با صدور بيانيه‌اي از سوي كاخ سفيد آغاز شد
تلاش امريكا براي بايكوت جهاني المپيك زمستاني پكن
آرمين منتظري
موضوع شركت نكردن مقامات كشورها در مراسم افتتاحيه المپيك زمستاني پكن آرام‌آرام به سرخط اخبار تبديل مي‌شود. كاخ سفيد اعلام كرده نه تنها جو بايدن، بلكه هيچ مقام امريكايي ديگري نيز در اين مراسم شركت نخواهد كرد. از آن سو روسيه اعلام كرد كه ممكن است ولاديمير پوتين در اين مراسم شركت كند. نيوزيلند اعلام كرده يك ماه پيش تصميم گرفته كه ديپلمات‌هايش در اين مراسم شركت نكنند. انتظار مي‌رود رهبران سياسي ديگر كشورها نيز به زودي موضع خود را در اين خصوص اعلام كنند.
تنها دو ماه به برگزاري بيست و چهارمين المپيك زمستاني در پكن باقي مانده است. المپيكي كه زير سايه شيوع ويروس كرونا برگزار مي‌شود و حالا هم كه تحريم ديپلماتيك برخي كشورها به جهت سياست‌هاي سركوبگرانه چين، حاشيه‌اي جديد برايش ايجاد كرده است. كاخ سفيد روز دوشنبه همين هفته اعلام كرد هيچ هيات رسمي براي شركت در مراسم افتتاحيه اين مسابقات اعزام نخواهد كرد و اين خبر خشم مقامات چيني را برانگيخته است. مقامات چيني يك روز بعد از صدور اين بيانيه، يك‌بار ديگر اعلام كردند كه اين اقدام امريكا را مقابله به مثل خواهند كرد. ژائو لي‌جيان، سخنگوي وزارت امورخارجه چين در واكنش به اين موضع امريكا اعلام كرد: «اين اقدام امريكا تنها موجب مي‌شود كه مردم دنيا شو طرف امريكايي را درك كنند و ببينند كه امريكا چگونه اخلاقيات و اعتبار خود را از دست مي‌دهد.» چن وي‌هووآ، يكي از ستون‌نويس‌هاي مشهور روزنامه China Daily نيز در ستون روزانه‌اش نوشت: «اميدوارم جو بايدن آنقدر زنده بماند تا با چشم خود مشاهده كند كه مقامات چيني المپيك سال 2028 لس‌آنجلس را تحريم مي‌كنند.» اگرچه هنوز مشخص نيست كه اين تصميم بايدن چه تاثيري بر تصميم كشورهاي ديگر خواهد گذاشت، اما تا بدين جاي كار برخي كشورها اعلام كرده‌اند كه موضع مشابهي اتخاذ خواهند كرد و به دنبال راه‌هايي خواهند گشت تا اعتراض خود را به سياست‌هاي دولت چين اعلام كنند، اما مشكلي هم براي حضور ورزشكاران‌شان در اين المپيك ايجاد نشود. اتخاذ موضع در اين خصوص براي كشورهاي اروپايي بسيار دشوار است، چراكه اين كشورها به شدت از سياست‌هاي چين در نقض حقوق بشر در هونگ‌كونگ و سين‌كيانگ انتقاد كرده‌اند. اتحاديه اروپا اخيرا به مدت يك‌سال ديگر محدوديت تجارت و سفر آن دسته از مقامات چيني كه در سركوب مسلمانان اويغور دست داشته‌اند را تمديد كرده است و در ماه جولاي نيز پارلمان اروپا كه معمولا درخصوص چنين موضوعاتي مواضع اخلاقي سرسختانه‌اي اتخاذ مي‌كند، با اكثريت آرا قطعنامه غيرالزام‌آور تصويب كرد كه از مقامات ديپلماتيك همه كشورها مي‌خواست تا المپيك زمستاني پكن را تحريم كنند مگر اينكه دولت چين رفتارش درخصوص رعايت حقوق بشر در هونگ‌كونگ، استان سين‌كيانگ، تبت، مغولستان داخلي و ديگر نواحي در چين را تغيير دهد.در عين حال برخي كشورهاي اروپايي توافقات تجاري گسترده‌اي با چين دارند و تمايل ندارند اين توافق به واسطه موضوعاتي اينچنيني، نظير المپيك زمستاني، در خطر قرار گيرد. روز سه‌شنبه يكي از مقامات كميسيون اروپا اعلام كرد كه كميسيون اروپا لزوما از تصميم امريكا براي تحريم المپيك زمستاني چين حمايت نمي‌كند.
كميسيون اروپا در بيانيه‌اي رسمي اعلام كرد: «رخدادهاي بزرگ ورزشي نظير المپيك‌ها كه مخاطبان جهاني نيز دارند، مي‌توانند ابزاري براي ترويج ارزش‌هاي مثبت، آزادي انسان‌ها و رعايت حقوق بشر در سطح جهان باشند و ما حاضريم براي رسيدن به اين هدف تلاش كنيم. البته نبايد از اين رخدادها به عنوان يك پلتفرم پروپاگانداي سياسي استفاده كرد.» البته شركت در مراسم افتتاحيه اين المپيك تصميمي است كه هر يك از كشورهاي اتحاديه اروپا بايد به تنهايي اتخاذ كنند.
ايتاليا اعلام كرده كه به كمپين تحريم امريكا نخواهد پيوست اما فرانسه، آلمان و بريتانيا هنوز تعهدي به شركت در اين مراسم احساس نكرده‌اند. اگر موضع مقامات ايتاليايي تغيير كند، مسلما ضربه بزرگي به چين وارد خواهد آمد. ايتاليا در سال 2026 بازي‌هاي زمستاني را ميزباني خواهد كرد و طبق سنن المپيك از اين كشور انتظار مي‌رود كه هياتي رسمي به اين مراسم اعزام كند و مشعل اين بازي‌ها را از چين تحويل بگيرد.
در بازي‌هاي المپيك تابستاني در توكيو چند تن از رهبران جهان حضور يافتند. امانوئل ماكرون رييس‌جمهوري فرانسه يكي از رهبراني بود كه به ژاپن سفر كرد. فرانسه در سال 2024 ميزبان بازي‌هاي المپيك تابستاني خواهد بود و انتظار مي‌رود به سبب پروتكل‌هاي معمول در پكن حضور يابد. دفتر ماكرون اعلام كرد كه رييس‌جمهوري فرانسه از اقدام امريكا در تحريم ديپلماتيك بازي‌هاي زمستاني پكن مطلع شد و فرانسه تصميم خود را در هماهنگي با كشورهاي اروپايي اتخاذ خواهد كرد. دفتر ماكرون همچنين اعلام كرد: «وقتي كه ما درباره حقوق بشر نگراني‌هايي داريم بايد اين نگراني‌ها را به چيني‌ها منتقل كنيم. ما در ماه مارس گذشته تحريم‌هاي مرتبط با نقض حقوق بشر در سين‌كيانگ را بر چين اعمال كرديم.» در آلمان نيز هنوز دولت جديد سوگند ياد نكرده است. اگرچه انتظار مي‌رود دولت ائتلافي آلمان موضع سرسختانه‌تري در قبال چين اتخاذ كند اما اولاف شولتز، صدراعظم جديد آلمان روز سه‌شنبه در اين خصوص از پاسخ دادن به رسانه‌ها طفره رفت. شولتز كه در يك كنفرانس مطبوعاتي شركت كرده بود بعد از شنيدن سومين سوال در اين خصوص، خيلي ساده پاسخ داد: «من فكر مي‌كنم بايد دست به هر كاري كه مي‌شود زد، تا جهان در سطح بين‌المللي، كاركرد بهتري داشته باشد.» بريتانيا نيز هنوز تصميمي براي تحريم ديپلماتيك بازي‌ها اتخاذ نكرده است، اما از درون حزب محافظه‌كار، درخواست‌هايي براي اتخاذ چنين تصميمي شنيده مي‌شود.
ايان دانكن اسميت، رهبر سابق حزب و يكي از منتقدان اصلي سياست‌هاي پكن از تصميم امريكا براي تحريم بازي‌هاي زمستاني پكن استقبال كرده است. اسميت گفته: «دولت بريتانيا هم بايد تصميم مشابهي اتخاذ كند، چراكه بسياري از نمايندگان پارلمان نيز از اين تصميم حمايت خواهند كرد.» مواضع دولت بريتانيا در قبال چين، به واسطه رفتار پكن با هونگ‌كونگ كه زماني يكي از مستعمرات لندن بود، تا حدودي سرسختانه‌تر شده است. قبل از صدور اطلاعيه عدم حضور امريكا در مراسم افتتاحيه المپيك پكن، دومنيك راب، معاون نخست‌وزير بريتانيا و وزير سابق امور خارجه اين كشور در مصاحبه‌اي با تلويزيون ال‌بي‌سي گفته بود: «من مي‌توانم به‌طور قطعي به شما بگويم كه من در مراسم افتتاحيه اين مسابقات شركت نخواهم كرد.» كانادا و استراليا نيز كه هر دو در سال اخير به لحاظ ديپلماتيك با چين وارد تنش‌هايي شده‌اند، مشغول بررسي تحريم ديپلماتيك المپيك پكن هستند. اريك آبتز، يكي از سناتورهاي حزب ليبرال حاكم در بيانيه‌اي اعلام كرد: «استراليا نبايد رفتار تكبرآميزي داشته باشد اما بايد به سرعت نشان دهيم كه تعهد قديمي‌مان براي رعايت و برپايي حقوق بشر و درخواست براي برطرف شدن نقض آن در هر جاي جهان، بسيار جدي است.» آبتز از سال گذشته خواستار تحريم ديپلماتيك اين رويداد شده بود.
هر چند موضعي كه امريكا اتخاذ كرده دور از انتظار نبوده و قبل از صدور بيانيه روز دوشنبه كاخ سفيد اين موضوع از پيش به مقامات چيني اطلاع داده شده بود اما واكنشي كه چين به اين بيانيه نشان داد، بسيار خشمگينانه و از سر عصبانيت بود. دستگاه سانسور چين با سانسور كلمه Boycott مانع از اين شده كه مردم چين بتوانند به اخبار مرتبط با تحريم المپيك پكن در موتورهاي جست‌وجو دست يابند. همزمان با اين اقدام، اخبار در سراسر چين پخش شده كه در آن مقامات چيني اعلام كرده‌اند تلاش‌هايي براي سياسي كردن رويدادهاي ورزشي كاملا با روح بازي‌هاي المپيك در تضاد است. مقامات پكن هفته گذشته نيز اعلام كردند از مقامات كشورها براي شركت در مراسم افتتاح اين بازي‌ها دعوت نخواهند كرد و در عوض اين كار را به كميته‌هاي المپيك در سراسر جهان خواهند سپرد. دولت چين با اين اقدام سعي كرد تا حدودي از به راه افتادن موج تحريم اين بازي‌ها جلوگيري كند، اما اين اقدام دولت چين با بيانيه‌اي كه ماه گذشته از سوي وزارت امور خارجه روسيه منتشر شد در تضاد كرد. در اين بيانيه تصريح شده كه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه با دعوت شخص شي جين‌پينگ در مراسم افتتاحيه بازي‌هاي پكن شركت خواهد كرد. پوتين هنوز شركت حتمي خود در اين مراسم را تاييد نكرده است. شي جين‌پينگ نيز در سال 2014 در بازي‌هاي زمستاني سوچي در روسيه شركت كرده بود. اين بازي‌ها در روسيه نيز با برخي تحريم‌هاي بين‌المللي روبه‌رو شده بود.
از نظر بسياري از كشورها، خصوصا كشورهاي آسيايي همسايه چين، چگونگي برخورد با موضوع بازي‌هاي زمستاني چين موضوعي چالش‌برانگيز است. با توجه به حساسيت ديپلماتيك اين موضوع، برخي كشورها ترجيح داده‌اند هيچ رويارويي مستقيمي در اين خصوص با چين نداشته باشند. فوميو كيشيدا، نخست‌وزير ژاپن روز سه‌شنبه اعلام كرد كه كشورش هنوز تصميم نگرفته چه كسي را به نمايندگي از ژاپن به پكن اعزام كند. البته برخي نمايندگان مجلس ژاپن تحريم ديپلماتيك بازي‌هاي پكن شده‌اند. اين نمايندگان نقش حقوق بشر در چين، برخي مناقشات سرزميني و رفتارهاي خشن چين در آب‌هاي اطراف ژاپن را دليل اين تصميم عنوان كرده‌اند. نيوزيلند اعلام كرده درخصوص نقش حقوق بشر توسط چين نگراني‌هاي خودش را دارد، اما تصميمش براي اعزام نكردن هيات ديپلماتيك به اين بازي‌ها صرفا به دليل شيوع ويروس كرونا خواهد بود. البته موانع حضور در المپيك چين صرفا موانع ديپلماتيك نيستند. دولت چين قوانين بسيار سخت‌گيرانه‌اي درباره قرنطينه دارد و هر فردي كه قصد ورود به چين را داشته باشد بايد دو هفته در قرنطينه بماند و بعد از آن يك يا دو هفته بايد به صورت روزانه سلامتي‌اش در خانه يا هتل بررسي شود.