توافق براي پايان دو دهه اشغالگري

18 سال بعد از ارسال نظاميان امريكايي به عراق براي ساقط كردن حكومت صدام، جو بايدن رييس‌جمهور امريكا در ديدار با نخست‌وزير عراق رسما اعلام كرد كه ايالات متحده در پايان سال 2021 ميلادي به حضور نظامي خود در اين كشور پايان خواهد داد.
جو بايدن كه پيش‌تر در طول رقابت‌هاي انتخاباتي در سال 2020 وعده داده بود به «جنگ‌هاي بي‌پايان» امريكا در خاورميانه پايان خواهد داد، اندكي پس از خارج كردن آخرين نظامي امريكايي از افغانستان در پايان ماه آگوست، حالا تصميم دارد دومين جنگي را كه جرج بوش، رييس‌جمهور سابق ايالات متحده درست پيش چشمان او آغاز كرده بود، پايان دهد. او دوشنبه شب به وقت محلي در ادامه گفت‌وگوهاي استراتژيك امريكا و عراق براي اولين‌بار به صورت چهره به چهره در اتاق بيضي با مصطفي الكاظمي ديدار كرد.
رييس‌جمهور امريكا پس از اين ديدار در جمع خبرنگاران حاضر شد و گفت: «ماموريت ما در عراق اين خواهد بود كه در دسترس باشيم، كه به ارايه آموزش‌هاي نظامي ادامه دهيم، كه ياري برسانيم و با تهديدهايي نظير رشد داعش مقابله كنيم اما قرار نيست كه ماموريت نظامي ما در اين كشور پس از پايان سال جاري ادامه داشته باشد.» او افزود: «ما از تقويت دموكراسي در عراق حمايت مي‌كنيم و مشتاق هستيم ببينيم انتخاباتي كه در ماه اكتبر برگزار خواهد شد چگونه پيش مي‌رود. ما همچنين متعهد مي‌شويم به تعهدات امنيتي‌مان در قبال عراق عمل كنيم و در جنگ مشترك‌مان با داعش همراه عراق باشيم. حتي زماني هم كه در حال گذار به سوي فاز جديد هستيم، به گفت‌وگوهاي‌مان در اين خصوص ادامه خواهيم داد.» 
برخي تحليلگران از دولت بايدن انتقاد مي‌كنند كه خروج نظاميان امريكايي در عراق در پايان سال 2021 مي‌تواند باعث تشديد برخي تهديدها و شكل‌گيري تهديدهاي جديد در منطقه شود اما دولت ايالات متحده چنين موضوعي را نمي‌پذيرد و معتقد است حضور و كمك آنها به صورت غيرنظامي ادامه خواهد يافت و كافي خواهد بود. چنانكه چند روز پيش از سفر مصطفي كاظمي به عراق، يك مقام ارشد امريكايي به رسانه‌ها گفته بود قرار نيست طي اين سفر كسي از «ماموريت پايان يافته» سخن بگويد. عبارت «ماموريت پايان يافته» اشاره به شعاري دارد كه در زمان سخنراني پيروزي جرج بوش در عراق در اول مه 2003 بالاي سر او نصب شده بود. اين مقام آگاه تاكيد داشت «اگر شما به جايي كه اكنون در آن قرار داريم توجه كنيد و به ياد بياوريد كه تا چند سال پيش چگونه هر روز شاهد پرواز هلي‌كوپترهاي آپاچي و ماموريت‌هاي منظم نيروهاي امريكايي بوديم، قبول خواهيد كرد كه شرايط تا حد زيادي با گذشته متفاوت شده و ما مي‌توانيم به حضور نظامي مستقيم خود در عراق پايان دهيم.»
گروهي ديگر از تحليلگران اما وضعيت عراق را با وضعيت افغانستان متفاوت مي‌دانند و معتقدند اين تفاوت باعث مي‌شود، خروج نيروهاي امريكايي از عراق نتيجه يكساني نداشته باشد. سي‌ان‌ان در اين خصوص مي‌نويسد: «خروج از عراق در حالي اتفاق خواهد افتاد كه دقيقا در نقطه مقابل موضوع افغانستان، اين خروج با درخواست خود عراقي‌ها انجام خواهد شد. از سوي ديگر هنوز مشخص نيست وضعيت خروج از عراق چگونه خواهد بود، چراكه به گفته مقامات رسمي هنوز تصميمات در اين باره نهايي نشده و مشخص نيست از 2500 سرباز امريكايي كه در حال حاضر در اين كشور مستقر هستند، چه تعدادي در پايگاه‌هايي كه با قوانين عراق اداره خواهد شد باقي مي‌مانند.» 
گمانه‌زني‌ سي‌ان‌ان درخصوص تعداد نظامياني كه در عراق باقي‌ خواهند ماند در حالي است كه طي بيانيه رسمي و مشترك امريكا و عراق پس از پايان چهارمين دور از گفت‌وگوهاي استراتژيك دو كشور، «تا 31 دسامبر 2021 هيچ‌گونه حضور نيروهاي رزمي امريكا در عراق وجود نخواهد داشت.» 
به گزارش «اعتماد»، هر چند خروج نيروهاي اشغالگر از خاك عراق همواره يك خواسته جدي از سوي مردم اين كشور بود اما اين مطالبه پس از ترور سردار سليماني، فرمانده سپاه قدس ايران و ابومهدي المهندس، از فرماندهان حشدالشعبي عراق به دست نيروهاي امريكايي بسيار قاطع‌تر از قبل مطرح شد. در آن زمان، پارلمان عراق با صدور قطعنامه‌اي راي به خروج نيروهاي خارجي از اين كشور داد و اعلام كرد براساس اين قطعنامه، ماموريت ائتلاف بين‌المللي ضدداعش به رهبري امريكا بايد پايان پذيرد. مردم، سياستمداران عراقي و گروه‌هاي مقاومت نيز خواستار خروج كامل نظاميان امريكايي از عراق شدند.

امريكا و عراق بر سر چه موضوعاتي توافق كردند؟
طبق بيانيه مشترك كه پس از پايان گفت‌وگوهاي فواد حسين، وزير خارجه و رييس هيات مذاكره‌كنندگان عراقي و آنتوني بلينكن وزير امور خارجه امريكا صادر شد، دو طرف علاوه بر مساله خروج نظاميان امريكايي از عراق در پايان سال 2021، مجددا بر اهميت اين مباحث كه بر تقويت مشاركت استراتژيك بلندمدت تعريف شده در توافقنامه چارچوب استراتژيك تاكيد كرده و بر موضوعات كليدي شامل ثبات منطقه، بهداشت، تغييرات آب و هوايي، بهره‌وري و استقلال انرژي، مسائل مربوط به كمك‌هاي بشردوستانه و حقوق بشر، همكاري اقتصادي، تبادل فرهنگي و آموزشي و ساير موضوعات تاكيد كردند.
همچنين عراق وعده‌هايي درباره تلاش‌هاي مستمر خود در جهت بازگشت ايمن و داوطلبانه آوارگان ارايه داد و ايالات متحده متعهد شد كه به حمايت خود از اين تلاش‌ها ادامه دهد. ايالات متحده نيز بار ديگر «بر احترام به حاكميت عراق و قوانين آن تاكيد كرده و متعهد شد كه همچنان به تامين منابع مورد نياز عراق براي حفظ تماميت ارضي خود ادامه دهد.» طبق بيانيه مذكور دولت عراق بار ديگر تعهد خود را براي محافظت از اعضاي ائتلاف بين‌المللي كه به نيروهاي امنيتي عراق مشاوره و آموزش مي‌دهند، يادآور شد و تاكيد كرد كه همه نيروهاي ائتلاف ضدداعش به دعوت دولت، در عراق كار مي‌كنند. دو هيات همچنين تاكيد كردند كه پايگاه‌هاي ميزبان نيروهاي ايالات متحده و ديگر اعضاي ائتلاف بين‌المللي پايگاه‌هاي عراقي هستند كه براساس قوانين موجود عراق اداره مي‌شوند نه پايگاه‌هاي امريكايي يا قوانين ائتلاف بين‌المللي و همچنين حضور بين‌المللي پرسنل در عراق فقط براي حمايت از دولت عراق در جنگ با گروه تروريستي داعش است. علاوه بر اين دو هيات توافق كردند پس از پايان بحث و گفت‌وگوهاي تيم‌هاي فني، روابط امنيتي كاملا به ارايه مشاوره، آموزش و همكاري اطلاعاتي محدود شود و تا ۳۱ دسامبر ۲۰۲۱ نيروهاي جنگي امريكا از عراق خارج شوند. مطابق بيانيه نهايي، ايالات متحده قصد دارد به پشتيباني خود از نيروهاي امنيتي عراق از جمله نيروهاي پيشمرگه ادامه دهد تا توانايي آنها در مقابله با تهديدها را افزايش دهد.
در بيانيه‌اي جداگانه نيز كه از سوي دفتر نخست‌وزيري عراق صادر شده، آمده است كه طي اين سفر و گفت‌وگوهاي مقامات عراقي و امريكايي، طرفين در مورد گسترش سرمايه‌گذاري شركت‌هاي امريكايي در عراق و اقدامات دولت عراق در زمينه ايجاد فضايي جذاب براي سرمايه‌گذاران، به روشي كه ثبات اقتصادي و فرصت‌هاي اشتغال را افزايش دهد، گفت‌وگو كردند. در اين جلسه همچنين در مورد تلاش‌هاي دو جانبه و همكاري مشترك در مبارزه با بيماري همه‌گير كرونا بحث شد و بايدن بر آمادگي كشورش براي تهيه واكسن‌هاي بيشتر به منظور حمايت از تلاش‌هاي دولت عراق در پيشگيري و حفاظت از سلامت مردم تاكيد كرد.

واكنش عراقي‌ها؛ از تقدير و تشكر
تا سوءاستفاده سياسي
نتايج سفر مصطفي الكاظمي به ايالات متحده با واكنش‌هاي متفاوتي در داخل خاك عراق همراه بود. اكثر مسوولان و فعالان سياسي ارشد در عراق اين نتايج و به ويژه توافق بر سر خروج نظاميان امريكايي از اين كشور در پايان سال 2021 را يك دستاورد جدي توصيف مي‌كنند.
برهم صالح، رييس‌جمهور عراق در اين خصوص گفت: «نتايج گفت‌وگوي راهبردي عراق و امريكا براي ثبات و تقويت حاكميت ملي عراق مهم است. اين توافق نتيجه تلاش‌هاي گسترده دولت «مصطفي الكاظمي» و حمايت نيروهاي ملي و مبتني بر عزم دولت مركزي عراق است.» او تاكيد كرد: «منافع عراق تقويت نهادهاي حكومت و حمايت از حاكميت و تصميم ملي مستقل عراق را ايجاب مي‌كند.» حيدر العبادي، نخست‌وزير سابق عراق اين توافق را «پيروزي عراق و منافع و حاكميت آن» خواند و عمار حكيم، رهبر جريان حكمت ملي آن را برآمده از «اتفاق نظر ملت عراق» توصيف كرد. عمار حكيم گفت: «نخست‌وزير و هيات مذاكره‌كننده عراقي با حمايت نيروهاي سياسي عراق دستاورد ديپلماتيك مهم و ملي‌ درباره خروج نيروهاي رزمي خارجي از كشور و ادامه همكاري‌هاي آموزشي و مستشاري و اطلاعاتي ميان عراق و امريكا را موضوعي مهم دانستند. اين دستاورد مهم برآمده از اتفاق‌نظر ملت عراق در مخالفت با حضور نظامي خارجي و لزوم نشاندن رابطه‌اي متقابل با حفظ منافع مشترك و صيانت از حاكميت ارضي عراق و جايگاه عراق در منطقه است.»
 همزمان با ابراز خوش‌بيني‌ها در عراق پيرامون تاثيرات اين «دستاورد» بر آينده، گروهي از فعالان سياسي تلاش دارند تا با اشاره به اين خروج بر ضرورت «توقف كامل فعاليت‌هاي نظامي گروه‌هاي مقاومت» تاكيد كنند.
مقتدي صدر در واكنش به توافق امريكا و عراق در توييتي نوشت: «از تلاش‌هاي صورت گرفته به ويژه تلاش‌هاي برادرم مصطفي الكاظمي براي دستيابي به اين توافق و خروج نيروهاي اشغالگر از عراق تشكر مي‌كنيم. بايد هرگونه فعاليت نظامي مقاومت متوقف شود و از نيروهاي امنيتي عراق، پليس و ارتش، براي بازگرداندن امنيت و گسترش آن در سراسر عراق و دور كردن شبح تروريسم و خشونت حمايت شود.» براساس ترجمه خبرگزاري ايسنا، او افزود: «همه براي تقويت نيروهاي امنيتي عراق، از ارتش و پليس، براي بازيابي امنيت و بسط سلطه آن در خاك عراق و دور كردن شبح تروريسم و خشونت و مدعيان مقاومت تلاش كنند. ما نيز منتظر حاكميت و اقتدار حكومت مي‌مانيم.»
گروه‌هاي نزديك به جريان مقاومت عراق اما در واكنش‌ها علاوه بر تقدير از مصطفي كاظمي خواهان پيگيري تا عملي شدن مفاد توافق شدند. ائتلاف الفتح در اين خصوص اعلام كرد: «از خروج نيروهاي رزمي خارجي از عراق استقبال مي‌كنيم و آن را دستاوردي ملي و گامي مثبت در راه تحقق حاكميت ارضي عراق مي‌دانيم. لازم است اجراي عملي اين توافق توسط مسوولان ذي‌ربط عراقي پيگيري شود.»

دست‌نوشته بايدن درباره ايران در ديدار با الكاظمي

عكاسان دوشنبه شب به وقت واشنگتن تصوير برگه‌اي را ثبت كردند كه جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا در ديدار با مصطفي الكاظمي، نخست‌وزير عراق در دست داشت. دست‌نوشته جو بايدن حاوي دو جمله است كه با بزرگنمايي تصوير قابل خواندن است؛ جمله اول درخصوص تصميم واشنگتن درمورد پاسخ به حمله عليه نيروهاي آنان در عراق است و در جمله دوم آمده است كه ايران بايد توقف حملات عليه امريكا را جدي بشمارد. براساس اين گزارش، به‌رغم اينكه محتواي بحث‌هاي صورت گرفته پيرامون عناوين ذكر شده در اين دست‌نوشته واضح نيست اما به نظر مي‌رسد درخصوص مساله حملاتي است كه امريكا مدعي است مجموعه‌هاي مسلح مورد حمايت ايران در عراق عليه نيروهاي امريكايي انجام مي‌دهند.
 فعالان فضاي مجازي با انتشار تصاوير اين ديدار مي‌گويند، احتمال اينكه بايدن سهوا دست‌نوشته خود را مقابل دوربين خبرنگاران قرار داده باشد كم است و به نظر مي‌رسد اين اقدام بيشتر ارسال پيام به ايران بوده است.