همكاري‌هاي اقتصادي اولويت نخست تركيه و امارات

سال گذشته در همين موقع، تركيه و امارات رابطه‌اي مملو از تنش با يكديگر داشتند. موضوعات اختلافي ميان دو كشور در مسائل مرتبط با خاورميانه و شمال آفريقا، آنقدر متعدد بود كه چشم‌اندازي براي بهبود روابط ميان دو كشور تصور نمي‌شد. اما حالا خبر رسيده است كه وليعهد ابوظبي قصد دارد براي اولين‌بار پس از ۱۰ سال ضمن سفر به تركيه با رييس‌جمهور اين كشور ديدار كند. اين ديدار در حالي انجام مي‌شود كه در سال 2019 و 2020 در مناطقي نظير ليبي، شرق مديترانه، شاخ آفريقا و حتي قفقاز، جنگ سردي ميان تركيه و امارات به راه افتاده بود. اما به نظر مي‌رسد كه امارات قصدي جدي براي تغيير رويكرد خود دارد و در چارچوب پيگيري تنش‌زدايي در سياست خارجي است كه امارات مدتي است در دستور كار خود قرار داده است. در اين مسير اين‌طور به نظر مي‌رسد كه كشورهاي منطقه در اولويت قرار گرفته‌اند. 
مهم‌ترين نشانه تغيير رويكرد امارات در قبال تركيه ماه آگوست مشاهده شد. در اين ماه، شيخ تحنون بن زايد آل نهيان، مشاور امنيت ملي امارات به تركيه سفر كرد. چند هفته بعد از اين سفر، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهوري تركيه در تماسي تلفني با وليعهد امارات، شيخ محمد بن زايد آل نهيان گفت‌وگو كرد. هرچند آتش‌بس سياسي ميان امارات و تركيه موجب شده از تنش‌ها ميان دو كشور كاسته شود اما اين‌طور به نظر مي‌رسد كه اختلافات سياسي ميان دو كشور همچنان پابرجاست. بنابراين انتظار مي‌رود كه دو كشور توجه خود را بيشتر روي همكاري‌هاي اقتصادي و كاهش سطح تنش معطوف كنند تا اينكه در همين ابتداي كار بخواهند راه‌حلي اساسي براي اختلافات سياسي خود بيابند. چه اينكه اين اختلافات سياسي ريشه‌هاي ايدئولوژيك نيز دارد. رجب طيب اردوغان پس از عادي‌سازي روابط ميان تركيه و اسراييل حتي تا آنجا پيش رفته بود كه علني اعلام كرد تركيه ممكن است روابط ديپلماتيك خود با امارات را قطع كند. اما پس از تماس تلفني آگوست گذشته، رهبران دو كشور درباره همكاري‌هاي اقتصادي با يكديگر گفت‌وگو كردند. ظاهرا دو كشور علاقه دارند در خصوص فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري در زمينه‌هاي حمل و نقل، بهداشت و انرژي با يكديگر همكاري كنند. امارات به‌طور خاص علاقه‌مند است از طريق سرمايه‌گذاري در تركيه چشم‌انداز بهبود روابط با آنكارا را بسنجد. البته در اين ميان تركيه نيز گام‌هايي براي كاهش تنش با امارات برداشته است. البته تركيه گام‌هايي نيز در مسير بهبود روابط با مصر و عربستان سعودي كه متحدان امارات محسوب مي‌شوند نيز برداشته است. به اعتقاد تحليلگران بهبود روابط با مصر و عربستان بعيد است به زودي حاصل شود اما اين‌طور به نظر مي‌رسد كه گفت‌وگوهاي تركيه و امارات در مسير درستي حركت كرده و چشم‌انداز بهبود آن، روشن‌تر است. يكي از ديپلمات‌هاي اماراتي در گفت‌وگو با رويترز گفته است كه گفت‌وگوها ميان آنكارا و ابوظبي، سرعت زيادي دارد و اين سرعت خيلي بيشتر از آن است كه تحليلگران پيش‌بيني مي‌كردند. به نظر مي‌رسد كه ورق برگشته است. يكي از مقامات ارشد تركيه نيز در گفت‌وگو با رويترز تماس تلفني ماه آگوست اردوغان با بن زايد آل نهيان را اقدامي بسيار مهم ارزيابي كرده و گفت كه دو كشور مصمم هستند همكاري‌هاي‌شان در منطقه خاورميانه را افزايش دهند. او گفت: «البته در ابتدا بايد گام‌هايي در زمينه همكاري‌هاي اقتصادي برداشته شود. در خصوص موضوعات ديگر هنوز توافقي حاصل نشده اما عزم دو كشور براي حل اختلافات در ساير موضوع‌ها، بسيار بالاست.»
البته هزينه‌هاي رويارويي براي هر دو كشور نيز بالاست. ريشه اختلافات دو كشور را بايد در بهار عربي جست‌وجو كرد. در آن زمان تركيه از اخوان‌المسلمين و متحدان اسلامگرايش و تكنوكرات‌ها در تونس و سوريه را به چالش مي‌كشيد. اين اقدامات تركيه به وضوح خلاف منافع پادشاهي امارات بود، چراكه اخوان‌المسلمين از دريچه سياست خارجي امارات يك تهديد سياسي امنيتي محسوب مي‌شد. علاوه بر اين در جريان اختلافاتي ميان قطر از يك سو و امارات و عربستان سعودي از سوي ديگر در گرفت، تركيه از قطر حمايت كرد. تركيه همچنين با حمايت خود موجب شد كه دولت مورد حمايت سازمان ملل در ليبي قدرت را به دست بگيرد. در حالي كه نيروهاي مورد حمايت در ليبي سعي داشتند پايتخت اين كشور را تصرف كنند. مجموعه اين اتفاقات باعث شد كه دو كشور، يكديگر را به مداخله در امور داخلي يكديگر متهم كنند. حتي در يكي از دفعات، اردوغان در واكنش به پشت توييتري وزيرخارجه امارات در خصوص حركت تركيه به سوي سياست‌هاي نئوعثماني، او را يك تازه‌كار گستاخ خطاب كرد. 
تركيه و امارات حتي در سومالي نيز به رقابت با يكديگر پرداختند. در سوريه نيز تركيه همچنان از شبه نظاميان مخالف بشار اسد حمايت مي‌كند در حالي كه امارات زماني از شورشيان مخالف اسد حمايت مي‌كرد، حالا سفارت خود در سوريه را بازگشايي كرده است. البته مقامات تركيه و ديپلمات‌هاي اماراتي معتقدند كه تنش‌هاي ژئوپليتيكي ميان تركيه و امارات آن هم در زمان اوج شيوع ويروس كرونا موجب شده كه هر دو كشور به لحاظ اقتصادي بسيار متضرر شوند. اين ضرر و زيان در تركيه به سرعت آشكار شد. نرخ تورم در تركيه تا 19 درصد بالا رفت تا آنجا كه تركيه مجبور شد براي حفظ ارزش لير، 128 ميليارد دلار از ذخاير ارزي خود در خارج از كشور را به فروش برساند. اين ضرر و زيان هنگفت نمي‌تواند در طولاني مدت ادامه يابد و تركيه و امارات در اين خصوص اشتراك نظر دارند. در اين ميان خروج دونالد ترامپ از كاخ سفيد موجب شد عامل محرك تنش‌هاي منطقه‌اي از ميان برداشته شود. اگرچه هنوز تركيه و امارات در خصوص همكاري‌هاي اقتصادي به هيچ توافقي نرسيده‌اند، اما هر دو كشور زمينه‌هاي لازم براي دستيابي به اين توافق را مهيا كرده‌اند. 
امارات برخلاف عربستان سعودي كه به‌طور غيررسمي واردات از تركيه را تحريم كرده، همچنان بزرگ‌ترين شريك تجاري تركيه در منطقه باقي مانده است. علاوه بر صندوق ذخيره ارزي امارات اين امكان را به امارات داده است كه بتواند در فروشگاه آنلاين مواد غذايي تركيه به نام Getir و پلتفرم تجارت الكترونيك Trendyl سرمايه‌گذاري كند. 
البته با توجه به اصرار مصر و متحدانش در خليح فارس در اين خصوص كه تركيه بايد نيروهاي مورد حمايت را از ليبي خارج كند، بعيد به نظر مي‌رسد كه توافق سياسي ميان تركيه و امارات به راحتي انجام شود. با اين وجود، يك دهه از بهار عربي گذشته است و انقلاب در منطقه عمدتا فروكش كرده‌ و اخوان‌المسلمين به‌ شدت تضعيف شده است، بنابراين يكي از مهم‌ترين دلايل تنش در روابط تركيه و امارات از ميان رفته است. گاليپ دالاي، كارشناس مسائل منطقه‌اي در آكادمي رابرت بوش برلين در گفت‌وگو با رويترز مي‌گويد: «حمايت اردوغان از اخوان‌المسلمين ديگر براي عربستان سعودي و امارات اهميت گذشته را ندارد. حالا هر دو طرف بسيار تمايل دارند در مسير كاهش حركت كرده و آينده‌اي بهتر را در ذهن مجسم كنند.» اخيرا تركيه در اقدامي كه در رياض و ابوظبي بسيار مورد توجه قرار گرفت، از گروه‌هاي اپوزيسيون مصر نظير اخوان‌المسلمين و ديگر گروه‌هاي اسلامگرا خواست تا اندكي از انتقادات خود به دولت مصر بكاهند. تركيه همچنان دسترسي به وب‌سايت‌هاي برخي سازمان‌هاي امارات متحده عربي از جمله خبرگزاري دولتي را مسدود كرده است، اما آنكارا ديگر آن سياست رسانه‌اي انتشار انتقادات تند كه زماني عليه امارات، عربستان و مصر در رسانه‌هايش مطرح مي‌شد را دنبال نمي‌كند.