چند قدم براي رهايي از بحران‌هاي متوالي
داريوش بهارلويي
مديريت بحران معمولا اقدامات مورد نياز را در سه گام قبل، حين و بعد از هر اتفاقي دسته‌بندي مي‌كند. اينكه براي بحران خشكسالي، سازمان‌هاي مختلف داراي آيين‌نامه اقدامات باشند، نامشخص بوده ليكن مي‌توان بر حسب تجارب و اتفاقات رخ‌داده طي اين ايام چند گام را به شكل عمومي به متوليان پيشنهاد و توصيه نمود.
1- گام اول پس از بحران بايد تسريع در تهيه، تكميل و به‌روزرساني نقشه آمايشي از روستاها و جمعيت ساكن و پراكنش آنها، اراضي تحت پوشش هر روستا، تعداد احشام سبك و سنگين و ساير اطلاعات تكميلي نظير قدرت اقتصادي يا سطح سواد باشد. اين نقشه و بانك اطلاعاتي بسيار مهم است و هر اقدامي بدون داشتن چنين داده‌هايي احتمالا ناقص يا بي‌اثر مي‌ماند.
2- دومين گام تهيه نقشه خطر‌پذيري برحسب شدت خسارت مناطق است كه به شما كمك مي‌كند در بحران‌هاي مشابه، هدفمند و موثرتر كمك‌ها را هدايت نماييد.
3- سومين گام، بازسازي رابطه آسيب‌ديده بين حاكميت و مردم با پيگيري و انجام به موقع وعده‌هاي حين بحران به ساكنين منطقه و طراحي مسيري براي تقويت آن است. تا اين رابطه بازسازي نگردد، هميشه تقابل جوامع آسيب‌ديده با سازمان‌هاي پاسخگو وجود داشته و در بحران‌هاي متوالي شدت مي‌گيرد.
4- گام چهارم شناسايي آن دسته از مشكلاتي است كه در چنين بحراني‌هايي لاجرم اتفاق مي‌افتند. اين دسته از اتفاقات مانند برخي بيماري‌ها فقط در حين بحران قابل پاسخ بوده ليكن بايد از قبل احتمال وقوع و راهكار آن را براي پاسخ سريع در اختيار داشت.
5- گام پنجم پيشنهادي، آموزش اعضاي شوراهاي روستا است. اين افراد با توجه به نفوذ و اعتماد محلي در صورت آموزش مي‌توانند در زمان بحران، ضمن هدايت ساكنان، همراهي جوامع خود را تضمين يا بيشتر كنند.
6- گام ششم ايجاد شبكه، بستر و برنامه‌اي از پيش طراحي شده براي همكاري موسسات مردم‌نهاد است. توانايي اين نهادها بسيار بيش از تصور ما در كمك به حل و مديريت بحران‌هاست.
احتمالا شما نيز مي‌توانيد با كمي حوصله برخي موارد را به آن اضافه كنيد. يادمان باشد هر اقدام داراي يك پروسه زماني است و برخي سريع و بعضي از آنها زمان‌بر بوده و ممكن است چند سال براي رسيدن به نتيجه مطلوب صبر نياز باشد. بايد آن دسته از اقدامات سريع و زود اثر توسط متوليان شناسايي و در اولويت انجام قرار گيرد. خشكسالي بحراني خزنده است كه براي مقابله با آن اقدامات زير بنايي در كنار تغيير الگوهاي استفاده از منابع و توانمند‌سازي جوامع توامان بايد انجام پذيرد. اين امر به يك برنامه بلندمدت نياز دارد. اما مي‌توان بخشي از گزندگي و تلخي آن را تا زمان تحقق همه برنامه‌هاي بلندمدت، به شيوه‌هاي ساده كاست. عزيزان مسوول اگر در شروع و هنگام بحران فرصت‌ها از دست رفت، اين‌بار زمان را غنيمت بشماريد. تكرار بحران‌ها با پيامدهاي مشابه چيزي جز بي‌توجهي و كم‌كاري مسوولان نيست.