هورامان جان مي‌گيرد
محمد امينيان
منطقه هورامان، منزلگاه خودبسنده‌ترين قوم در ايران است؛ تمام آنچه زندگي‌شان لازم دارد را در همان محدوده سرزميني خودشان آماده مي‌كنند: از لباس و پارچه لباس گرفته تا كفش و مواد اوليه لازم براي توليد كفش و مانند اينها. ثبت جهاني هورامان اين دستاورد را دارد كه از اين پس براي اين منطقه به عنوان يك واحد سرزميني برنامه‌ريزي كند تا بتوان اين داشته‌ها و اين خودبسندگي را حفظ كرد. به علاوه بايد مزيت‌ها ياقتصادي و معيشتي كه در پي اين ثبت مي‌آيد را هم در نظر گرفت. وقتي يك مجموعه عظيم شامل ده‌ها روستا به ثبت مي‌رسد در دنيا هم نسبت به يك بناي تنها بيشتر شناخته مي‌شود. اين موضوع بر تمام ابعاد زندگي ساكنان اين منطقه تاثير خواهد گذاشت؛ به خصوص بر فرهنگ و اختصاص. ايده ثبت جهاني هورامان از گذشته در ذهن‌ها وجود داشت، شايد از 20 سال قبل اين ذهنيت بود كه اينجا ارزش ثبت دارد اما آنچه امروز مي‌بينيم حاصل تلاش‌هاي بي‌وقفه در 5 سال گذشته است. در اين سال‌ها پايگاه منظر تاريخي - فرهنگي هورامان (زير نظر معاونت ميراث فرهنگي كشور و دفتر ثبت جهاني در معاونت ميراث فرهنگي كشور) به صورت بي‌وقفه مشغول جمع‌آوري اين پرونده بوده است. در همين 5 سال تجربه خوبي در زمينه تخصيص و نحوه هزينه‌كرد بودجه داشتيم. وقتي بودجه‌هاي استاني و كشوري مي‌آمدند شايد به لحاظ ميزان بودجه تغيير چنداني وجود نداشت اما در اين سال‌ها تلاش براي تشكيل پرونده براي هورامان، اين بودجه‌ها به صورت هدفمند هزينه شدند. در نظر بگيريد كه قبلا به يكي از شهرداري‌هاي منطقه بودجه‌اي تخصيص مي‌دادند كه كل آن خرج آسفالت مي‌شد اما وقتي نقشه هدفمندي به وجود آمد، مجريان هم قرار شد بر اساس همين نقشه پيش بروند؛ استاندار، معاونان استاندار، اداره ميراث فرهنگي و... هر پولي كه تخصيص مي‌دادند در مسير و راستاي همين برنامه بود. يكي از بزرگان مي‌گفت: در كشور ما پول كم نيست، برنامه و مديريت كم است. براي همين اين برنامه داشتن سبب شد بودجه‌اي كه بدون تغيير قابل ملاحظه‌اي نسبت به قبل مي‌رسيد، در اجرا خودش را خيلي خوب نشان دهد. در حوزه ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي، يكي از شاخص‌ترين ويژگي‌هاي هورامان حوزه گردشگري است. اگر تعداد بوم‌گردي‌هاي استان كردستان را به صورت كلي در نظر بگيريد...
شايد 90 درصدشان در هورامان متمركز باشند. اين يعني برند‌سازي (از نقاطي كه با همان بودجه‌ها مورد حمايت و بهبود قرار گرفت.) كسي كه مي‌داند قرار است اين منطقه ثبت جهاني شود بيشتر به سوي تاسيس بومگردي سوق پيدا مي‌كند. همين حالا خوشبختانه تلاشي در جريان است كه از كولبران شناخته شده منطقه پشتيباني شود تا به سمت راه‌اندازي بومگردي متمايل شوند و يكي از مشكلات منطقه هم حل شود. اين نتيجه كار هدفمندي است كه پشتيباني ميراث فرهنگي و استانداري را دارد. اين فرصتي است كه آن را تبديل به يك مسير معيشتي مناسب براي منطقه كرده‌ايم. به علاوه از زماني كه به خاطر وجود برنامه مديريتي ديگر اجازه ساخت و ساز با مصالح غيرمتناسب با بافت معماري منطقه داده نمي‌شود، همان مصالح بومي مورد استفاده قرار مي‌گيرند و به جاي مثلا واردات سنگ‌هاي تزئيني، از مصالح خود منطقه استفاده مي‌شود. كساني كه با چنين مصالحي مي‌توانند كار كنند معماران خود منطقه هستند؛ معماران و چوبكاراني كه پيش از اين داشتند بيكار مي‌شدند. اين هنرهايي كه گاه با ورود نيروهاي غيربومي ساخت و ساز داشتند به دست فراموشي سپرده مي‌شدند، در حال احيا هستند.