هشدار بايدن به پوتين: در صورت حمله به اوكراين
روسيه با شديدترين تحريم‌ها مواجه خواهد شد
تهديد تحريم حداكثري
محمد‌حسين لطف‌الهي
جو بايدن رييس‌جمهور ايالات متحده و ولاديمير پوتين رييس‌جمهور روسيه روز سه‌شنبه از طريق ويديوكنفرانس با يكديگر گفت‌وگو كردند. اين ديدار مجازي، دومين گفت‌وگوي رهبران دو كشور از زمان پايان كار دونالد ترامپ، رييس‌جمهور پيشين امريكا در كاخ سفيد است.
پيش از آغاز اين ديدار مقام‌هاي امريكايي مي‌گفتند جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده تصميم دارد در اين گفت‌وگو ولاديمير پوتين همتاي روس خود را تنش‌زدايي و توجه به راه‌حل‌هاي ديپلماتيك درخصوص مساله اوكراين تشويق كرده و او را تهديد كند كه اگر مسكو درصدد اشغال اوكراين برآيد، با شديدترين تحريم‌ها مواجه خواهد شد. رويترز به نقل از مقام‌هاي دولت بايدن مي‌نويسد اين تحريم‌ها بزرگ‌ترين بانك‌هاي روسيه و همچنين توانايي سيستم مالي اين كشور در تبديل روبل به دلار يا ساير ارزهاي معتبر بين‌المللي را هدف قرار خواهد داد و به اين منظور طراحي شده تا ولاديمير پوتين را از حمله به اوكراين منصرف كند.
كرملين كه پيش از اين اعلام كرده بود انتظار هيچ پيشرفت محسوسي در وضعيت موجود از گفت‌وگوهاي ميان دو رييس‌جمهور ندارد، اتهامات مطرح‌شده از سوي ايالات متحده را رد مي‌كند و مي‌گويد آرايش نيروهاي نظامي روسيه كه در نزديكي مرز با اوكراين مستقر شده‌اند «دفاعي» است. با اين وجود روس‌ها انكار نمي‌كنند كه از كمك‌هاي نظامي فزاينده كشورهاي غربي به اوكراين، احتمال پيوستن كي‌يف به پيمان ناتو و گسترش مرزهاي ناتو در شرق ناراحتند و اين موضوعات را تهديدي عليه امنيت ملي خود تلقي مي‌كنند. ناظران معتقدند رييس‌جمهور روسيه در گفت‌وگو با بايدن احتمالا خواهان دريافت تضمين‌هايي خواهد شد مبني بر اينكه اوكراين از نيروي نظامي براي بازپس‌گيري مناطق از دست رفته خود در سال 2014 از جدايي‌طلبان طرفدار روسيه استفاده نخواهد كرد.
ديميتري پسكوف، سخنگوي كاخ رياست‌جمهوري روسيه روز گذشته در اين باره گفت: «ما به دنبال رابطه‌اي خوب و پيش‌بيني‌پذير با ايالات متحده هستيم. روسيه هيچ‌گاه در پي حمله به كشوري ديگر نبوده است اما نگراني‌ها و خط قرمزهاي خود را دارد.» او همچنين با دعوت همه طرف‌ها از جمله كشورهاي اروپايي به حفظ آرامش و خونسردي تاكيد كرد كه باتوجه به افزايش سطح تنش‌ها در منطقه گفت‌وگوهاي پوتين و بايدن از اهميت زيادي برخوردار است.
روز سه‌شنبه، ساعاتي پيش از آغاز گفت‌وگوي ويديويي ولاديمير پوتين و جو بايدن، ارزش روبل، پول ملي روسيه در واكنش به سايه افكندن خبر تصميم امريكايي‌ها براي تهديد روسيه به وضع و اعمال تحريم‌هاي گسترده عليه مسكو كاهش يافت.
نيويورك‌تايمز نوشته است اين گفت‌وگو يكي از پرتنش‌ترين گفت‌وگوهاي دوجانبه بايدن با يكي از رهبران جهان از زمان آغاز رياست‌جمهوري او خواهد بود. به نوشته اين روزنامه، مقام‌هاي امريكايي نااميد هستند و فكر نمي‌كنند راهي ديپلماتيك وجود داشته باشد كه بتوان با استفاده از آن ولاديمير پوتين را قانع كرد از تلاش براي بي‌ثبات‌سازي اوكراين دست بردارد. چند مقام امريكايي به شرط ناشناس ماندن به اين روزنامه گفته‌اند كه روسيه در حال حاضر علاوه بر مستقر كردن تعداد زيادي از واحدهاي نظامي خود در نزديكي مرز اوكراين كه به راحتي از طريق تصاوير ماهواره‌اي قابل مشاهده است، از كارزارهاي پخش اخبار دروغين و حملات سايبري عليه مراكز حساس اوكراين نيز براي ضربه زدن به دولت كي‌يف استفاده مي‌كند.
جو بايدن براي تقويت موضع ايالات متحده در مذاكره با روس‌ها، روز دوشنبه به وقت واشنگتن با تعدادي از متحدان اروپايي امريكا درخصوص راهكارهاي مهار روسيه به ويژه مساله تحريم‌ها به بحث و تبادل‌نظر پرداخت. براساس بيانيه‌‌اي كه كاخ سفيد منتشر كرده در گفت‌وگوهاي بايدن با امانوئل مكرون رييس‌جمهور فرانسه، ماريو دراگي نخست‌وزير ايتاليا، آنگلا مركل صدراعظم آلمان و بوريس جانسون نخست‌وزير بريتانيا رهبران اين كشورها بر ضرورت تداوم مشورت‌ها در چارچوب ناتو و همكاري نزديك براي مقابله با تهديدهاي مشترك تاكيد كردند.
براساس گزارش شبكه خبري سي‌ان‌ان، يكي از مقام‌هاي دولت بايدن گفته است كه طي روزهاي اخير در درون دولت درخصوص تنبيه‌هاي اقتصادي درنظر گرفته‌شده عليه روسيه در صورت تهاجم به اوكراين گفت‌وگوهاي زيادي صورت گرفته و طرح‌هايي در دست بررسي قرار دارد. به گفته او، موضوع هدف قرار دادن بانك‌هاي روسي و جلوگيري از تبديل روبل به ساير ارزهاي معتبر از جمله ريال مورد بحث و بررسي قرار گرفته است. اين منبع مي‌گويد طرح‌هايي پيرامون هدف قرار دادن حلقه نزديكان رييس‌جمهور روسيه نيز وجود دارد كه هنوز تصميماتي درخصوص آنها اتخاذ نشده است. جرمن گرف رييس اسبق بانك يكي از بزرگ‌ترين بانك‌هاي روسيه، تهديدهاي امريكا را «پوچ» و «غيرعملي» توصيف كرده است. با اين حال سي‌ان‌ان نوشته است اين تحريم‌ها شامل ممنوعيت استفاده روسيه از سيستم بين‌المللي سوييفت مي‌شود كه از سوي بانك‌هاي بين‌المللي براي نقل‌وانتقال پول مورد استفاده قرار مي‌گيرد. بلومبرگ به نقل از منابعي اعلام كرده كه امريكا و متحدان اروپايي اين كشور درصدد جلوگيري از ورود سرمايه خارجي به روسيه و همچنين محدودكردن توان سرمايه‌گذاران براي خريد اوراق قرضه دولت روسيه بر خواهند آمد.همزمان با تحولات ديپلماتيك، در حوزه نظامي نيز اتفاقات مهمي در جريان است. مارك ميلي رييس ستاد مشترك ارتش ايالات متحده روز دوشنبه به صورت مجازي با وزراي دفاع كشورهاي عضو ناتو ديدار كرد و با آنها درخصوص مسائل و تنش‌هاي به وجود آمده در شرق اروپا به گفت‌وگو پرداخت. روز سه‌شنبه نيز وزارت دفاع كي‌يف مدعي شد روسيه بر تعداد واحدهاي زرهي و همچنين يگان‌هاي تك‌تيرانداز خود در نزديكي مرزهاي شرقي اوكراين افزوده است و از اين موضوع به عنوان نشانه‌اي از تمايلات خطرناك روسيه ياد كرده است.
روز يكشنبه جان كربي، سخنگوي وزارت دفاع امريكا از بيان جزييات حضور مشاوران نظامي امريكايي در اوكراين و تعداد اين مشاوران خودداري كرد و گفت ايالات متحده به سختي تلاش دارد تا مساله اوكراين از طريق راه‌حل‌هاي سياسي و ديپلماتيك حل‌وفصل شود. او تاكيد كرد «ما باور نداريم كه درگيري نظامي در شرايط كنوني اجتناب‌ناپذير است.»
واشنگتن‌پست در توصيف روند آماده‌سازي جو بايدن براي اين گفت‌وگو مي‌نويسد: «مشاوران رييس‌جمهور سناريوهاي مختلفي را كه در گفت‌وگو با رييس‌جمهور روسيه ممكن است رخ دهد با او تمرين مي‌كنند، از جمله اينكه پوتين از بايدن خواهد خواست پيوستن اوكراين به ناتو به كلي منتفي شود.» به نوشته واشنگتن‌پست، بايدن نيز در پاسخ به اين درخواست بايد نشان دهد تعهد ايالات متحده به اوكراين به اندازه‌اي «تزلزل‌ناپذير» است كه واشنگتن بخواهد به خاطر آن رنج‌هاي اقتصادي زيادي بر روسيه تحميل كند.
بسياري از ديپلمات‌هاي اروپايي نگرانند كه پوتين تصميم بگيرد تهديدهاي اقتصادي را با مختل ساختن روند صادرات گاز به اروپا پاسخ دهد؛ اقدامي كه در زمستان سرد پيش رو مي‌تواند فاجعه‌آفرين باشد. از نگاه برخي تحليلگران ولاديمير پوتين در حال حاضر موقعيت را براي اهداف توسعه‌طلبانه خود بسيار مناسب مي‌بيند، چراكه از يك‌سو دولت امريكا درگير مقابله با پاندمي كرونا در داخل و تلاش براي مهار چين در خارج از كشور است و از سوي ديگر، تغييرات در دولت آلمان و نزديك بودن انتخابات فرانسه باعث شده اروپايي‌ها محتاط‌تر از هر زمان ديگري اقدام به تصميم‌گيري كنند.
از مذاكرات ثبات استراتژيك تا گفت‌وگوهاي وين
هرچند مساله اوكراين، اصلي‌ترين محور گفت‌وگوهاي روساي جمهور ايالات متحده و روسيه خواهد بود اما موضوعات ديگري نيز وجود دارد كه اهميت آنها دست‌كمي از مساله اوكراين ندارد. جو بايدن و ولاديمير پوتين در ديدار دوجانبه پيشين خود در ژنو كه در ماه ژوئن برگزار شد گفت‌وگوهاي مفصلي را درخصوص مسائل مربوط به ثبات استراتژيك در روابط دو كشور داشتند. در اين گفت‌وگوها رييس‌جمهور ايالات متحده به روس‌ها درخصوص حملات سايبري كه از خاك آنها عليه ايالات متحده انجام مي‌شود هشدار داد و تاكيد كرد ايالات متحده با اقدامات اينچنيني مقابله به‌مثل خواهد كرد. امريكايي‌ها، روسيه را متهم مي‌كنند كه علاوه بر استفاده از فضاي سايبر براي تاثيرگذاري بر نتايج انتخابات رياست‌جمهوري سال 2020 از اين فضا براي ضربه زدن به تعدادي از نهادهاي فدرال در ايالات متحده استفاده كرده است. روس‌ها اما همواره اين ادعاهاي مقام‌هاي امريكايي را رد كرده‌اند.انتظار مي‌رود پوتين و بايدن درخصوص مساله كنترل تسليحات نيز مطالبي را مطرح كنند. همزمان با روي كار آمدن بايدن در ژانويه 2021، دو كشور تصميم گرفتند توافق كليدي نيواستارت را براي يك بازه 5 ساله ديگر تمديد كنند و مذاكرات ثبات استراتژيك در سطح معاونان وزراي خارجه ايالات متحده و روسيه آغاز شد.گفت‌وگو درخصوص مذاكرات وين كه دور هفتم آن نااميدانه به پايان رسيد نيز به نظر مي‌رسد يكي ديگر از محورهاي مذاكرات مسكو و واشنگتن باشد.براساس پيش‌بيني‌ها، استفاده روسيه از بلاروس براي تحت فشار گذاشتن كشورهاي اروپايي، مسائل حقوق بشري نظير سركوب مخالفان و به ويژه ناوالني در كنار موضوعاتي چون تبادل زندانيان و اختلافات در حوزه انرژي (نورد استريم 2) از ديگر مواردي خواهد بود كه از سوي دو رييس‌جمهور مورد بحث و بررسي قرار خواهد گرفت.ديدار مجازي روساي جمهور امريكا و روسيه ساعت 15:30 به وقت گرينويچ آغاز شد. تا پيش از انتشار اين گزارش جزيياتي از ديدار در اختيار رسانه‌ها قرار نگرفت و پيش‌بيني مي‌شد اين ديدار ساعت‌ها به طول بينجامد.