امدادگران، با چشم‌هاي اشك‌آلود و دست‌هاي خالي شاهد سوختن بلوط‌ها هستند
«نارك» هنوز مي‌سوزد
بالگرد دير رسيد و آب هم براي خاموش كردن آتش وجود نداشت
گروه اجتماعي| هنوز عرق تيم امداد و اطفاي حريق از مهار آتش ارتفاعات حاتم و مرز استان خوزستان و كهگيلويهوبويراحمد، خشك نشده بود كه آتش به جان «نارك» افتاد. حالا 11 روز است كه درختان بلوط و ساير گونه‌هاي گياهي ارزشمند زاگرس، در آتش مي‌سوزد و آن‌طور كه فعالان محيط‌زيست گفته‌اند، تا امروز، حداقل 4 هزار هكتار از جنگل‌هاي با ارزش زاگرس در اين آتش‌سوزي گسترده از بين رفته است.
اولين خبر، روز جمعه 18 تير منتشر شد؛ يك روز بعد از آغاز آتش‌سوزي. رييس اداره منابع طبيعي و آبخيزداري گچساران، از آتش‌سوزي گسترده در جنگل‌ها و مراتع ارتفاعات منطقه «نارك» اين شهرستان خبر داد و گفت كه آتش‌سوزي از ساعت ۲۳ شب پنجشنبه آغاز شده و براي اطفاي آتش، درخواست كمك داد. سريع‌ترين پاسخ به اين درخواست، اعزام ديرهنگام يك فروند بالگرد به منطقه بود. يك هفته بعد، روز 24 تير ماه، فرماندار گچساران اعلام كرد كه درختان «نارك»، همچنان در آتش مي‌سوزند. يكي از نيروهاي امدادي و كوهنورد كه براي كمك به اطفاي حريق، به منطقه رفته بود، به چشم خود ديده بود كه چطور هزاران درخت بلوط در آتش مي‌سوخت و خاكستر مي‌شد و هيچ كاري هم از دست‌هاي خالي همياران محيط‌زيست و نيروهاي امدادي برنمي‌آمد.
اصلا خالي بودن دست صدها امدادگر و حامي محيط‌زيست بود كه باعث شد آتش به ساير مناطق هم سرايت كند. سه روز بعد از آغاز آتش‌سوزي در «نارك» فرماندار گچساران از شروع آتش‌سوزي در ارتفاعات حفاظت شده «خامي» اين شهرستان خبر داد و به خبرگزاري ايلنا گفت كه آتش‌سوزي در اين ارتفاعات هم مثل حادثه«نارك» از ساعات پاياني شب آغاز شده و خاموش كردن اين آتش هم به دليل وزش باد و صعب‌العبور بودن منطقه و همچنين گرماي طاقت‌فرسا در محل حادثه دشوار است .
در حالي كه به گفته اتابك، ارتفاعات خامي، منطقه حفاظت شده بوده و ممكن است وحوش منطقه هم گرفتار شعله‌هاي آتش شده باشند، اين منطقه حفاظت شده، بيش از ۳۰ هزار هكتار وسعت دارد كه زيستگاه گونه‌هاي كمياب گياهي و جانوري از جمله پلنگ، كل، بز و كبك و پوشش گياهي غالب اين منطقه، بلوط، بنه، ارژن، ول، كيكم و زالزالك است. ارتفاعات 3 هزار متري خامي، ۱۰ قله بالاي سه هزار متر ارتفاع دارد و يكي از كوه‌هاي رشته كوه زاگرس است. به گزارش ايلنا، از ابتداي سال جاري تاكنون، هفت فقره آتش‌سوزي در مناطق كوه خامي، ديل، كوه مشرف به تلخاب شرين، تپه‌هاي مشرف به كوي كاركنان و نارك در شهرستان گچساران رخ داده در حالي كه در شهرستان گچساران، بيش از ۳۰۰ هزار هكتار مرتع و ۱۱۵ هزار هكتار جنگل وجود دارد. منطقه حفاظت شده خامي هم ۲۵ هزار و ۶۷۱ هكتار وسعت دارد و اين منطقه كوهستاني در سال ۷۸ با هدف حمايت از جمعيت جانوري، به عنوان منطقه حفاظت شده مورد حفاظت قرار گرفت. اين منطقه حفاظت شده، زيستگاه گونه‌هاي كمياب گياهي و جانوري از جمله پلنگ، كل، بُز و كبك و پوشش غالب آن از بلوط، بنه، ارژن، كيكم و زالزالك است.
با وجود ارزش بي‌نظير اين مناطق، مسوولان و تيم‌هاي عملياتي اطفاي حريق، از كمبود امكانات مهار كردن آتش و تاخير مسوولان در توجه به مناطق جنگلي و در معرض خطر آتش‌سوزي مي‌گويند . سرهنگ محمد داور؛ فرمانده يگان حفاظت منابع طبيعي استان كهگيلويهوبويراحمد 4 روز بعد از آغاز آتش‌سوزي در «نارك»، در اشاره به تاثير كمبود امكانات اطفاي حريق در مهار آتش‌سوزي اعلام كرد: «نيروهاي زيادي منتظر انتقال با بالگرد به ارتفاعات جهت كمك به اطفاي حريق جنگل‌ها هستند در حالي كه فقط يك بالگرد و آن‌هم متعلق به جمعيت هلال احمر وجود دارد.»
آنچنان كه مسوولان استاني تاييد كرده‌اند، كمبود امكانات اطفاي حريق، يكي از دلايل وسعت گرفتن آتش در «نارك» و سرايت به «خامي» و «مارين» و ارتفاعات «فتح» و «گناوه لري» بوده چنانكه نه تنها همان اولين بالگرد هم، با تاخير به منطقه اعزام شده، همياران حامي محيط‌زيست، حتي آب كافي براي فرو نشاندن شعله‌هاي آتش در دسترس نداشتند و به گفته سرهنگ داور، تعدادي از نيروها به دليل همين مشكلات و خستگي ناشي از نبود تجهيزات، در نيمه تلاش‌ها، منطقه در حال سوختن را ترك كرده‌اند.
4 روز بعد از وقوع اين آتش‌سوزي، خبرگزاري ايسنا نوشت: «تاخير در اعزام بالگرد و مهار آتش‌سوزي در مناطقي از زاگرس در حالي است كه ماه گذشته رضا بياني؛ جانشين معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور، از انتشار نقشه پيش‌بيني حريق در جنگل‌ها خبر داد و گفته بود كه برخي نقاط منطقه زاگرس، در شرايط بحراني به لحاظ ريسك بالاي وقوع آتش هستند كه ازجمله اين مناطق مي‌توان به بخشي از استان‌هاي كهگيلويهوبويراحمد، فارس به ويژه قسمت‌هاي جنوبي آن، كردستان، لرستان، ايلام به ويژه مناطق شمالي آن و منطقه كبير كوه (كه اولين موج گرمايي كشور عراق از اين منطقه وارد استان ايلام مي‌شود) اشاره كرد. هدف از تعيين نقاط بحراني، تامين و در دسترس قرار دادن وسايل و امكانات جهت تسريع عمليات اطفاي حريق در صورت بروز آتش‌سوزي است، البته تنها تعيين كردن نقاط بحراني كفايت نمي‌كند و لازم است اقدامات ديگر نيز انجام شود تا براساس پيش‌بيني‌هاي صورت گرفته، امكانات لازم جهت اطفاي حريق در اين مناطق، پيش از وقوع حريق در دسترس باشد.»
طبق اولين برآورد از ميزان خسارات در اين مناطق جنگلي، به گفته آرش نيكخو؛ يك فعال محيط‌زيستي در استان كهگيلويهوبويراحمد، طي 4 روز آتش‌سوزي در «نارك» بيش از ۴۰۰ هكتار از جنگل‌ها و مراتع استان سوخته و دچار آسيب شده است. در حالي كه تا 4 روز بعد از وقوع اين حادثه و در مدتي كه پوشش گياهي زاگرس مي‌سوخت و خاكستر مي‌شد، هيچ مقام مسوولي به دليل اين آتش‌سوزي انبوه اشاره نكرده بود، اين فعال محيط‌زيست، در توضيح علت وقوع اين حادثه گفت: «بيشتر مناطق استان كهگيلويهوبويراحمد جنگلي، كوهستاني و صعب‌العبور و به عنوان مركز قاچاق زغال به سمت ساير استان‌هاست. علت تعداد زياد آتش‌سوزي در جنگل‌ها و مراتع استان كهگيلويهوبويراحمد به خاطر قاچاق زغال و چوب است.»
حالا و بعد از 10 روز از آغاز آتش‌سوزي در جنگل‌هاي «نارك» و «خامي»، فعالان محيط‌زيست مي‌گويند كه بيش از 100 هزار درخت بلوط سوخته و بيش از 4 هزار هكتار جنگل و مرتع، خاكستر شده است.
اين فعال محيط‌زيست تاكيد كرد: «طبق بررسي‌هاي صورت گرفته، آتش‌سوزي جنگل‌هاي نارك و خامي عمدي بوده، چراكه محل شروع آتش را پيدا و بررسي كرده‌ايم كه عاملان آتش‌سوزي، بالا و پايين جاده‌اي را در منطقه نارنج آتش زدند و انتظار داريم مسوولان و متوليان امر، عاملان اين آتش‌سوزي را شناسايي و طبق قانون با آنها برخورد كنند. از مسوولان كشوري و استاني از جمله استاندار و مجمع نمايندگان استان كهگيلويهوبويراحمد هم تقاضا داريم به صورت ويژه پيگير اختصاص يك فروند بالگرد براي كمك به آتش‌سوزي جنگل‌هاي اين استان كه ۲۰درصد جنگل‌هاي زاگرس را دارد، باشند. در يك استان كوهستاني و سخت گذر و با اين آمار بالاي آتش‌سوزي جنگل‌ها، چرا نبايد يك بالگرد آبپاش براي مهار اين آتش‌سوزي‌ها داشته باشيم؟»
چند روز قبل، خبرگزاري ايسنا، در يك مرور تقويمي، نوشت كه در 8 روز آغاز امسال، 30 فقره آتش‌سوزي در استان‌هاي شمالي كشور رخ داد و ۲۱ فروردين هم، شعله‌هاي آتش به جان مراتع و جنگل‌هاي استان كهگيلويهوبويراحمد افتاد. از ابتداي سال جاري تاكنون، جنگل‌ها و مراتع استان‌هاي گيلان، كردستان، آذربايجان شرقي، زنجان، بوشهر، فارس، كهگيلويهوبويراحمد، هرمزگان، خوزستان و در شهرستان‌هاي گچساران، دنا، كهگيلويه، باشت، بويراحمد، ديل، چرام و بهمئي دچار حريق شده‌اند. سال گذشته نيز ۲۱ هزار هكتار از جنگل‌هاي كشور درگير حريق بودند كه از اين ميزان بيش از ۶۰۰ هكتار از جنگل‌ها و مراتع مناطق مختلف شهرستان گچساران در آتش‌سوزي‌ها دچار آسيب جدي شدند در حالي كه بنا به اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري، بيش از ۹۰درصد آتش‌سوزي در جنگل‌هاي كشور ناشي از عوامل انساني است.
بنا به همين گزارش، دفعات وقوع آتش‌سوزي در جنگل‌هاي زاگرس، نشانه بي‌توجهي مسوولان به پيش‌بيني‌ها و هشدارهاست، چراكه اوايل امسال، رضا بياني؛ جانشين معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري كشور ضمن اعلام انتشار نقشه پيش‌بيني حريق در جنگل‌ها گفته بود كه برخي نقاط منطقه زاگرس در شرايط بحراني به لحاظ ريسك بالاي وقوع آتش هستند كه ازجمله اين مناطق مي‌توان به بخشي از استان‌هاي كهگيلويهوبويراحمد، فارس و كردستان اشاره كرد. كندي سرعت در اطفاي حريق مناطق جنگلي هم ناشي از بي‌توجهي به ضرورت تامين تجهيزات كافي براي مهار كردن هر چه سريع‌تر آتش است و البته مهم‌تر از همه اينها؛ حتي مهم‌تر از تامين تجهيزات كافي و حتي توجه به نقشه پيش‌بيني حريق در جنگل‌ها، اين است كه دستگاه‌هاي مسوول براي پيشگيري از آتش‌سوزي جنگل‌ها و براي اطفاي آتش‌سوزي در پوشش‌هاي ارزشمند گياهي كشور، با يكديگر هماهنگي و همكاري كافي داشته باشند كه ظاهرا چنين نيست و شايد اين علت، حتي بيش از كمبود حجم و كميت تجهيزات مي‌تواند در اوج گرفتن شعله‌هاي آتش در دل جنگل‌هاي ايران اثرگذار باشد.
در گزارش ايسنا اشاره شده كه «جنگل‌هاي زاگرس به عنوان رويشگاه درختان بلوط، يك منطقه استراتژيك براي كشور است و معيشت حدود
۱.۵ ميليون نفر از مردم ساكن در اين مناطق وابسته به جنگل‌هاي زاگرس است. جنگل‌هاي زاگرس يكي از مهم‌ترين رويشگاه‌هاي جنگلي كشور هستند و بيش از ۸۰درصد عشاير كشور و بيش از ۵۰درصد دام كشور در اين منطقه حضور دارند و ۴۰درصد آب كشور از آن منطقه تامين مي‌شود. جنگل‌هاي زاگرس ۱۱ استان كشور را دربر گرفته و از استان آذربايجان غربي آغاز مي‌شود و تا فيروزآباد فارس امتداد دارد. جنگل‌هاي زاگرس ۶ ميليون هكتار وسعت دارد كه اين ميزان جنگل در حدود ۳۰ ميليون هكتار از مساحت كشور پراكنده است و تيپ جنگل‌ها نيز بلوط است؛ گونه مقاوم و خشكي پسندي كه قدمتي بيش از ۵۵۰۰ سال دارد. در كشوري كه تنها ۷درصد از مساحت كل آن را پوشش جنگلي تشكيل داده و ۹۳درصد مابقي آن خشك و نيمه خشك و پوشش گياهي آن بسيار كم است، هر يك درختي كه در زاگرس از دست مي‌دهيم، كشور را به سمت بياباني شدن سوق مي‌دهد. شدت و حدت و وسعت آتش‌سوزي‌ها طي سال‌هاي اخير در جنگل‌ها و مراتع زاگرس نسبت به گذشته افزايش پيدا كرده در حالي كه هر بذر بلوط، هفت تا هشت سال زمان مي‌برد تا حدود ۷۰ سانتي‌متر رشد كند. احياي جنگل‌ها امكان‌پذير است اما بسياري از تخريب‌هايي كه در جنگل‌ها ايجاد شده زمان زيادي براي ترميم نياز دارد چراكه اين مشكلات در كوتاه‌مدت ايجاد نشده كه در كوتاه‌مدت نيز از بين برود. نمي‌توان به راحتي گفت احياي جنگل‌هاي زاگرس چقدر زمان مي‌برد، چراكه از بين رفتن درختي ۲۰۰ يا ۳۰۰ ساله نياز به همان ميزان زمان براي احيا دارد. براساس اعلام سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري بيش از ۹۰درصد آتش‌سوزي‌ها در جنگل‌ها و مراتع كشور ناشي از عوامل انساني است. كارشناسان معتقدند كه اين عوامل چه سهوي و چه عمدي بايد ريشه‌يابي شوند تا با اتخاذ برنامه‌اي جامع بتوان از وقوع اين آتش‌سوزي‌ها پيشگيري كرد. همچنين مهار آتش در ساعات اوليه آغاز آتش‌سوزي بسيار مهم است و اگر در همان لحظات اوليه آتش كنترل شود و وسعت پيدا نكند مي‌توان حريق را مهار كرد اما متاسفانه در آتش‌سوزي جنگل‌ها طي سال‌هاي اخير شاهد تاخير در اطفاي به‌موقع حريق به دلايل متعددي بوده‌ايم كه از جمله آنها مي‌توان به كمبود امكانات و تجهيزات اطفاي حريق، نيروهاي اطفاي حريق و تاخير در اعزام بالگرد به مناطق صعب‌العبور اشاره كرد. گرچه طي ماه‌هاي گذشته سازمان‌هاي متولي از ارسال تجهيزات اطفاي حريق به مناطق زاگرس‌نشين و آمادگي اعزام بالگرد به اين مناطق در صورت وقوع آتش‌سوزي خبر داده‌اند اما طي يك ماه گذشته شاهد كمبود امكانات لازم و بالگرد به حد كافي براي اطفاي حريق و نبود هماهنگي كافي بين دستگاه‌هاي مختلف بوده‌ايم.»