كوروش احمدي : شرايط امروز با آذر 1392 و توافق موقت ژنو متفاوت است
جاويد قربان اوغلي: توافق موقت مشکل ایران را رفع نمي‌كند
قاسم محبعلي: شايد حاصل گفت‌وگو های پیش رو توافق موقت با گشایش های محدود برای ایران باشد
حسن بهشتي پور: نقطه قوت توافق موقت، امكان بازگشت‌پذيري سريع است
سينا عضدي: توافق موقت فرصت بيشتر به ديپلماسي است
سارا معصومي
چالش‌هاي پيش روي احياي توافق هسته‌اي ميان ايران و ساير اعضاي اوليه برجام ( 1+5 ) اميدها به بازگشت تمام اعضا به اجراي كامل تعهدات‌شان را هر روز كمتر از ديروز مي‌كند و در اين فضا هر روز صحبت از سناريوي جديدي مي‌شود. يك روز دولت جو بايدن، رييس جمهور ايالات‌متحده از وجود Plan B در صورت شكست مذاكرات براي احياي برجام سخن مي‌گويد و روز ديگر خبرنگار اسراييلي نزديك به منابع موثق امريكايي از بررسي طرح «توافق موقت» با ايران به جاي احياي كامل برجام در رايزني‌هاي دو جانبه تل‌آويو و واشنگتن خبر مي‌دهد.
براساس آخرين خبر اعلام شده، پايتخت اتريش روز هشتم آذر ماه ميزبان هيات‌هاي ايران، ايالات‌متحده و 1+4 خواهد بود اما به نظر مي‌رسد كه تا آن تاريخ چند تحول تاثيرگذار پيش رو داشته باشيم. از سفر رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تهران تا برگزاري نشست شوراي حكام اين آژانس و همزمان افزايش رايزني‌هاي متنوع و متعدد مجازي و حضوري ميان مقام‌هاي اتحاديه اروپا و كشورهاي اروپايي و مقام‌هاي دولت جو بايدن با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس و همچنين رژيم اسراييل.
در حالي كه ايران، ايالات‌متحده و 1+4 مي‌گويند در مسير احياي برجام جدي هستند اما همزمان هر دو طرف سناريوهايي هم براي شكست مذاكرات يا عدم پيشرفت قابل توجه در يك بازه زماني مشخص آماده كرده‌اند. در حال حاضر در نتيجه خروج ايالات‌متحده از برجام و كاهش تعهدات برجامي ايران در پاسخ به اين اقدام، ايران شاهد تداوم اعمال تحريم‌ها و طرف مقابل هم شاهد افزايش توانمندي هسته‌اي ايران و دور شدن سقف فعاليت‌هاي هسته‌اي از ميزان تعهدات داده شده در برجام است. از سوي ديگر، زمان به فاكتور مهمي براي بازگشت تمام طرف‌ها به اجراي برجام تبديل شده و نمي‌توان از پرانتز باز زماني براي آغاز مذاكرات و پيشبرد پروسه مذاكره براي مذاكره سخن گفت. همزمان به نظر مي‌رسد كه علي‌رغم برگزاري 6 دور مذاكره ميان ايران و 1+4 و ايالات‌متحده در وين از فروردين تا ابتداي تيرماه 1400، اختلاف‌هاي اساسي ميان تهران و واشنگتن به قوت خود باقي مانده و ماهيت اين اختلاف‌ها نيز به گونه‌اي است كه با پافشاري دو طرف بر مواضع حداكثري نمي‌توان به حل و فصل آنها حداقل در كوتاه و ميان مدت اميد داشت. از سوي ديگر به نظر مي‌رسد كه پايان برجام كه در حال حاضر به توافقي در اغما تبديل شده، سناريوي مورد پذيرش هيچ كدام از طرفين از ايران تا 1+5 نباشد. تبعات پايان برجام به عنوان توافقي كه ثمره 13 سال مذاكره ميان ايران و غرب است آنچنان براي تمام طرفين غيرقابل قبول است كه برخي به دنبال سناريويي موقت براي جلوگيري از تحقق آن به هر شكل ممكن هستند. از سوي ديگر، طرف غربي علي‌رغم تلاش براي عدم تحريك ايران به حفظ مواضع حداكثري در مذاكرات علنا از هدف نهايي خود براي تمديد برخي بندهاي موجود در برجام در آينده‌اي نه چندان دور سخن نمي‌گويد اما اين نقشه را در گوشه‌اي از ذهن خود زنده نگه داشته و حتي براي تحقق آن برنامه‌ريزي نيز مي‌كند. بر هيچ كس پوشيده نيست كه براي ايالات‌متحده و تروييكاي اروپايي و چه بسا چين و روسيه سناريوي مطلوب احياي برجام و حصول اطمينان از توقف توسعه برنامه اتمي ايران در چند سال باقي مانده از عمر برجام و سپس برنامه‌ريزي براي گفت‌وگو با ايران براي تمديد برخي مفاد آن است.
رونمايي رسانه‌اي از سناريوي جديد:
توافق موقت
در چنين شرايطي است كه وقتي شامگاه چهارشنبه، پايگاه خبري اكسيوس به قلم روزنامه‌نگاري موثق خبر از طرح بحث توافق موقت ميان ايران و 1+5 در صورت عدم احياي كامل برجام در زمان مناسب مي‌دهد، خبرنگاران امريكايي و تحليلگران اين حوزه به زبان بي‌زباني از اين ايده حمايت يا حداقل براي جا انداختن آن در افكار عمومي تلاش مي‌كنند.
به گزارش پایگاه آکسیوس، مقام‌های امریکایی و اسراييلي مدعی شده‌اند «جیک سالیوان»، مشاور امنیت ملی کاخ سفید، ایده توافق موقت با ایران با هدف خرید زمان بیشتر در مذاکرات هسته‌ای را با همتای اسرايیلی خودش مطرح کرده است. دو منبع امریکایی گفته‌اند که سالیوان و هولاتا تنها در حال بررسی احتمالات مختلف بوده‌اند و سالیوان، ایده‌ای که از سوی یکی از کشورهای اروپایی مطرح شده بود را با همتای اسرايیلی خود در میان گذاشت. طبق گفته مقام‌های امریکایی، ایده مطرح شده از سوی امریکاییها این بود که امریکا و متحدانش در ازای توقف موقت بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای خود، امکان آزادسازی بخش‌هایی از دارایی‌های مسدود شده ایران را فراهم خواهند کرد و یا اینکه برای مبادلات کالاهای بشردوستانه، معافیت‌های تحریمی صادر خواهند کرد.
در بخشي از اين گزارش آمده است كه طرح توافق موقت با ایران، طرحی موقت است و موضع دولت «جو بایدن» کماکان اصرار بر احیای کامل برجام است.
یک مقام اسراييلي به اكسيوس گفته، اسرايیل با این پیشنهاد موافق نبوده و معتقد است هر توافق موقت با ایران به توافقی دائمی تبدیل خواهد شد که به ایران اجازه خواهد داد زیرساخت‌های هسته‌ای و ذخاير اورانیوم خودش را حفظ کند.
به گزارش «اعتماد» در حالي كه فاصله ديدارهاي مقام‌هاي اسراييلي با اعضاي دولت بايدن كمتر شده، خبرهاي رسيده حاكي از آن است كه در تمام اين ديدارها، مقام‌هاي رژيم اسراييل تاكيد مي‌كنند كه واشنگتن بايد بر ميزان فشار بر تهران بيفزايد.
به گزارش «اعتماد»، در حالي كه تاكنون مقام‌هاي وزارت خارجه ايران واكنشي نسبت به ايده توافق موقت نداشته‌اند اما «جنیفر ساکی»، سخنگوی کاخ سفید شامگاه پنجشنبه در پاسخ به سوالی درباره گزارش‌های منتشرشده در یک رسانه امریکایی درباره احتمال تلاش دولت «جو بایدن» برای رسیدن به توافق موقت با ایران گفت: «اطلاعی از اینکه موضع یا رویکرد ما درخصوص مذاکرات تغییری پیدا کرده باشد، ندارم.»
به گزارش «اعتماد»، ايده «توافق موقت» در واقع همان طرح «گام به گام» براي بازگشت به برجام است كه به نظر مي‌رسد در جريان 6 دور مذاكره در وين هم تلويحا به آن اشاره شده بود. در ارديبهشت ماه شبکه پرس‌تی‌وی به نقل از منابع آگاه گزارش داد که جمهوری اسلامی ایران طرح مورد نظر امریکاییها مبنی بر رفع تدریجی تحریم‌ها تحت عنوان «گام در برابر گام» را در دستور کار ندارد. این منبع آگاه تاکید کرده بود: سیاست ایران در موضوع لغو تحریم‌ها هیچ تغییری نکرده و باید تمام تحریم‌ها اعم از تحریم‌های دوره اوباما پس از اجرایی شدن برجام و تحریم‌های بازگردانده شده در دوره ترامپ و تحریم‌های دیگری که در دوره ترامپ با برچسب‌های دیگر وضع شده، لغو شوند و پس از راستی‌آزمایی توسط ایران، کشورمان اقدامات جبرانی را متوقف خواهد کرد. جمهوری اسلامی ایران همان‌گونه که بارها تاکید کرده، هیچ طرحی را که مبتنی بر ایده گام در برابر گام باشد، نمی‌پذیرد و در دستور کار ندارد.
پس از انتشار اين گزارش، موجي از واكنش‌ها به ايده توافق موقت ميان ايران، ايالات‌متحده و 1+4 آغاز شد. ديويد ميلر از ديپلمات‌هاي مشهور امريكايي كه در حال حاضر با انديشكده كارنگي كار مي‌كند درباره اين ايده در توييترش نوشت: به نظر مي‌رسد كه امريكا اميد خود براي احياي كامل برجام را از دست داده و به دنبال اجرايي كردن ايده تعهد كمتر در برابر تعهد كمتر با تهران است. مشخص نيست كه اين ايده در مقايسه با ايده احياي كامل برجام از چه ميزان شانس موفقيت برخوردار باشد. سينا طوسي از كارشناسان روابط ايران و امريكا در اين باره نوشت: ايراني‌ها ايده توافق موقت را مساوي با ايده بازگشت گام به گام دوطرف به اجراي تعهدات‌شان مي‌دانند. اخيرا سخنگوي وزارت خارجه ايران اعلام كرده كه در مسير احياي برجام تا زماني كه درباره همه چيز توافق نشده باشد درباره هيچ چيز توافق نشده است. به نظر مي‌رسد كه هنوز هم بايد بر احياي كامل برجام تمركز كرد. كلسي داونپارت، كارشناس ارشد منع اشاعه درباره ايده توافق موقت مي‌گويد: هنوز هم احياي كامل برجام بهترين گزينه است اما اگر مذاكرات پرفراز و نشيب باشد و ايران هم به توسعه برنامه هسته‌اي خود ادامه بدهد، توافق موقت مي‌تواند شرايط را تا حدودي باثبات كرده و فضاي لازم براي تداوم تلاش براي احياي برجام يا توافقي وسيع‌تر را فراهم كند.
نيكولاس ميلر، كارشناس ارشد حوزه منع اشاعه ايده توافق موقت را مثبت ارزيابي كرده و ضمن ابراز اميدواري براي اينكه دولت بايدن اين ايده را پيگيري كند، مي‌نويسد: در سايه توافق موقت، علي‌رغم خريد زمان براي ادامه گفت و گوهاي اصلي، آزاد شدن بخشي از اموال ايران در ازاي برخي گام‌هاي هسته‌اي از سوي تهران مي‌تواند همان حسن‌نيت مدنظر تهران باشد.
ديويد مايلشتاين از مشاوران سفير ايالات‌متحده در اسراييل با وحشتناك خواندن ايده توافق موقت نوشت: توافق بد، بدتر از عدم توافق است. دولت بايدن به جاي چنين توافقي با تهران بايد سياست فشار حداكثري عليه تهران كه شامل كمپين تحريم بود را با حفظ تهديد به اينكه در صورت شكست مذاكرات همه گزينه‌ها روي ميز خواهد بود، ادامه بدهد.
روديگر لودكينگ، ديپلمات آلماني در اين باره مي‌نويسد: سياست فشار حداكثري عليه ايران جواب نداد و در آينده هم جواب نخواهد داد. امريكا بايد در مشورت با چين، روسيه و تروييكاي اروپايي راهي براي حركت به سمت جلو پيدا كند. با مشورت‌هاي درست، احياي برجام ممكن خواهد بود.
شرايط امروز با آذر 1392 و توافق موقت ژنو متفاوت است
ايده توافق موقت، خريد زمان براي احياي برجام يا راضي كردن تهران به اين توافق و استفاده از اين بستر براي رسيدن به توافقي با بندهاي جديد كه بر مدت زمان اعمال محدوديت بر برخي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران بيفزايد؟
كوروش احمدي، ديپلمات سابق در پاسخ به «اعتماد» در اين باره مي‌گويد: ایده توافق موقت نوعی گرته‌برداری از توافق موقت ژنو است که در آذر 1392 بین ایران و 1+5 حاصل شد و مطابق آن ایران غنی‌سازی 20درصد و برخی دیگر از اقدامات هسته‌ای را متوقف کرد و امریکا و اروپا نیز بخشی از تحریم‌ها را تعلیق کردند. اما باید توجه داشت که شرایط کنونی با شرایط آذر 92 دارای تفاوت‌های ذهنی و عینی بسیار زیادی است. در آن دوره برداشتن تحریم‌ها و عادی شدن روابط اقتصادی ایران با جهان ممکن به نظر می‌رسید و امید به حل مساله بالا بود. اما تجربه خروج ترامپ از برجام و امکان تکرار آن توسط دولت بعدی امریکا و تردید شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی به کار با ایران در اثر ادامه تحریم‌های اولیه و تحریم‌های غیر‌هسته‌ای و نیز تنش به خاطر تداوم مسائل منطقه‌ای و... نشان داد که کار عادی‌سازی روابط اقتصادی ایران با جهان به سادگی امکان‌پذیر نیست. با توجه به چنین تجربیاتی اکنون در نگاه اول بعید به نظر می‌رسد که چنین ایده‌ای در شرایط کنونی خیلی عملی باشد.
احمدي درباره واكنش احتمالي ايران به طرح چنين ايده‌اي به شكل رسمي مي‌گويد: طرف ایرانی در بدو امر احتمالا نگاه مثبتی به چنین توافقی نخواهد داشت و نگران خواهد بود که در صورت کاهش اهرم‌هایی که در دست دارد، ممکن است طرف مقابل جدیت کافی برای ادامه کار را نداشته باشد. جریان‌هایی در امریکا و منطقه نیز ممکن است نگران باشند که به‌رغم کاهش سطح غنی‌سازی در ایران، تهران همچنان تجربه کار با اقلام و ادوات هسته‌ای را ادامه دهد. البته قضاوت در مورد این ایده در شکل کلی آن ممکن و عملی نیست و لذا نمی‌توان آن را به طور کامل رد کرد یا منتفی دانست؛ چراکه در این رابطه نیز مثل همه موارد دیگر این جزيیات است که مهم و تعیین‌کننده خواهد بود. جزيیات تنها و تنها در پشت میز مذاکره مشخص خواهد شد. لذا اگر این ایده از حالت استمزاجی کنونی خارج شده و جدی شود، طرف ایرانی می‌تواند اظهارنظر در مورد آن را به مشخص شدن جزيیات کامل موکول کند. اگر جزيیات نشان دهد که این ایده قابل بررسی است در آن صورت ایران با توجه به مسائل اقتصادی اجتماعی در داخل و شرایط منطقه‌ای می‌تواند با نگاهی مثبت آن را بررسی کند.
نقطه قوت، امكان بازگشت‌پذيري سريع ايران
حسن بهشتي‌پور، كارشناس ارشد سياست خارجي در پاسخ به «اعتماد» در اين باره مي‌گويد: «توافق موقت در واقع بخشی از همان طرح «اقدام در برابر اقدام» است، یعنی مثلا امریکا بخشی از دارایی‌های ایران در خارج کشور را آزاد کند و ایران هم در ازاي آن غنی‌سازی 60 درصد را متوقف کند. در اقدام بعدی امریکا مثلا تحریم‌های نفتی ایران را به همراه بانک مرکزی به حالت تعلیق در آورد تا ایران بتواند نفت بفروشد و پول نفت را به داخل منتقل کند در ازاي آن ایران مثلا غنی‌سازی 20درصد یا تولید سانتریفیوژهای پیشرفته را به حالت تعلیق درآورد. به همین سیاق می‌توانند در مورد اقدام‌های بعدی به توافق برسند. حُسن این روش این است که هر کدام از دو طرف اگر تعهدش را انجام نداد طرف مقابل می‌تواند برگردد به مرحله قبل. بهشتي‌پور كه نگاه مثبتي به اين طرح دارد با اشاره به اين موضوع كه مهم نيست اسم این سیاست را گام به گام بگذارید یا اقدام در برابر اقدام، افزود: مهم این است که اجرای آن به طرف مقابل اطمینان می‌دهد که اگر در هر مرحله خُلف وعده‌ای شد طرف مقابل حق دارد برگردد سر مرحله قبل از آن. اگر چنین برداشتی درست باشد راهی برای باز شدن گره‌ای است که الان بر روند مذاکرات بسته شده است. بنابراین از نظر من پذیرش این طرح به زیان ایران نیست و می‌تواند به رسیدن به یک توافق جامع در آینده کمک کند. اینکه دولت چه تصمیمی می‌گیرد واقعا نمی‌دانم. البته ممکن است برداشت من از طرح اشتباه باشد و امریکاییها نقشه دیگری در سر داشته باشند و هدف‌شان گرفتن امتیاز بیشتر بدون آنکه حاضر باشند تحریم‌های اساسی را لغو یا اجرای آن را به حالت تعلیق در آورند. در این صورت روشن است ایران مخالف خواهد بود.
توافق موقت، فرصت بيشتر به ديپلماسي است
سينا عضدي، پژوهشگر روابط بين‌المللي در شوراي آتلانتيك در پاسخ به «اعتماد» با اشاره به اينكه طبق گزارش اكسيوس اين ايده هنوز در مراحل ابتدايي است، مي‌گويد: مهم‌ترين تاثير اجرايي شدن توافق موقت، كنترل تنش است. اين توافق مي‌تواند مانع از افزايش تنش ميان ايران و 5 كشور عضو دائم شوراي امنيت شود. در حال حاضر هر دو طرف در حال بالا رفتن از نردبان افزايش تنش هستند. ايران فعاليت‌هاي هسته‌اي خود را افزايش مي‌دهد و ممكن است به زودي به نقطه‌اي برسد كه برجام را بي‌معني كند و از آن‌سو، طرف مقابل هم تحريم‌ها را حفظ كرده و هم بر آن مي‌افزايد. در صورت اجرايي شدن توافق موقت، فضاي مثبتي ايجاد مي‌شود كه در سايه آن ايران مي‌تواند به منابع ارزي خود دسترسي پيدا كند و همزمان برخي فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران كه از نظر آژانس حساس هستند، طبق تعهدات برجامي ايران پيش خواهند رفت. به نظر من در صورت طرح اين ايده ايران مي‌تواند آن را به چشم فرصتي به ديپلماسي ديده و آن را بپذيرد.
توافق موقت مشکل ایران را حل نمي‌كند
جاويد قربان اوغلي، ديپلمات و تحليلگر حوزه سياست خارجي در پاسخ به «اعتماد» با اشاره به اينكه ايده «توافق موقت» برای خروج از بن‌بست فعلا در حد رسانه‌ای است، مي‌گويد: جن ساکی سخنگوی کاخ سفید به صورتی دوپهلو سخن گفته و هرگونه «تغییر رفتار امریکا با ایران» را رد کرده و نه توافق موقت مطرح شده در رسانه‌ها را. با این حال چند موضوع در این رابطه را می‌توان مطرح کرد؛ اول، انتشار این خبر با هدف «تست واکنش ایران» به چنین ایده‌ای است که مواضع غیراعلامی ایران را می‌توان از خلال آن رصد کرد. دوم، مشخص نیست جایگاه چنین توافقی در ساختار توافق هسته‌ای کجاست؟ چون برجام تکالیف همه طرف‌ها را مشخص کرده و تا اینجا به لحاظ حقوق بین‌المللی باید امریکا پاسخگوی علت خروج از توافق باشد. سوم، با اینکه از توافقات 6 دور مذاکرات وین خبری رسمی منتشر نشده، با این حال موضع رسمی ۱+۴ تاکنون عقب‌نشینی ایران از گام‌های برداشته شده (که قاعدتا شامل غنی‌سازی ۲۰ و ۶۰ درصدی هم می‌شود) و بازگشت شرایط طرف مقابل به قبل از خروج امریکا از برجام بود. با این ملاحظه که کلیه تحریم‌های مرتبط با بحران هسته‌ای برداشته شود. چهار، با همه اینها شرایط امروز بسیار متفاوت با سال توافق (۲۰۱۵) از یک‌سو و سیاست، مذاکره و توافق برآیند توازن قدرت است. اگر این را قبول داشته باشیم به نظر من بهتر است ایران با این استدلال که همه چیز به صورتی کاملا شفاف در برجام پیش‌بینی شده، بدون ورود به رویارویی رسانه‌ای، از طریق کانال دیپلماتیک به آقای بورل و مورا اطلاع دهد که ایران با هیچ توافقی خارج از برجام موافق نیست. البته توصیه می‌کنم قبل از ۸ آذر از موضع قطعی چین و روسیه درباره چنین پیشنهادی مطلع شود. گفته شده چنین طرحی پیشنهاد یکی از متحدان غربی امریکا است که به معنای حمایت سه کشور اروپایی است. پنج، مهم‌ترین موضوع برای ایران «بیان شفاف موضع رسمی» از سوی مراجع مختلف ذی‌مدخل در مذاکرات است. ایفای نقشی تند از سوی یک مسول و عقب‌نشینی از طرف مسول دیگر نتیجه‌ای جز سردرگمی طرف مقابل و تضعیف موقعیت ایران ندارد. در مساله زمان (به‌زودی) دیدم که حتی نماینده روسیه هم با لحن ناخوشایندی با آن برخورد کرد.
توافق موقت رافع مشکل ایران نیست و احتمالا در صورت طرح چنین پیشنهادی ایران با آن موافقت نخواهد کرد. شاید بهترین گزینه طرح «بازگشت بی‌قید و شرط طرفین به برجام» از سوی ایران باشد. ضمن اینکه درباره «موارد دیگر» بسته به موضوع آن بعد از برداشتن این گام می‌تواند در قالب دوجانبه یا چندجانبه فارغ از وابستگی آن به برجام می‌توان مذاکره کرد. کشور نیازمند هدف‌گذاری روشن برای خروجی مذاکرات، پرهیز از پراکنده‌گویی و گیج کردن طرف مقابل، موضع یکسان نظام از زبان هر کسی که در این باره صحبت می‌کند، کنار گذاشتن غیررسمی و غیرعلنی مواضع تند و تيز و غيرعملي است.
نمايش اتحاد اروپا، امريكا و شوراي همكاري خليج‌فارس
به گزارش «اعتماد»، همزمان با شمارش معكوس براي ازسرگيري مذاكرات احياي برجام در وين، رايزني‌هاي ايالات‌متحده و كشورهاي اروپايي با كشورهاي حوزه خليج‌فارس و شوراي همكاري هم افزايش پيدا كرده است. به نظر مي‌رسد كه غرب همزمان دو هدف را در اين رايزني‌هاي فشرده پيگيري مي‌كند: نخست نمايش ائتلاف و اتحاد در برابر ايران و دوم تلاش براي جلوگيري از تكرار ترس كشورهاي حوزه خليج‌فارس به خصوص عربستان سعودي از احياي برجام و اقدام‌هاي تخريبي براي پايان دادن به اين توافق. در تازه‌ترين اين تحولات، روز پنجشنبه معاونان سیاسی وزراي خارجه سه کشور اروپایی در ریاض با نماینده ویژه امریکا در امور ایران و نمایندگان اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس در ریاض دیدار کردند. نتيجه اين رايزني‌ها در قالب بيانيه‌اي مشترك منتشر شد: مدیران سیاسی سه کشور اروپایی و نماینده ویژه امریکا در امور ایران با اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس، مصر و اردن در ریاض دیدار و درباره اوضاع سیاسی و امنیتی در منطقه از جمله اقدامات ایران تبادل‌نظر کردند. آنها همچنین به دور هفتم مذاکرات درخصوص بازگشت ایران و امریکا به پایبندی دوجانبه به برنامه جامع اقدام مشترک پرداختند. نمایندگان سه کشور اروپایی و ایالات‌متحده بر اهمیت حصول و اجرای فوری یک راه‌حل مبتنی بر مذاکره درخصوص این هدف (بازگشت به برجام) تاكيد کرده‌اند.
در بخش ديگري از اين بيانيه، نمایندگان این کشورها ایران را به انجام «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده در منطقه» متهم و ادعا کرده‌اند: «گفت‌وگوهای منطقه‌ای و بازگشت دوجانبه به برجام، به نفع کل خاورمیانه خواهد بود و امکان شراکت‌های منطقه‌ای و مبادلات اقتصادی بیشتر را فراهم خواهد کرد، ضمن آنکه نتایج پایداری برای رشد و رفاه همه مردم آن منطقه از جمله ایران خواهد داشت.» «رابرت مالی»، نماینده ویژه امریکا در امور ایران بعد از دیدار با نمایندگان سه کشور اروپایی و چندین کشور عربي گفت که با آنها درباره «دو مسیر پیش روی ایران» رایزنی کرده است. رابرت مالی در پیامی در توییتر نوشت: «با مدیران سیاسی سه کشور اروپایی و مقام‌های ارشد مصر، اردن و اعضای GCC (شورای همکاری خلیج‌فارس) برای رایزنی درباره دو مسیر پیش روی ایران صحبت کردم: ادامه تنش‌زایی هسته‌ای و بحران یا بازگشت دوجانبه به برجام و ایجاد فرصت برای ارتباطات منطقه‌ای، اقتصادی و دیپلماتیک. فرصت برای انتخاب کوتاه است.» پس از انتشار بيانيه مشترك اين ديدارها، سعید خطیب‌زاده، سخنگوي وزارت خارجه ايران در پاسخ به آن گفت: دولت امریکا به عنوان ناقض قطعنامه ۲۲۳۱ و طرفی که از برجام خارج شده و مسوول وضعیت فعلی پیش آمده است و به عنوان تنها کشور با سابقه استفاده از تسلیحات هسته‌ای، با سابقه‌ای سیاه از مداخله‌های متعدد در امور داخلی کشورهای مختلف و اصلی‌ترین فروشنده سلاح و مهمات به مناطق مختلف دنیا، بار دیگر درصدد بحران‌آفرینی و فضاسازی علیه ایران است. کشورهایی که باید پاسخگوی ماجراجویی‌ها و تجاوزهای خود در منطقه از جمله تجاوز هفت ساله به سرزمین یمن باشند، نمی‌توانند در مقام مدعی علیه دیگران اتهامات بی‌اساس مطرح کنند و مسوولیت این جنایت‌ها را از خود سلب و اذهان عمومی را منحرف کنند. به گزارش «اعتماد» در تحولي همزمان، «انریکه مورا» معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پنجشنبه شب با «انور قرقاش» وزیر مشاور امور خارجی امارات متحده عربی دیدار و گفت‌وگو کرد. مورا در پیامی تويیتری درباره این دیدار نوشت، با انور قرقاش درباره «مسائل منطقه‌ای و چشم‌انداز برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در آستانه شروع دور هفتم مذاکرات وین» رایزنی کرده است.
رفتار متفاوت بايدن در قبال برجام
با متحدان منطقه‌اي
قاسم محبعلي، ديپلمات و تحليلگر سياسي در تحليل چرايي رايزني‌هاي فشرده اخير ايالات‌متحده و اتحاديه اروپا با كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس به «اعتماد» مي‌گويد: غرب ادعا مي‌كند و يا سوءتفاهم دارد كه تقویت برنامه‌های نظامی ایران یا مستقیما امنیت و منافع غربي‌ها را هدف قرار داده یا با هدف بازدارندگی در قبال آنها و یا بازدارندگی در قبال تهاجم نظامی امریکا (به هدف براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران) است. در چنين شرايطي آنها برنامه هسته‌اي ايران را تهديدي براي امنيت خود مي‌دانند. مساله ديگر سیاست اعلامی جمهوری اسلامی ایران در قبال موجودیت (رژيم) اسراییل و تشکیل جبهه مقاومت است. هر 5 قدرت بزرگ هسته‌ای عضو دایم شورای امنیت و خصوصا امریکا و اروپا نسبت به موجودیت و امنیت اسراییل متعهد هستند. بنابراین نگراني‌هاي ادعايي اسرابيل در قبال ايران به نگراني مشترك آنها تبديل شده است. اسراییل نه تنها متحد اول امریکا در خاورمیانه بلکه به عنوان بخشی از سیاست داخلی و امنیت ملی امریکا در استراتژی امنیت ملی اين كشور است. در حوزه متحدان منطقه‌اي امريكا هم کشورهای عرب شامل مصر، اردن و حوزه خلیج‌فارس مدعی هستند از پس انقلاب اسلامی و به ویژه پس از سقوط صدام و بهار عربی ایران به تهدید فوری و اول آنان تبدیل شده است. همه این موارد ارتباط مستقیمی في‌مابین مذاکرات برجام با امنیت و ثبات خاورمیانه به وجود می‌آورد. محبعلي در ادامه با اشاره به نگراني‌هاي اسراييل و برخي متحدان منطقه‌اي امريكا درباره برجام به «اعتماد» مي‌گويد: انتقاد جمهوری‌خواهان، اسراییل و کشورهای عربی نسبت به برجام اين است كه مي‌گويند در اين توافق سایر مسائل مرتبط با امنیت منطقه‌ای ديده نشده است. آنان برجام را به این دلیل ناکافی می‌دانستند که دولت باراك اوباما بدون توجه به سایر قضایا صرفا حول محدودسازی برنامه هسته‌اي ايران در یک مدت 8 ساله و به منظور طولانی‌تر کردن زمان دستیابی ايران به مواد لازم براي توليد بمب، با ایران به توافق رسیده و سایر نگرانی‌های موجود امریکا، اروپا و متحدان منطقه‌ای امریکا را ناديده گرفته است. محبعلي با متفاوت دانستن سياست دولت بايدن در قبال ايران با سياست باراك اوباما مي‌گويد: بایدن و دموکرات‌ها برجام را گامی مناسب برای کنترل برنامه هسته‌ای ایران و بعد رسیدگی به دیگر موارد می‌دانند. از این رو برخلاف دوره اوباما به دنبال تشكيل ائتلاف بين‌المللي هستند که در آن همه طرف‌هایی كه به نوعی خود را متاثر از سياست‌هاي ايران مي‌دانند، حضور داشته باشند. در اين مذاكرات برخلاف دوره اوباما دیدگاه و منافع متحدان امریکا هم دیده مي‌شود. در نتيجه به نظر مي‌رسد كه دیگر تنها اجرای برجام مصوب 2015 مدنظر نیست بلکه بازگشت به آن اولین گام برای ایجاد فضای مناسب برای رسیدگی و مذاکره پیرامون سایر قضایا خواهد بود.
محبعلي تحرکات روزهای اخیر را هم بالا بردن قدرت چانه‌زنی و هم ایجاد هماهنگی با متحدان و طرف‌های ذی‌نفع از برجام مي‌داند و مي‌گويد: دیگر جداسازی برجام و یا مذاكرات هسته‌ای با دیگر قضایا مورد اختلاف ممكن نيست. شايد حاصل گفت‌وگوهای پیش رو به توافق موقت با گشایش‌های محدود برای ایران و زمینه‌سازی ادامه مذاکرات تبدیل شود. شايد هم یا در صورت پافشاری ایران به طور کامل برجام کنار گذاشته شده و امریکا به همراه اتئلاف بین‌المللی خود وارد دوره‌ای از اعمال فشارهای سیاسی، اقتصادی و حتی امنیتی علیه ایران شود.
كلسي داونپارت، كارشناس ارشد منع اشاعه درباره ايده توافق موقت مي‌گويد: هنوز هم احياي كامل برجام بهترين گزينه است اما اگر مذاكرات پرفراز و نشيب باشد و ايران هم به توسعه برنامه هسته‌اي خود ادامه بدهد، توافق موقت مي‌تواند شرايط را تا حدودي باثبات كرده و فضاي لازم براي تداوم تلاش براي احياي برجام يا توافقي وسيع‌تر را فراهم كند.
ديويد مايلشتاين از مشاوران سفير ايالات‌متحده در اسراييل با وحشتناك خواندن ايده توافق موقت نوشت: توافق بد، بدتر از عدم توافق است. دولت بايدن به جاي چنين توافقي با تهران بايد سياست فشار حداكثري عليه تهران كه شامل كمپين تحريم بود را با حفظ تهديد به اينكه در صورت شكست مذاكرات همه گزينه‌ها روي ميز خواهد بود، ادامه بدهد.
جواد ظريف، وزير خارجه ايران:
رابرت مالي دست به بازنويسي تاريخ زده است
محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه پيشين ايران در توييتر نوشت: رابرت مالي، نماينده ويژه ايالات‌متحده در امور ايران از تغيير دولت در ايران و «فراموشي» تروييكاي اروپايي/اتحاديه اروپا براي بازنويسي تاريخ استفاده مي‌كند. ايران هيچ‌وقت ايده «بازگشت متقابل به برجام» را رها نكرد، ايالات‌متحده بود كه اين كار را انجام داد. براي بازخواني اسناد متعهد نبودن ايالات‌متحده و تروييكاي اروپايي به برجام لطفا اين لينك را ببينيد:
https://undocs.org/A/75/968