هشدار درباره خطر و تبعات فرونشست زمين در كشور جدي‌تر شد
۱۸ استان، 600 دشت و 20 ميليون شهروند در كانون بحران
خطر فرونشست، 30 شهر از استان تهران و از جمله پايتخت را تهديد مي‌كند
گروه اجتماعي|دبير كارگروه ملي مخاطرات طبيعي با بيان اينكه حدود ۲۰ ميليون نفر از جمعيت شهري در زون‌هاي فرونشستي با نرخ‌هاي متفاوت ساكن هستند نسبت به شدت گرفتن خطر فرونشست زمين در 18 استان و تداوم فرونشست زمين در بيش از 600 دشت كشور هشدار داد.
علي بيت‌اللهي در گفت‌وگو با ايسنا گفت: «در استان‌هاي مختلفي كه پيگيري كرديم، نشان داده شد كه چندين استان با مشكل فرونشست زمين و آثار آن مواجه شدند. استان‌هايي مثل خراسان رضوي، اصفهان، تهران و كرمان بسيار در معرض خطر قرار دارند. همچنين چندين شهر از اين استان‌ها در زون خطر فرونشست قرار دارند. به نظر مي‌آيد با توجه به نوع گسترش فرونشست، حدود ۲۰ ميليون نفر از جمعيت شهري (معادل يك چهارم جمعيت كشور) در زون‌هاي فرونشستي با نرخ‌هاي متفاوت مستقر هستند. بررسي‌ها نشان داد كه از ۳۱ استان در ۱۸ استان شاهد رخداد فرونشست هستيم. زمين‌هاي ۳۱ شهر از استان اصفهان، ۳۰ شهر از تهران، ۲۵ شهر از استان كرمان و ۲۴ شهر از استان خراسان رضوي دچار فرونشست شدند. در استان‌هاي البرز، فارس، يزد، همدان، مركزي و... اين فرونشست‌ها مشاهده مي‌شود درحالي‌كه روي اين زون‌ها ساختمان‌هايي با بناي خشت و گل در محيط‌هاي روستايي و اماكن باستاني و فرهنگي قرار دارد كه در اثر فرونشست زمين دچار شكاف و ترك مي‌شوند. ترك‌خوردگي موجب نامقاوم شدن ساختمان‌ها شده و زلزله‌هايي با قدرت متوسط نيز ممكن است موجب تخريب اين ساختمان‌ها شود. در بيش از ۶۰۰ دشت در گستره كشور فرونشست زمين در حال رخ دادن است و شرايط تعدادي از آنها به يك حالت فوق بحراني رسيده است، به طوري‌كه در بعضي از اين مناطق ممنوعيت حفر چاه اعمال شده و در برخي از دشت‌ها هم فقط براي تامين آب شرب مجوز حفر داده مي‌شود. همه موارد ذكر شده بر زندگي اجتماعي و اقتصادي مردم و روي كشاورزي و امنيت غذايي كشور تاثير دارد و فرونشست به حد بحراني رسيده است.»
بيت‌اللهي افزود: «با وجود آنكه حالا و نسبت به 20 سال قبل، موضوع فرونشست زمين به دفعات مطرح مي‌شود و روي ميز مسوولان آمده است؛ اما از اين نظر كه آيا اقدامي براي كاهش اين پديده صورت گرفته يا خير، بايد گفت كه اين شرايط تفاوتي با بيست و چند سال قبل ندارد و اقدام چشمگيرانه يا قابل ملاحظه‌اي در اين خصوص انجام نشده در حالي كه در مقايسه مي‌توان به ژاپن اشاره كرد كه در سال ۱۹۶۵ دشت توكيو در ژاپن حدود ۱۲ سانتي متر فرونشست داشت و حالا اين شدت به كمتر از يك سانتي متر رسيده چون در مقابله با گسترش اين پديده سياست‌هايي اتخاذ شده و به طور جدي موضوع فرونشست زمين را دنبال كردند. اما در كشور ما متاسفانه اتخاذ سياست‌هايي براي مقابله با فرونشست در كشور ما آغاز نشده و اقدام خاص و قابل لمسي صورت نگرفته علاوه بر آنكه با ادامه روند خشكسالي، كمبود نزولات جوي، نياز آبي اراضي كشاورزي و سيستم‌هاي غلط آبياري كه موجب هدررفت زياد آب مي‌شود، فشار روي سفره‌هاي آب زيرزميني بيشتر شده است. اين فشار به اين معني است كه آب زيادي از آب‌هاي زيرزميني كه محدود هم هستند، برداشته مي‌شود و سطح آب زيرزميني بيشتر از پيش پايين مي‌آيد. اين گونه فرونشست زمين توسعه بيشتري پيدا كرده و اين پديده اخيرا به بروز و ظهور عوارض خطرناك خود نيز نزديك شده است».
به گفته بيت‌اللهي، «عوارض خطرناك» همان چاله‌ها و شكاف‌هايي است كه به صورت ناگهاني در امتداد جاده‌ها، محدوده شهرها، در مراكز زيرساختي و مهم ايجاد مي‌شود كه نمونه‌هاي بارز آن را در شهرهاي مختلف به وفور شاهد بوده‌ايم و نزديك‌ترين مصداق از اين دست، خبري بود كه اخيرا درباره ترك‌خوردگي متعدد ساختمان‌ها در شهر اصفهان و شهرك‌هاي اطراف آن و زيرساخت‌هاي مهم اين شهر منتشر شد در حالي كه كارشناسان، علت اين فاجعه را كمبود آب به دليل خشك شدن زاينده‌رود و كاشت برنج است در اطراف زاينده‌رود و هدررفت آب فراوان از اين طريق عنوان كرده بودند.
بيت‌اللهي در توضيح خطرات فرونشست زمين گفت: «اهميت اين موضوع صرفا به اين دليل نيست كه حوادث تلخ اتفاق مي‌افتد يا خودرويي داخل چاله فرو مي‌رود؛ اينها ابعاد كوچك فرونشست زمين است. از مهم‌ترين آثار فرونشست، از بين رفتن دشت‌ها و از بين رفتن كشاورزي است. فرونشست وسعت زيادي را دارد و كل كشور را در بر گرفته كه علت اين پديده كاهش سطح آب زيرزميني است. در اين حالت سطح آب درون زمين پايين آمده و حالتي كششي به پايين سطح زمين ايجاد مي‌شود. پس بهتر است حفر چاه‌هاي آب بلا انقطاع محدود شود كه البته بعضي از اينها هم چاه‌هايي هستند كه غيرقانوني حفر شدند. در زمينه كشاورزي نيز همين طور است؛ سيستم آبياري غلط است. اگر سيستم آبياري درست باشد اين حجم از آب براي كشاورزي نياز نمي‌شود. در اين خصوص وزارت جهاد كشاورزي بايد تشويق كند كه كشاورزي بر اساس مباني علمي و نوين توسعه پيدا كند. همين‌طور از نظر كشت محصولات كه آب زيادي نياز دارند در زون‌هاي فرونشست اصلا نبايد مجوز كشت داده شود. اگر اين محدوديت‌ها انجام شود، مطمئنا نتيجه خواهيم گرفت.»
به دنبال هشدارهاي اين كارشناس، رييس كميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر تهران از تدوين طرحي براي مهار فرونشست در تهران خبر داد.
مهدي عباسي در گفت‌وگو با ايسنا، در مورد وضعيت فرونشست در تهران با تاكيد بر اينكه وضعيت پل‌ها، معابر و... مدام پايش مي‌شود، افزود: «مطالعاتي در مورد وضعيت و روند فرونشست در تهران در گذشته انجام شده اما قطعا با توجه به حساسيت موضوع، بايد اين مطالعات به‌روزرساني شود. البته در تهران هم يكي از دلايل اصلي بحران فرونشست، استفاده مدام از آب‌هاي زيرزميني است كه مي‌توان با اتكا به موضوع بازچرخاني پساب، بخشي از اين مشكل را حل كرد اما لازم است مصرف آب در تهران كه متاسفانه از ميانگين مصرف جهاني بالاتر است، اصلاح شود و بايد با اقدامات فرهنگي كه صورت مي‌گيرد، مردم به روي اين موضوع حساس شده و در نحوه مصرف آب تجديد نظر كنند. اميدواريم امسال، سال پر بارشي براي تهران باشد و لازم است آب باران و آب‌هاي سطحي را به گونه‌اي هدايت كنيم كه به لايه‌هاي زيرين نفوذ كنند نه اينكه راهي فاضلاب شوند . البته شهرداري تهران مدعي است كه با بازچرخاني آب، بخش زيادي از فضاي سبز را آبياري مي‌كند؛ اما بايد به گونه‌اي عمل شود كه تمام فضاي سبز و نه بخش اندكي، به اين روش آبياري شود تا مجبور به استفاده از چاه‌هاي جذبي نشويم.»