چرا تركيه به دنبال حفظ امنيت فرودگاه كابل است؟

نويسندگان: عبدل بسيط/ زاهد شهاب احمد

ماه گذشته تركيه اعلام كرد حاضر است مسووليت حفظ امنيت و ادامه كار فرودگاه استراتژيك حامد كرزي را در كابل برعهده بگيرد. اين فرودگاه دروازه اصلي ارتباط افغانستان با جهان است. تركيه اين پيشنهاد را بعد از خروج‌ نيروهاي امريكايي و ناتو از افغانستان مطرح كرد. در حالي كه توافقات ميان طالبان و دولت افغانستان همچنان بي‌سرانجام و مبهم است و شرايط امنيتي در افغانستان به سرعت در حال وخيم شدن است، نياز است تا انگيزه‌هاي تركيه از ارائه چنين پيشنهادي واكاوي شود. تركيه تنها كشور مسلمان عضو ناتو است و مدت‌هاي مديد است كه به لحاظ سياسي و ديپلماتيك در افغانستان نفوذ دارد. البته اين روابط فرهنگي، مذهبي، نژادي و تاريخي تنها بين تركيه و افغانستان برقرار نيست بلكه تركيه با پاكستان نيز كه يكي از مهم‌ترين حاميان طالبان محسوب مي‌شود روابط مشابهي دارد. در گذشته، تركيه نشست‌هاي متعددي را ميان افغانستان و پاكستان برگزار كرد تا بلكه روابط ميان دو كشور همسايه از طريق گفت‌وگو بهبود يابد. در عين حال تركيه در حالي كه تنها‌ كارهاي همه‌جانبه‌اي براي پايان دادن به دهه‌ها درگيري در افغانستان ايفا مي‌كرد همواره روابط خود را با گروه‌هاي مختلف نژادي و سياسي افغانستان از جمله طالبان حفظ كرد. تركيه بيش از 500 نيروي نظامي در افغانستان دارد اما اين نيروها در عمليات‌هاي جنگي مشاركت نمي‌كنند و فعاليت‌شان تنها به تامين امنيت بخش نظامي فرودگاه كابل و آموزش نيروهاي امنيتي افغانستان محدود مي‌شود. از آنجايي كه تركيه در درگيري‌هاي نظامي در افغانستان نقشي نداشته است بنابراين توانسته در مقايسه با ديگر كشورهاي عضو ناتو، روابط بهتري با طالبان داشته باشد و اخيرا نيز تلاش كرده صلح را ميان طالبان و دولت افغانستان برقرار كند. اگرچه طالبان اخيرا به تركيه هشدار داده كه تا قبل از سپتامبر سال 2021 نيروهايش را از افغانستان خارج كند، اما تركيه از طريق كشورهايي نظير قطر و پاكستان به طالبان فشار وارد مي‌كند كه در اين خصوص اعتراضي نداشته باشد. تركيه همچنين تصميم گرفته كه در اين خصوص مستقيما با طالبان گفت‌وگو كند.  در نتيجه چنين رويكردي، در حال حاضر تركيه در موقعيت بهتري براي تامين امنيت فرودگاه كابل پس از خروج امريكا قرار دارد و مسلما آنكارا از پذيرش اين مسووليت مهم منافع زيادي به دست خواهد آورد و در نتيجه قادر خواهد بود به عنوان يك بازيگر مهم خود را در افغانستان پس از خروج امريكا تثبيت كند. طي سال‌هاي اخير رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه به وضوح نشان داده كه تركيه عزمش را براي گسترش دامنه نفوذش در كشورهاي مسلمان جزم كرده است. در دوران رياست‌جمهوري اردوغان تركيه از طريق پروژه‌هاي رسانه‌ها و آموزشي نفوذش را در كشورهاي مسلمان جنوب آسيا افزايش داده است. سريال‌ها و فيلم‌هاي تركي نظير «قيام ارطغرل» در پاكستان و افغانستان بسيار طرفدار دارد و موجب شده افكار عمومي اين كشورها در راستاي منافع تركيه شكل بگيرد. در سال‌هاي اخير، آنكارا تحركاتي در زمينه سياست خارجي با هدف به حاشيه راندن عربستان سعودي و تثبيت موقعيت تركيه به عنوان رهبر جديد اهل تسنن جهان صورت داده است. اين كشور به صورتي فعال در درگيري‌هاي منطقه‌اي نظير جنگ سوريه، عليه عربستان و متحدانش حضور يافته و در موارد بسياري علنا به انتقاد از سياست‌هاي عربستان پرداخته است. براي مثال تركيه در رخدادهايي نظير محاصره اقتصادي و سياسي قطر و قتل جمال خاشقجي به وضوح در مقابل عربستان ايستاده است. تلاش‌هاي تركيه براي حفظ حضورش در افغانستان بعد از خروج امريكا از اين كشور از طريق حفظ امنيت فرودگاه كابل نيز بخشي از بلند‌پروازي‌هاي ژئوپليتيك اين كشور محسوب مي‌شود. تركيه با اصرار درخصوص حفظ نقش برجسته در افغانستان بعد از خروج امريكا، نه تنها قصد دارد رهبري عربستان در جهان سني را به چالش بكشد بلكه مي‌خواهد به جامعه جهاني نشان دهد كه توانايي‌هاي قدرت نرم تركيه تا چه اندازه زياد است. حفظ موقعيت در افغانستان بعد از خروج امريكا از اين كشور اين امكان را به تركيه مي‌دهد كه بتواند نقش برجسته‌تري در ناتو براي خود دست و پا كرده و روابط پرتنش خود با امريكا را بهبود ببخشد. در جولاي سال 2019، آنكارا سامانه موشكي اس- 400 را از روسيه خريداري كرد. اين سامانه در اصل براي انهدام تجهيزات ناتو ساخته شده است. اين خريد تركيه موجب شد روابطش با ديگر اعضاي ناتو تيره شود، چراكه كشورهاي عضو ناتو معتقد بودند اين اقدام تركيه امنيت ناتو را به خطر خواهد انداخت. درنهايت امريكا تحريم‌هايي عليه تركيه وضع كرد تا ناخشنودي خود را از اين اقدام تركيه نشان دهد. حمايت امريكا از نيروهاي كرد در سوريه و عمليات‌هاي نظامي تركيه عليه اين گروه‌ها به همراه خودداري امريكا از تحويل فتح‌الله گولن به تركيه -  كه آنكارا او را مرد پشت پرده كودتاي سال 2016 مي‌داند- موجب شد روابط آنكارا و واشنگتن دچار تنش شود. اما حالا تركيه با داوطلب شدن براي حفظ امنيت فرودگاه كابل اميدوار است بتواند روابطش با واشنگتن را اصلاح كند. علاوه بر اين تركيه اميدوار است با ادامه حضورش در افغانستان بتواند پرستيژ و موقعيتش در ناتو را بهبود ببخشد. اخيرا تركيه به واسطه دخالت‌هاي نظامي‌اش در ليبي، عراق و سوريه مورد انتقاد برخي از اعضاي ناتو قرار گرفته بود. علاوه بر اين فرودگاه كابل همچنان براي كشورهاي عضو ناتو كه مي‌خواهد حضور ديپلماتيك خود را در ماه‌ها و سال‌هاي آينده در افغانستان حفظ كنند، از اهميتي استراتژيك برخوردار است. اطمينان حاصل كردن از امنيت اين فرودگاه بدون شك به تركيه كمك خواهد كرد در چشم كشورهاي عضو ناتو از اهميت بيشتري برخوردار شود.  تركيه و امريكا هنوز در حال مذاكره هستند و هنوز مشخص نيست كه كدام كشور قرار است امنيت فرودگاه كابل را حفظ كند. به نظر مي‌رسد كه واشنگتن از پيشنهاد تركيه استقبال كرده اما تا بدين‌جاي كار هنوز با شرايط تركيه براي انجام اين كار موافقت نكرده است. تركيه اعلام كرده براي انجام اين كار به حمايت‌هاي مالي و لجستيكي و ديپلماتيك نياز دارد. در عين حال طالبان به سرعت در حال تصرف سرزمين‌ها در افغانستان است و ايران و روسيه نيز پيش‌تر از هيات‌هاي طالبان و دولت افغانستان براي گفت‌وگو استقبال كرده‌اند تا بلكه گفت‌وگوهاي صلح شكل بگيرد. اگر تركيه حقيقتا به دنبال ايفا كردن چنين نقشي در افغانستان است، بايد بداند كه زمان به سرعت در حال گذر است. 

ترجمه: آرمين  منتظري /  منبع:  الجزيره

در سال‌هاي اخير، آنكارا تحركاتي در زمينه سياست خارجي با هدف به حاشيه راندن عربستان سعودي و تثبيت موقعيت تركيه به عنوان رهبر جديد اهل تسنن جهان صورت داده است. اين كشور به صورتي فعال در درگيري‌هاي منطقه‌اي نظير جنگ سوريه، عليه عربستان و متحدانش حضور يافته و در موارد بسياري علنا به انتقاد از سياست‌هاي عربستان پرداخته است. براي مثال تركيه در رخدادهايي نظير محاصره اقتصادي و سياسي قطر و قتل جمال خاشقجي به وضوح در مقابل عربستان ايستاده است. تلاش‌هاي تركيه براي حفظ حضورش در افغانستان بعد از خروج امريكا از اين كشور از طريق حفظ امنيت فرودگاه كابل نيز بخشي از بلند‌پروازي‌هاي ژئوپليتيك اين كشور محسوب مي‌شود. تركيه با اصرار درخصوص حفظ نقش برجسته در افغانستان بعد از خروج امريكا، نه تنها قصد دارد رهبري عربستان در جهان سني را به چالش بكشد، بلكه مي‌خواهد به جامعه جهاني نشان دهد كه توانايي‌هاي قدرت نرم تركيه تا چه اندازه زياد است.