ترديد امنيتي كي‌يف

محمدحسين   لطف‌الهي

جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده قرار است روز چهارشنبه در كاخ سفيد با همتاي اوكرايني خود ديدار كند؛ ديداري كه با توجه به وضعيت تنش‌آلود روابط روسيه و اوكراين مي‌تواند خشم مسكو را برانگيخته و تبعاتي براي واشنگتن در پي داشته باشد. كاخ سفيد در بيانيه‌اي هدف از ديدار ميان روساي جمهور ايالات متحده و اوكراين را نشان دادن «همبستگي» دو كشور عنوان كرده است اما شواهد نشان مي‌دهد كي‌يف به‌شدت نگران امكان اتكا به امريكا و كمك‌هايش در تقابل به روسيه است. بر اساس برنامه‌ريزي‌هاي صورت‌گرفته، اين سفر بايد روز دوشنبه 30 اوت صورت مي‌گرفت اما درگيري بايدن با موضوعاتي نظير خروج از افغانستان و رسيدگي به خسارت‌هاي ناشي از توفان آيدا در امريكا باعث شد واشنگتن از كي‌يف درخواست كند تا سفر ولاديمير زلينسكي روز چهارشنبه 1 سپتامبر انجام شود. ميخايلو پودولياك، مشاور رييس‌جمهور اوكراين به رويترز گفته «غيرقابل پيش‌بيني بودن وضعيت افغانستان و تنش زياد» عامل اين تاخير بوده است. دولت ايالات متحده در بيانيه خود اعلام كرده كه اين سفر نشان‌دهنده «حمايت بي‌دريغ ايالات متحده از حاكميت و تماميت ارضي اوكراين در مواجهه با تجاوزات مداوم روسيه» خواهد بود. رهبران دو كشور در اين سفر درباره مساله امنيت انرژي و «حمايت كاخ سفيد از تلاش‌هاي زلينسكي در مبارزه با فساد» گفت‌وگو خواهند كرد و دو كشور خواهند كوشيد كه براي دستيابي به اين هدف، دستوركاري بر مبناي «ارزش‌هاي مشترك دموكراتيك» طراحي كنند.

اوكراين در حال حاضر نگراني‌هاي زيادي پيرامون سياست‌هاي ايالات متحده در قبال مسائل مربوط به اين كشور دارد و مقام‌هاي اوكرايني فكر مي‌كنند سياست خارجي دولت بايدن و تمركز بر موضوع چين ممكن است به كاهش حمايت‌هاي واشنگتن از كي‌يف منجر شود. ايالات متحده چندي پيش طي مذاكراتي با دولت آلمان، پذيرفت كه از تحريم‌ها عليه پروژه نورداستريم2 بكاهد و اجازه دهد اين پروژه به سرانجام برسد. روسيه مدت‌ها تلاش داشت از طريق تكميل پروژه نورد استريم2 در درياي بالتيك، يك مسير گازرساني جديد به اروپا ايجاد كند و در اين زمينه تنها بر خطوط لوله‌اي كه از اوكراين مي‌گذرد، متكي نباشد. ناظران معتقدند، نورد استريم2 سلاحي ژئوپليتيك در دستان روسيه است كه جايگاه اين كشور به عنوان يك تامين‌كننده اصلي گاز در بازار جهاني و اروپا را تثبيت خواهد كرد.
امريكا در سال‌هاي گذشته يكي از جدي‌ترين منتقدان پروژه نورداستريم2 بود و تلاش داشت با استفاده از ابزار تحريم و ديپلماسي از به نتيجه رسيدن اين پروژه جلوگيري كند اما دولت بايدن سرانجام در توافقي كه در ماه جولاي با آلمان داشت، پذيرفت اجازه تكميل اين پروژه را صادر كند، با اين شرط كه برلين از روسيه بخواهد تا سال 2024 همچنان از مسير اوكراين نيز به انتقال گاز به اروپا ادامه دهد. واشنگتن تهديد كرده كه اگر روسيه از اين پروژه به عنوان ابزاري براي تهديد متحدان امريكا استفاده كند، با تحريم‌هاي جديد به مقابله با نورداستريم 2 خواهد رفت.
يك مقام ارشد اوكرايني در اين خصوص به فايننشال تايمز گفته است: «تعهد امريكا به امنيت اوكراين پس از اتفاقاتي كه در ماه‌هاي گذشته رخ داد؛ از توافق با آلمان بر سر نورداستريم2 تا ناكامي در افغانستان مورد ترديد قرار گرفته است.» اين مقام كه به عنوان يكي از مشاوران رييس‌جمهور اوكراين معرفي شده مي‌گويد: «زلينسكي به امريكا مي‌رود تا تضمين‌هايي دريافت كند كه مطمئن شود ايالات متحده اوكراين را رها نخواهد كرد.» اين ابراز ترديد پيرامون حمايت امريكا از اوكراين در حالي صورت مي‌گيرد كه كارشناسان امريكايي معتقدند مساله اوكراين مساله‌اي به كلي متفاوت با مساله افغانستان است. آنها در اين خصوص به موضوع افزايش كمك‌‌هاي نظامي امريكا به اوكراين اشاره مي‌كنند و بر اين باورند كه اين افزايش نشان‌دهنده عزم و اراده واشنگتن بر تداوم حمايت‌ها از اوكراين است. ايالات متحده پس از اشغال شبه‌جزيره كريمه در سال 2014 از سوي روسيه، حجم كمك‌هاي نظامي به اوكراين را به سالانه حدود 300 ميليون دلار كاهش داد اما در آستانه سفر زلينسكي به واشنگتن تصميم گرفت علاوه بر اين مبلغ، 60 ميليون دلار ديگر نيز به اوكراين كمك كند. نيكلاي پاتروشف، دبير شوراي امنيت روسيه در اوايل ماه آگوست در اين خصوص گفته بود: «امريكا غربگرايان طرفدار غرب در اوكراين را به زودي رها خواهد كرد؛ چنانكه در افغانستان نيز همين كار را كرد.» او اظهار داشت: «آيا رژيم سرنگون شده طرفدار امريكا در كابل را اين واقعيت كه آنها بيرون از ساختار ناتو، يكي از متحدان اصلي امريكا در منطقه بودند نجات داد؟ وضعيت مشابهي در انتظار حاميان امريكا در اوكراين است.» مقام‌هاي اوكرايني به رغم نگراني‌هاي متعدد، در اظهارنظرهاي علني تحليل روس‌ها را غلط مي‌خوانند. تيموفي ميلووانوف، مشاور رييس ستاد كاركنان رييس‌جمهور اوكراين در پاسخ به اظهارات پاتروشف مي‌گويد: «ما افغانستان نيستيم. ما دولتي ورشكسته نيستيم. ما براي استقلال و حاكميت ملي مردم‌مان جنگيده‌ايم و سهم ما در تامين امنيت اروپا بسيار بيشتر از خيلي از كشورهاي مدعي است.» يك مقام آگاه از روابط اوكراين و ايالات متحده اما روايت متفاوتي از نگاه واقعي اوكرايني‌ها دارد. براساس گفته‌هاي اين مقام آگاه اوكرايني‌ها كاملا بيم آن را دارند كه به شرايطي مشابه افغانستان دچار شوند. اين مقام آگاه به روزنامه فايننشال‌تايمز گفته «پيام‌هاي اوكرايني‌‎ها حاوي اين مفهوم است كه ما را به سرنوشت افغانستان دچار نكنيد، ما را به زير اتوبوس هل ندهيد.» يكي ديگر از مقام‌هاي نزديك به مذاكرات امريكا و اوكراين نيز تاكيد كرده يكي از اصلي‌ترين خواسته‌هاي زلنسكي در اين سفر، افزايش حمايت‌هاي نظامي امريكا خواهد بود. اين مقام گفته كمك‌هاي اقتصادي و همكاري در بازسازي و توسعه زيرساخت‌هاي اقتصادي از ديگر خواسته‌هاي اوكراين است.اندي هوندر، رييس بخش بازرگاني امريكا در اوكراين در تحليل اهميت اين سفر مي‌گويد: «چشم بسياري از تاجران امريكايي و سرمايه‌گذاراني كه حضور آنها در اقتصاد اوكراين مي‌تواند تحولي بزرگ براي اقتصاد اين كشور ايجاد كند به مذاكرات زلينسكي و جو بايدن دوخته شده، چرا كه اولين شرط آنها براي سرمايه‌گذاري در اوكراين، ثبات و امنيت اين كشور بوده كه به‌شدت به حمايت‌هاي امريكا وابسته است.» بعضي كارشناسان هشدار مي‌دهند كه اگر دولت امريكا هم در تامين حمايت‌هاي كافي از اوكراين در مقابل روسيه كم‌كاري كرد، كنگره مي‌تواند و بايد وارد عمل شود تا نگذارد اين كشور سرنوشت بدي پيدا كند. ادوار چاو، كارشناس مركز مطالعات بين‌المللي و استراتژيك معتقد است «اوكرايني‌ها با خواسته افزايش كمك‌ها به واشنگتن مي‌آيند و اگر دولت بايدن نتواند اين حمايت را فراهم كند آنگاه كنگره بايد دخالت كند.» روابط ايالات متحده با اوكراين به دليل مشاركت ناخواسته زلنسكي در رويدادهايي كه منجر به اولين محاكمه استيضاح دونالد ترامپ، رييس‌جمهور سابق امريكا شد، مورد توجه قرار گرفت. ترامپ در سال ۲۰۱۹ به دليل آنچه كاخ سفيد آن را به عنوان تلاش براي توقف كمك مالي ۴۰۰ ميليون دلاري توصيف كرده، مورد استيضاح قرار گرفت چون ترامپ گفته بود اين كمك زماني به اوكراين اختصاص مي‌يابد كه مقام‌هاي اين كشور تحقيقات درباره بايدن، نامزد دموكرات رياست‌جمهوري در آن زمان و پسر تاجر وي، هانتر بايدن را انجام دهند.