آخرين نظاميان و ديپلمات‌هاي امريكايي از افغانستان تحت سلطه طالبان خارج شدند
فرار واشنگتن به ۲۰ سال قبل
شهاب شهسواري
نيمه‌شب دوشنبه ۸ شهريور، آخرين نظاميان امريكا با سوار شدن به يك هواپيماي نظامي خاك افغانستان را ترك كردند تا با تحويل دربست افغانستان به گروه شبه‌نظامي، طولاني‌ترين جنگ فرامرزي تاريخ اين كشور را با شكستي مفتضحانه پايان دهند. امريكايي‌ها كه ۲۰ سال پيش براي سرنگوني طالبان و شكست گروه‌هاي تروريستي متحد اين گروه به افغانستان حمله كرده بودند، بعد از دو دهه جنگ بي‌نتيجه و هزينه ۲ تريليون دلار، در حالي شتاب‌زده افغانستان را ترك كردند كه سراسر اين كشور دوباره تحت اختيار طالبان قرار گرفته و استمرار حملات تروريستي در افغانستان، از جمله حمله هفته گذشته به فرودگاه كابل كه بيش از ۲۰۰ كشته بر جا گذاشت، نشان مي‌دهد كه گروه‌هاي تروريستي همچنان فعالانه در خاك افغانستان به حيات خود ادامه مي‌دهند. براساس بيانيه گروه فرماندهي مركزي امريكا (سنتكام) وابسته به ارتش امريكا كه از سوي جمهوري اسلامي ايران گروه تروريستي شناخته مي‌شود: «ژنرال «كريس دوناهو» فرمانده لشكر 82 هوابرد ارتش امريكا آخرين نظامي اين كشور بود كه با سوار شدن بر هواپيماي17- C خاك افغانستان را ترك كرد.» همزمان با خروج آخرين هواپيماي امريكايي، شبه‌نظاميان طالبان در فرودگاه اقدام به جشن و شليك هوايي كردند. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي گروه شبه‌نظامي طالبان در واكنش به خروج امريكا گفت: «شكست امريكا درس عبرتي براي همه تجاوزگران است.» او همچنين از همه كشورهاي جهان خواست كه حاكميت اين گروه شبه‌نظامي بر افغانستان را به رسميت بشناسند و با اين گروه شبه‌نظامي روابط ديپلماتيك برقرار كنند. رسانه‌هاي امريكايي نوشته‌اند كه علي‌رغم خروج واپسين نظامي امريكايي از خاك افغانستان، اما همچنان بين ۳۰۰ تا ۴۰۰ شهروند امريكايي در افغانستان تحت كنترل طالبان جا مانده‌اند. سي‌ان‌ان به نقل از يك مقام در وزارت خارجه امريكا مي‌نويسد كه دست‌كم ۲۵۰ نفر از شهروندان جامانده امريكايي، تمايل به ترك خاك افغانستان داشته‌اند، اما از اين فرآيند جا مانده‌اند. وزير خارجه امريكا گفته است كه براي بازگرداندن اين افراد، روي وعده تركيه و قطر براي ازسرگيري عمليات فرودگاه بين‌المللي كابل در مذاكره با طالبان حساب باز كرده‌اند. به گفته مقام‌هاي امريكايي در طول فرآيند خروج نظاميان امريكايي از خاك افغانستان ۱۲۳ هزار نفر كه اكثريت آنها شامل شهروندان افغانستان مي‌شدند كه سابقه همكاري با دولت امريكا يا ارتش اين كشور را داشتند، از خاك افغانستان خارج شده‌اند. امريكايي‌ها در آستانه انجام آخرين پروازهاي خروج‌شان از افغانستان، بخشي از تجهيزات نظامي باقيمانده امريكايي در فرودگاه كابل را به شكل غيرقابل احيايي تخريب كردند. به گفته مقام‌هاي نظامي امريكايي 70 دستگاه خودروي زرهي «ام‌رپ»، 27 دستگاه خودروي زرهي «هاموي» و 73 فروند بالگرد و هواپيما در آخرين ساعات حضور امريكايي‌ها در افغانستان نابود شدند. با اين حال، كنت مك‌كنزي، فرمانده گروه سنتكام مي‌گويد: «ما نهايتا نتوانستيم تمام كساني را كه مي‌خواستيم، از افغانستان خارج كنيم.» روزنامه واشنگتن پست، در سرمقاله روز سه‌شنبه خود، جاگذاشتن هزاران شهروند افغان آسيب‌پذير در فرآيند فرار نظاميان امريكايي را يك «فاجعه اخلاقي» توصيف كرده است. سي‌ان‌ان با اشاره به كشته شدن ۱۳ نظامي امريكايي در هفته پاياني فرآيند عقب‌نشيني در انفجار تروريستي فرودگاه كابل، اين عقب‌نشيني را «خروج بي‌نظم و خونين» توصيف كرده است.
پايان حضور نظامي همراه با پايان حضور ديپلماتيك
همپا با ژنرال كريس دوناهو، آخرين نظامي امريكايي كه كابل را ترك كرد، راس ويلسون، كاردار سفارت امريكا در كابل نيز، سوار بر همان هواپيما از افغانستان خارج شد تا آخرين ديپلمات امريكايي هم خاك افغانستان را ترك كرده باشد. به گفته آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا، سفارت امريكا در افغانستان عملا به دوحه پايتخت قطر منتقل شده است و ديگر امريكا در كابل نمايندگي ندارد. براساس بيانيه وزارت خارجه امريكا «ايان مك‌كاري» معاون كاردار سفارت امريكا در كابل مسووليت ماموريت ديپلماتيك در قطر را برعهده خواهد داشت و واشنگتن از اين طريق به خدمات كنسولي و مديريت كمك‌هاي بشردوستانه در افغانستان ادامه خواهد داد.
خليل‌زاد: حالا وقت آزمون طالبان است!
زلمي خليل‌زاد، نماينده ويژه وزارت خارجه امريكا در امور افغانستان كه دو سال پيش با آغاز فرآيند گفت‌وگوهاي دولت ايالات متحده با شبه‌نظاميان طالبان، پروژه صلح ميان امريكا و طالبان را پايه گذاشت، بعد از پايان عقب‌نشيني ارتش امريكا از افغانستان براي طالبان تلويحا آرزوي سربلندي كرده است. نماينده ويژه امريكا در امور صلح افغانستان در بيانيه‌اي در واكنش به خروج كامل امريكا از اين كشور نوشت: با عزيمت نظاميان ما و شركاي زيادي كه با ما ايستاده بودند، افغان‌ها با فرصت تصميم و مجالي روبه‌رو هستند و آينده كشورشان در دست خودشان است. او افزود: آنها مسيرشان را در استقلال كامل تعيين خواهند كرد، اين همچنان فرصتي است كه آنها به جنگ نقطه پايان بگذارند. خليل‌زاد ادامه داد: طالبان حالا با آزموني روبه‌رو هستند، آيا آنها خواهند توانست كشورشان را به يك آينده مصون و مرفه برسانند كه در آن تمام شهروندان، زنان و مردان، مجال دستيابي به توانايي‌هاي خود را داشته باشند؟ آيا افغانستان خواهد توانست زيبايي و قوت كثرت فرهنگي، تاريخي و سنت‌هايش را به جهان ارايه كند؟ نماينده ويژه امريكا اضافه كرد: اين جنگ طولاني امريكايي‌ها و افغان‌ها را در ابعاد زيادي، خوب و بد، شكل داد. افغان‌ها و امريكايي‌ها هر كدام راه‌شان را خواهند پيمود، اما دوشادوش.
گمانه‌زني‌ها در مورد اعلام دولت جديد طالبان
رسانه‌ها خبر داده‌اند كه ملا عبدالغني برادر آخوند، معاون رهبر طالبان از قندهار به كابل وارد شده است و قرار است به زودي تركيب و نوع حكومت جديد طالبان در افغانستان را اعلام كند. به نوشته الجزيره، مقام‌هاي طالبان گفته‌اند كه رايزني‌ها براي تشكيل دولت آينده توسط اين گروه شبه‌نظامي به پايان رسيده است و آنها آماده اعلام حكومت‌شان هستند. پيش از اين رسانه‌ها از حضور ملا هيبت‌الله آخوندزاده رهبر گروه شبه‌نظامي در شهر قندهار خبر داده بودند. همزمان با اين تحولات نزديكان احمد مسعود، فرمانده مقاومت در ولايت پنجشير، تنها منطقه افغانستان كه از سلطه گروه شبه‌نظامي طالبان در امان مانده است، از اقدام نظامي طالبان براي تصرف اين ولايت خبر داده‌اند. به گفته نزديكان مسعود، گروه طالبان محاصره پنجشير را تنگ‌تر كرده و روز سه‌شنبه تلاش كرده از چند جهت با هدف تصرف اين منطقه حمله كند. با اين حال، نيروهاي مقاومت پنجشير مي‌گويند كه اين حمله‌ها را عقب زده‌اند و طالبان را شكست داده‌اند. بسم‌الله محمدي وزير دفاع سابق افغانستان در توييتي اعلام كرد كه حمله گروه طالبان به پنجشير با كشته شدن ۷ عضو اين گروه و زخمي شدن ۳ تن ديگر شكست خورد و آنها نتوانستند به طرف پنجشير پيشروي كنند. طالبان حمله به پنجشير را تاييد نكرده است. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگو و سرپرست اطلاعات و فرهنگ طالبان درباره مذاكره با نيروهاي پنجشير اظهار داشت كه مذاكرات پيشرفتي داشته است اما اميدواريم تا از جنگ اجتناب شود. او گفت: «مساله پنجشير در حال حاضر مورد بحث است. امروز ما چندين پيام دريافت كرديم. ما اميدواريم كه جنگي رخ ندهد و اين مساله از طريق درك متقابل حل شود.» يك منبع نيز به اسپوتنيك گفته كه مذاكرات با الزامات هر دو طرف بسيار متفاوت است.
احمد مسعود، رهبر جبهه مقاومت افغانستان در ولايت پنجشير مي‌گويد كه اگر طالبان دولتي فراگير ايجاد و آزادي و برابري شهروندان را تامين كند، او حاضر است فعاليت‌هاي خود عليه اين گروه را متوقف نموده و از سياست كنار برود. رهبر جبهه مقاومت افغانستان در صحبت با نشريه فارين پاليسي گفت: «اگر طالبان قصد دارند قدرت را با همه تقسيم كنند و تلاش‌هاي‌شان را براي برقراري عدالت، اعطاي برابري و آزادي فردي و جنسيتي به همه مردم در افغانستان، متمركز كنند، من عقب‌نشيني كرده و از سياست كنار خواهم رفت.» مسعود گفت كه حل و فصل قابل قبول با طالبان تنها در صورتي امكان‌پذير است كه جنبش دولت فراگير و غيرمتمركز افغانستان را تشكيل دهد. او همه گزينه‌هاي ديگر را براي نمايندگان مقاومت غيرقابل قبول مي‌داند. در غير اين صورت، رويارويي با طالبان ادامه خواهد يافت.
قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل و مخالفت روسيه
شوراي امنيت سازمان ملل متحد با 13 راي موافق، قطعنامه پيشنهادي انگليس و فرانسه درباره افغانستان را تصويب كرد. اين قطعنامه در حالي به تصويب رسيد كه روسيه به آن راي ممتنع داد. براساس اين گزارش، بازگشايي فوري و ايمن فرودگاه كابل و محوطه اطراف آن بعد از خروج امريكايي‌ها از افغانستان از جمله بندهاي اين قطعنامه است. شوراي امنيت در اين قطعنامه از طالبان خواسته است كه خروج ايمن كساني را كه مي‌خواهند از افغانستان خارج شوند تضمين كند. شوراي امنيت از همه طرف‌هاي ذي‌ربط در افغانستان خواست كه براي انجام اقدامات لازم به منظور تقويت امنيت در افغانستان با شركاي بين‌المللي همكاري كنند. اين شورا همچنين درباره احتمال وقوع حملات تروريستي در افغانستان ابراز نگراني كرد و خواستار تقويت تلاش‌ها براي پيشبرد كمك‌هاي بشردوستانه در افغانستان شد. شوراي امنيت سازمان ملل متحد خواستار عدم استفاده از خاك افغانستان براي جنگ عليه كشورهاي همسايه يا پناه دادن به تروريست‌ها شد. واسيلي نبنزيا، گفته روسيه به قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل درخصوص افغانستان راي ممتنع داد، زيرا نگراني‌هاي اصلي مسكو در اين پيش‌نويس كه از سوي امريكا، انگليس و فرانسه ارايه شده بود، ناديده گرفته شد. نماينده روسيه در سازمان ملل گفته مسكو پيشنهاد كرد اين قطعنامه شامل مواردي درباره تاثيرات منفي خروج گسترده متخصصان و مسدود شدن دارايي‌هاي مالي بر وضعيت افغانستان باشد، اما اين ابتكارات ناديده گرفته شد.
شكست تمام‌عيار
راس دوتات، در يادداشتي براي نيويورك تايمز مي‌نويسد: «يك ماه پيش تصور مي‌كردم كه نسبت به جنگ ۲۰ ساله در افغانستان زياده از حد بدبينم. امروز، با مشاهده عقب‌نشيني ولنگار و سقوط سريع هر آنچه براي آن در افغانستان جنگيده بوديم، به اين نتيجه رسيدم كه گويا به اندازه كافي بدبين نبودم.» او در ادامه مي‌نويسد: «شكست ما در افغانستان براي جلوگيري از احياي طالبان از زمان دوره اول رياست‌جمهوري باراك اوباما، زير آواري از اطلاعات گمراه‌كننده و دروغ‌هاي بروكراتيك، درست مشابه ماجراي جنگ ويتنام دفن شده بود.» او در ادامه مي‌نويسد: «اما با فرا رسيدن زمان عقب‌نشيني، زمينه براي بدبيني عميق‌تري ايجاد شد، بدبيني نسبت به ظرفيت امريكا براي باقي ماندن در جايگاه يك ابرقدرت.» عبدالوهاب الفندي، استاد علوم سياسي در دانشگاه پژوهش‌هاي عالي دوحه در الجزيره مي‌نويسد: «اين جريان يك ايراد فني يا لجستيك نبود، يك فروپاشي بود، شكستي به تمام معنا بود، يك شكست محض. حتي در دوران خشن‌ترين جنگ‌هاي آزادي‌خواهانه دوران استعمار هم هيچ‌وقت شاهد اين نبوديم نيروي اشغالگر اين‌گونه شتاب‌زده مجبور شود تمامي دستاوردهاي انساني خود را از جمله مترجم‌هايش را هم با خودش ببرد.»