سوءتغذيه در يك ‌سال

گروه  اقتصادي 

ميانه شهريور 99 در گزارشي با عنوان «هر وعده غذا چند؟» به بررسي سفره معيشتي و سبد مصرفي خانوارهاي ايراني پرداخته و در آن نشان داديم كه «هر وعده غذايي براي يك خانواده 4 نفره با فرض استفاده از مواد خوراكي ارزان بين 6 تا 70 هزار تومان تمام مي‌شود.» در آن زمان تورم سالانه شهريور ماه 26 درصد بود و تورم ماهانه نيز 3.6 درصد گزارش شده بود. نرخ تورم نقطه‌اي شهريور در گروه عمده «خوراكي‌ها، آشاميدني‌ها و دخانيات» ٣١.٥ درصد و گروه «كالاهاي غيرخوراكي و خدمات» نيز حدود 36 درصد اعلام شده بود. بيش از يك‌سال از آن گزارش مي‌گذرد. در اين مدت نرخ تورم سالانه در شهريور به 45.8 درصد رسيده و تورم نقطه‌اي گروه عمده «خوراكي‌ها، آشاميدني‌ها و دخانيات» به ۶۱.۶ درصد و گروه «كالا‌هاي غيرخوراكي و خدمات» نيز به ۳۵.۴ درصد رسيد. در اين مدت مواد غذايي بسياري از گوشت و مرغ تا تخم‌مرغ و حبوبات افزايش‌هاي چند باره‌اي را تجربه كردند. اگرچه كه دولت اعلام كرده بود از ميانه مهر قيمت برخي اقلام لبني 10 درصد كاهش قيمت خواهند داشت، اما مشاهدات ميداني نشان مي‌دهد كه اين كاهش اعلام شده همچنان به سطح خرده‌فروشي‌ها نرسيده و به نظر نمي‌رسد هم اعمال شود. محاسبات نشان مي‌دهد براي هر وعده غذا با فرض استفاده از مواد ارزان‌قيمت، از حدود 11 هزار تومان تا 120 هزار تومان در نوسان است؛ بنابراين با فرض دو وعده غذايي در هر روز (بدون در نظر گرفتن صبحانه) هزينه‌اي از حداقل 660 هزار تومان تا حداكثر 7 ميليون و 200 هزار تومان تنها براي خورد و خوراك وعده‌هاي شام و ناهار پرداخته مي‌شود. البته كه رقم 7 ميليون و 200 هزار تومان براي خانواده‌هايي است كه مي‌توانند گوشت و مرغ را با هر قيمتي تهيه كنند. قطعا اگر صبحانه نيز به اين ليست اضافه شود، حداقل هزينه به يك ميليون تومان مي‌رسد. اين اعداد و ارقام در حالي محاسبه شده‌اند كه قيمت مواد غذايي به صورت هفتگي و بر حسب شرايطي مانند گرم شدن زودهنگام هوا يا  سرماي زودرس تغيير مي‌كند. 

يك  سبد  چقدر   بود   و  هست؟
شهريور سال 99 قيمت قيمت چند قلم كالاي خوراكي و اساسي براي يك خانواده ۴ نفره شامل «يك كيلو ماست، شير و پنير پاستوريزه، ۲۵۰ گرم كره، يك شانه تخم‌مرغ، ۱۰ كيلوگرم برنج درجه يك ايراني، يك كيلو حبوبات (عدس، نخود و لوبيا)، يك كيلو از گوشت‌هاي گوساله، گوسفندي و مرغ، يك كيلو شكر، چاي و قند، روغن مايع و ميوه‌ها و صيفي‌جاتي مانند يك كيلو سيب، پرتقال، خيار، گوجه‌فرنگي، سيب‌زميني و پياز» حدود 810 هزار تومان بود. در اين ماه از 53 قلم خوراكي منتخب، تعداد 28 قلم بالاتر از تورم نقطه‌اي 34.4 درصدي رشد قيمتي داشته‌اند. اين در حالي است كه قيمت همين سبد در شهريور امسال به حدود يك ميليون و 300 هزار تومان رسيد. اين در حالي است كه دريافتي يك نفر خانواده سه نفره با سابقه كار چهار ميليون و 100 هزار تومان است كه حدود 32 درصد آن تنها براي خريد اقلام خوراكي هزينه مي‌شود و مابقي ‌بايد به هزينه‌هاي اجاره خانه، خريد ساير اقلام ضروري، پوشاك، آموزش، حمل و نقل، بهداشت و درمان و ... اختصاص يابد. ناگفته نماند در شهريور از 53 قلم خوراكي منتخب، 42 قلم درصد تغييرات سالانه بالاتر از نرخ تورم نقطه‌اي 42.9 درصدي  داشتند. 
همان  قدر  نيز  مصرف  نمي‌كنيم
تفاوت گزارش قيمت مواد غذايي در شهريور 99 نسبت به شهريور سال جاري در اين است كه همراستا با افزايش قيمت موادغذايي، مصرف بسياري از آنها نيز كاهش يافته است. با استناد به گزارش وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي از مصرف مواد غذايي، ميزان مصرف گوشت قرمز در دهه 90 بيش از 50 درصد كاهش يافته بود. مصرف لبنيات و برنج نيز به ترتيب 35 و 34 درصد افت داشت. اين در حالي است كه تورم سالانه در اسفند 99 به 36.4 درصد رسيده بود كه نسبت به تورم شهريور ماه سال جاري، حدود 9.5 واحد درصد كمتر است. پس پربيراه نيست اگر پيش‌بيني شود كه مصرف در سال جاري و سال آينده حتي به كمتر از دهه 90 نيز برسد.  البته پيش‌بيني ديگري كه بر اساس گزارش پايش فقر وزارت تعاون مي‌توان ارايه كرد، افزايش نرخ فقر در سال‌هاي جاري و آتي است؛ با استناد به اين گزارش اين نرخ طي سال‌هاي 90 تا 98 از 22 به 32 درصد افزايش يافت. به گونه‌اي كه در سال 98 برآورد شده بود كه 26.5 ميليون نفر زير خط فقر زندگي مي‌كنند. پس از شيوع كرونا در كشور و افزايش شمار بيكاران و البته بالا رفتن بي‌رويه قيمت مواد غذايي، پيش‌بيني مي‌شود جمعيت زير خط فقر افزايش محسوسي داشته باشد. بر اساس اين گزارش 18 استان ايران داراي نرخ فقري بيشتر يا برابر 32 درصد داشتند كه رقم بسيار بالا و نگران‌كننده‌اي محسوب مي‌شود. به خصوص آنكه بر اساس پيش‌بيني مركز آمار از سرانه مصرف مواد غذايي كه در دي 99 منتشر شد، مصرف سرانه برنج در سال 90 حدود 45.5 كيلوگرم بود بدين معنا كه هر فرد ايراني در ماه 3 كيلو و 700 گرم به‌طور متوسط برنج مصرف مي‌كرد. اين رقم در سال 98 به 36.4 كيلو در سال و سه كيلوگرم در ماه رسيد. پيش‌بيني‌ها اين بود كه در سال 99 مصرف سرانه به دو كيلو و 750 گرم برسد. البته كه اين مركز پيش‌بيني كرده بود در سال 1400 سرانه مصرف افزايش يابد اما به دليل جهش حدود 56 درصدي قيمت برنج در فاصله شهريور 99 تا شهريور 1400 به نظر مي‌رسد سرانه مصرف برنج به كمتر از دو كيلو در ماه برسد. البته كه كاهش مصرف مختص به برنج نيست و گوشت، مرغ و حتي تخم‌مرغ را نيز شامل مي‌شود. بر اساس پيش‌بيني اين مركز سرانه مصرف گوشت در سال جاري به 6 كيلوگرم خواهد رسيد كه به معناي متوسط مصرف 500 گرم گوشت در ماه براي خانوارهاي كشور است. البته كه در سناريويي بدبينانه و با فرض افزايش‌هاي ادامه‌دار در قيمت گوشت، سرانه مصرف به 300 گرم در ماه برسد كه از ابتداي دهه نود تاكنون بي‌سابقه خواهد بود. بخش ديگر گزارش مركز آمار به كاهش 21 كيلوگرمي سرانه مصرف لبنيات در سال‌هاي 90 تا 99 اختصاص داشت كه بر اساس آن مصرف اين گروه از كالاها در سال 90 حدود 127 كيلوگرم بود كه در سال 99 به 106 كيلوگرم رسيد. اگرچه كه پيش‌بيني مي‌شد در سال جاري رقم سرانه مصرف سالانه به 110 كيلوگرم برسد اما خرداد سال جاري علي احسان ظفري، مديرعامل اتحاديه تعاوني‌هاي لبني در مصاحبه‌اي از كاهش 50 درصد سرانه مصرف لبنيات و رسيدنش به 60 كيلوگرم در سال خبر داده بود. بدين معنا كه هر فرد ايراني به‌طور متوسط در هر ماه تنها 5 كيلوگرم مواد لبني مصرف مي‌كند كه اين رقم فاصله بسيار معناداري با 10.5 كيلوگرم مصرف ماهانه در سال 90 دارد. 
چقدر  پول  غذا  مي‌دهيم؟
ارزان‌ترين غذاها در ايران، تخم‌مرغ، املت، كوكو سيب‌زميني و كوكو سبزي هستند كه پخت هر كدام از اينها براي يك خانواده چهار نفره از 11 هزار تومان تا 17 هزار تومان هزينه در بر دارد. البته كه براي محاسبه قيمت آن هزينه‌هاي خريد روغن و محصولات جانبي در نظر گرفته نشده است. براي پخت غذاهاي پر هزينه‌تر مانند زرشك پلو با مرغ با فرض قيمت هر كيلو زرشك پلويي 70 هزار تومان، حدود 60 هزار تومان و براي غذاهايي كه گوشت بيشتري مصرف مي‌كنند حدود 100 تا 130 هزار تومان مي‌رسد.