چقدر خودرو مي‌توان وارد كرد؟
شوخي مجلس با واردات و صادرات خودرو
طرح ساماندهي صنعت خودرو روز گذشته ۲۶ آبان‌ماه در صحن علني مجلس راي‌گيري و تصويب شد و واردات خودرو با اصلاحيه روز گذشته مجلس در طرح ساماندهي صنعت خودرو جدي‌تر شد. گزارش اصلاحيه كميسيون در اين خصوص به شرح زير است:
- هر شخص حقيقي و حقوقي مي‌تواند فقط در ازاي هر صادراتي از انواع نيروي محركه (خودرو و قطعات)، براي واردات خودرو اقدام كند.
- شاخص‌هاي كيفيت و سقف تعداد مجاز واردات، متناسب با كسري داخلي، توسط وزارت صنعت و معدن تهيه و به تصويب هيات وزيران مي‌رسد. وزارت صمت بايد دستورالعمل صادرات و واردات را تدوين و هر سه ماه يك بار به كميسيون صنايع ارايه كند.
آيا اين طرح مي‌تواند بر بازار خودرو اثري مثبت بگذارد؟
در اين طرح مجلس، واردات مشروط به صادرات خودرو يا قطعات آن شده است. اما آيا مي‌توان با چنين راهكاري بازار خودرو را به تعادل رساند؟ طرح ساماندهي صنعت خودرو در ماه‌هاي گذشته مسير پرفراز و نشيبي را طي كرده است اما اكنون با اصلاحيه مجلس به نظر مي‌رسد در مراحل نهايي خود قرار دارد. در شرايطي كه برخي كارشناسان طرح واردات در برابر صادرات را طرحي شكست‌خورده و ناكارآمد مي‌دانند، بايد ديد آيا اين طرح مي‌تواند بر بازار خودرو اثري مثبت بگذارد.در حال حاضر آزادسازي واردات خودرو به مرحله نهايي رسيده و احتمالا به زودي واردات خودرو به كشور آزاد مي‌شود و با تصويب آزادسازي واردات خودرو در صحن مجلس، احتمال دارد مقدمات حذف قيمت‌گذاري دستوري براي صنعت خودرو فراهم شود، اما آزادسازي واردات خودرو مشروط به صادرات خودرو و قطعات آن است. اما ايران چقدر خودرو صادر مي‌كند؟
در سال 1398 تنها 1300 دستگاه خودرو از ايران به ۹ كشور صادر شد
آن‌گونه كه آمارهاي گمرك ايران نشان مي‌دهد در سال ۹۸، تنها ۱۳۰۰ دستگاه خودرو از ايران به ۹ كشور صادر شده است. ارزش دلاري صادرات ايران در اين سال هم ۵ ميليون و ۷۲۲ هزار دلار بوده است.
اما چرا ميزان صادرات خودرو در اين طرح مهم است؟ چون شرط مهم شوراي نگهبان براي آزادسازي واردات خودرو به كشور اين بود كه هيچ ارزي از كشور خارج نشود. پس در اين صورت واردات خودرو يا از طريق ارزهاي خارجي انجام مي‌شود يا واردات در قبال صادرات خودرو و قطعات آن.
اما ايران به كدام كشورهاي جهان خودرو صادر مي‌كند و ميزان اين صادرات چقدر است كه بتواند در مقابل صادرات خودرو و قطعات آن، خودروي خارجي وارد كند؟
واردات ۸۰۰ هزار خودرو در سال!
اما اين عدد يعني چقدر و با ارز حاصل از آن چقدر مي‌توان خودرو وارد كرد؟ بر اساس آمار وزارت صمت ميزان توليد خودرو در ۷ ماهه سال جاري، ۵۶۰ هزار دستگاه خودرو توليد شده. يعني هر ماه به‌طور متوسط ۸۰ هزار دستگاه خودرو و هر روز حدود ۲۶۰۰ دستگاه خودرو توليد شده.
صادرات ايران در سال ۹۸ فقط ۱۳۰۰ دستگاه خودرو بوده. يعني ميزان صادرات خودروي ايران، نصف توليد يك روز بوده است.درآمد ارزي ايران از محل صادرات خودرو فقط ۵ ميليون و ۷۲۲ هزار دلار بوده. ارزان‌ترين خودروي بازار جهاني ۷ هزار دلار است و با فرض ثابت بودن ميزان صادرات ايران در قبال اين درآمد، فقط مي‌تواند ۸۰۰ دستگاه خودرو وارد كند! (مشروط به اينكه هيچ هزينه‌اي صرف واردات نشود.) وزير صمت وعده افزايش صادرات را داده و گفته صادرات خودرو در سال ۱۴۰۴ به يك ميليون دستگاه در سال مي‌رسد. اين وعده يعني افزايش ۷۷۰ برابري صادرات خودرو.جداي از اينكه آيا ايران ظرفيت توليد اين تعداد خودرو را دارد يا نه، سوال ديگر اين است كه كدام كشورها تاكنون مشتري خودروي ايران بوده‌اند و صادرات خودروي ايران به اين كشورها چقدر بوده است؟
صادرات ۵۰۰ خودرو به عراق!
در سال ۹۸ و سال مورد بررسي (قبل از همه‌گيري كرونا) عراق اولين مقصد صادرات خودروهاي ايراني بوده. ما در اين سال ۳ ميليون و ۱۲۲ هزار دلار خودرو به عراق صادر كرده‌ايم.بعد از آن آذربايجان قرار دارد كه ميزان صادرات خودرو به اين كشور هم يك ميليون و ۱۵۹ هزار دلار بوده. ارزش صادرات خودرو به سوريه حتي يك ميليون دلار هم نبوده و ۹۸۱ هزار دلار است.در اين فهرست، نام كشورهايي مانند تركيه با ۷ هزار دلار و امارات متحده عربي با ۴ هزار و ۶۰۰ دلار هم به چشم مي‌خورد.پيش از اين گفته شده بود كه قيمت تيبا در عراق حدود ۷ هزار دلار است. با اين حساب اولين مقصد صادراتي خودروهاي ايراني عراق بوده كه زير ۵۰۰ دستگاه خودرو از ايران خريده.البته چندي پيش اعلام شد عراق هم خريد خودرو از ايران را متوقف كرده چون معتقد است خودروهاي ايراني استاندارد لازم را ندارد!
صادرات يك دستگاه خودرو به تركيه!
اعداد جالب‌تري هم درباره صادرات خودروي ايران وجود دارد. مثلا صادرات خودروي ايران به تركيه فقط ۷ هزار دلار بوده! يعني ايران فقط يك دستگاه خودرو به تركيه صادر كرده است! در مورد صادرات ۴ هزار دلاري به امارات متحده عربي هم اساسا مشكل بتوان اظهارنظر كرد! ايران پيش از اين نتوانسته بود بازار كشورهاي اطراف را بگيرد، حالا اين كشورها يكي يكي اعلام مي‌كنند كه از ايران خودرو نمي‌خرند، از جمله عراق و سوريه.
چندي پيش هم اعلام شد ايران و تركمنستان قرارداد صادرات خودرو دارند. اما بر اساس داده‌هاي موسسه داده‌پژوهي «استاتيستا» (Statista) در سال ۲۰۲۰ ميلادي، تنها حدود ۶۰۰ دستگاه خودرو در تركمنستان به فروش رسيد و در سال ۲۰۱۹ ميلادي يعني قبل از كرونا، تعداد معاملات خودرو در تركمنستان فقط ۵ هزار خودرو معامله شده است.يعني حتي اگر ايران كل بازار تركمنستان را هم به دست بگيرد، مي‌تواند ۵ هزار خودرو به اين كشور صادر كند، معادل دو روز توليد خودروسازان داخل!
واردات خودرو منتفي است؟
مساله اين است كه مجلس و شوراي نگهبان گفته‌اند تنها شرط واردات خودرو، اين است كه هيچ ارزي از كشور خارج نشود. يعني بايد خودرو و قطعات خودرو صادر كنيم تا بتوانيم خودروي خارجي وارد كنيم.اين موارد نشان مي‌دهد ايران تاكنون نه تنها در جذب بازار صادراتي موفق نبوده كه بخشي از بازار خود را هم از دست داده است. از طرفي بعيد است با صادرات ۵۰۰ دستگاه به عراق و يك دستگاه به تركيه يا حتي فتح بازار كوچك تركمنستان بتوان خودروي زيادي وارد كرد.