور، جيمز سولاگس و وينسنت جوزف، به ترتيب 35 ساله و 55 ساله هستند. به گفته سخنگوي نخست‌وزير خودروهاي سوخته جلوي منزل رييس‌جمهور مقتول متعلق به تعدادي از مظنونان هستند كه در تيراندازي پس از حادثه ميان پليس و نيروهاي امنيتي با تيم ترور دچار حريق شده‌اند. اما قاتلان رييس‌جمهور هاييتي از كجا آمده بودند؟ فرمانده كل پليس ملي كلمبيا، خورخه وارگاس روز جمعه اعلام كرده بود كه 13 نظامي بازنشسته ارتش كلمبيا در طول ماه‌هاي گذشته به هاييتي سفر كرده‌اند و ظن آن مي‌رود كه در اين عمليات ترور نقش داشته‌اند. به گفته اين مقام كلمبيايي، نظاميان پيشين از بهار امسال در اقدامي هماهنگ شده و با هدف گم كردن رد‌پاي خود از بوگوتا، پايتخت كلمبيا به پاناما سفر كرده‌اند و از آنجا به جمهوري دومينيكن رفته‌اند تا نهايتا خود را به هاييتي برسانند. هيچ كدام از اينها اما معماي قتل رييس‌جمهور هاييتي را روشن‌تر نمي‌كند. چرا نظاميان بازنشسته خارجي به هاييتي آمده‌اند تا او را به قتل برسانند؟ نقش دو امريكايي مظنون به مشاركت در ترور چيست؟ اين تعداد افراد مسلح خارجي چگونه توانسته‌اند از چندين لايه امنيتي و حفاظتي اطراف منزل رييس‌جمهور عبور كنند و چندين ايست بازرسي كه در خيابان‌هاي اطراف محل اقامت رييس‌جمهور قرار داشتند، عبور كرده‌اند؟ نظاميان كلمبيا معمولا رابطه نزديكي با سازمان‌هاي نظامي و امنيتي امريكا دارند، چرا كه ارتش اين كشور عملا توسط مستشاران امريكايي اداره مي‌شود. در موارد بسياري از پرونده‌هاي امنيتي ترور و خرابكاري، نظاميان بازنشسته كلمبيايي به عنوان مزدوران دستگاه‌هاي جاسوسي، نظامي و امنيتي امريكا براي اجراي برنامه‌هاي تبهكارانه‌شان مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
هيچ شاهد عيني وجود ندارد
كلاد هنري دستين، قاضي مسوول پرونده ترور به سي‌ان‌ان مي‌گويد كه او خودش هم تهديدهايي دريافت كرده است. به گفته او بسياري از شهروندان قتل رييس‌جمهور را باور ندارند و مي‌گويند كه او ممكن است فرار كرده باشد يا اينكه گروگان گرفته شده باشد. دستين مي‌گويد كه برخي او را بخشي از توطئه پنهانكاري گروگان‌گيري يا فرار موييز مي‌دانند. 20 مظنوني كه اكنون در بازداشت هستند، هنوز هيچ چيزي در مورد انگيزه‌هاي خودشان منتشر نكرده‌اند و گروهي مسووليت عمليات را برعهده نگرفته است. به رغم حجم بالاي تيراندازي‌ها و تعداد افرادي كه در عمليات شركت داشته‌اند، به جز رييس‌جمهور هاييتي كه به قتل رسيده و همسرش كه گفته مي‌شود مجروح شده است، هيچ يك از محافظين او و منزلش آسيبي نديده‌اند. كلاد هنري دستين، قاضي مسوول پرونده مي‌گويد كه صبح بعد از روز حادثه عملا هيچ يك از كساني كه در زمان حادثه در محل حضور داشتند، قابل دسترس نبودند، تمامي محافظان و باجه‌هاي ايست و بازرسي منطقه خالي بود و افرادي با لباس‌هاي نظامي اما بدون نام در اطراف محل كشيك مي‌دادند. او نتوانسته به هيچ شاهد دست اولي كه هنگام حادثه حضور داشت دسترسي پيدا كند.
ماتياس پي‌ير، وزير انتخابات دولت هاييتي به سي‌ان‌ان مي‌گويد: «قطعا يك مغز متفكر اصلي پشت اين عمليات قرار دارد كه بايد او را پيدا كنيم.» دولت موقتي كه بعد از قتل رييس‌جمهوري در هاييتي اداره امور را در اختيار دارد از امريكا و سازمان ملل متحد خواسته است تا در مورد اين ترور تحقيقات انجام دهند. جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد اعلام كرده است اف‌بي‌آي به زودي تيمي را براي تحقيق به پورتوپرنس اعزام مي‌كند تا هم به امنيت شهر كمك كند و هم در تحقيقات به ماموران محلي كمك كند.
آينده مبهم
هنوز هيچ چيز در مورد آينده هاييتي روشن نيست، دولت موقت قرار نيست مدت زيادي اداره امور را در اختيار داشته باشد و معلوم نيست چه كسي جانشين رييس‌جمهور مقتول مي‌شود. موييز درست چند روز قبل از كشته شدنش، يك نخست‌وزير جديد براي رياست هيات دولت معرفي كرده بود. آريل هنري، يك پزشك جراح مغز و اعصاب بود. اما او هنوز رسما در مقام نخست‌وزيري منصوب نشده است، در نتيجه دولت موقت توسط نخست‌وزير پيشين كلاد ژوزف اداره مي‌شود. هر دو اين افراد اكنون مي‌توانند مدعي جانشيني موقت رييس‌جمهور باشند. اما پاي نفر سومي هم وسط است، سناتورها تصميم گرفته‌اند كه جوزف لمبرت، رييس سنا را به عنوان رييس‌جمهور موقت معرفي كنند. چهار روز بعد از ترور رييس‌جمهور هنوز مشخص نيست دقيقا چه كسي بايد جانشين او شود و اينكه اساسا اگر هم كسي جانشين او شود، دوران دولت موقت چه اندازه طول مي‌كشد. قرار بود پاييز سال جاري انتخابات رياست‌جمهوري برگزار شود، اما مشخص نيست كه آيا انتخابات مطابق برنامه برگزار خواهد شد يا نه. حتي هنوز برنامه‌اي براي تشييع جنازه و دفن رييس‌جمهور مقتول هاييتي اعلام نشده است.
شهر جنايتكاران
خشونت پليس و باندهاي تبهكار در ماه‌هاي جاري، شهر پورتوپرنس را زير سايه شوم خود فرو برده است. فقط در ماه ژوئن امسال دست كم 13 هزار نفر به دليل آتش‌افروزي‌هايي كه بر اثر نبردهاي خياباني ميان پليس و باندهاي تبهكار ايجاد شده بود، خانه و كاشانه خود را از دست داده‌اند. حالا با ترور رييس‌جمهور بيم خشونت‌ها در اين كشور امريكاي مركزي بيشتر و بيشتر مي‌شود. دولت موقت هاييتي از ايالات متحده امريكا خواسته است تا براي حفظ آرامش و امنيت در كشور نظاميان خود را به هاييتي اعزام كنند و براي حفظ امنيت زيرساخت‌هاي كليدي كشور مانند بنادر، فرودگاه‌ها و پايانه‌هاي نفتي به اين كشور كمك كنند. هاييتي خاطره چندان خوبي از دخالت نظامي امريكا در اين كشور ندارد. اوايل قرن بيستم ايالات متحده امريكا به مدت 19 سال هاييتي را تحت اشغال خود
در آورده بود. از سال 1957 تا 1971 دولت امريكا رژيم دست نشانده ديكتاتوري فرانسوا دوواليه را در هاييتي مستقر كرده بود كه به عنوان بخشي از رژيم‌هاي ديكتاتوري سركوبگر براي مبارزه با جنبش‌هاي چپ در امريكا مركزي و لاتين تحت حمايت مستقيم امريكا قرار داشت. امريكا در نيم قرن گذشته بارها و بارها در تغيير حاكميت در هاييتي دخالت كرده است و نقش مهمي در تضعيف جامعه مدني و ساختار دموكراتيك در اين كشور داشته است.
موييز چندان رييس‌جمهور محبوبي نبود. سران اپوزيسيون و فعالان مدني بيش از يك سال بود كه خواستار كناره‌گيري او از قدرت بودند. يكي از مهم‌ترين اقداماتي كه موييز قصد داشت تا پيش از انتخابات انجام دهد، برگزاري يك همه‌پرسي قانون اساسي بود كه در صورت تصويب، قدرت قوه مجريه و شخص رييس‌جمهور را به شكل چشمگيري افزايش مي‌داد. مخالفان معتقد بودند كه چنين تغييراتي باعث مي‌شود كه واپسين بازمانده‌هاي نهادهاي دموكراتيك در اين كشور نيز از بين بروند.