نشست فوق‌العاده سازمان همكاري اسلامي امروز برگزار مي‌شود
ابتكار عمل جهان اسلام براي افغانستان
شهاب شهسواري
در هفدهمين اجلاس فوق‌العاده وزراي خارجه سازمان همكاري اسلامي كه امروز در پاكستان برگزار مي‌شود، وزراي خارجه و نمايندگان بيش از ۵۰ كشور اسلامي در خصوص وضعيت جاري در افغانستان و شرايط سخت بشري در اين كشور رايزني مي‌كنند. كشورهاي اسلامي كه به درخواست عربستان سعودي در اين نشست گرد هم آمده‌اند، قرار است راه‌هاي كمك به افغانستان و كاهش آلام مردم اين كشور را بررسي كنند. علاوه بر كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي، دولت پاكستان از سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامي (دولت خودخوانده گروه شبه‌نظامي طالبان در افغانستان) براي شركت در اين نشست دعوت كرده است. ۴ ماه بعد از سقوط كابل و سلطه گروه شبه‌نظامي طالبان بر افغانستان، هنوز هيچ كشوري در جهان حكومت طالبان را به عنوان حكومت افغانستان به رسميت نشناخته است. ميزباني پاكستان به عنوان نزديك‌ترين متحد طالبان اين گمانه را ايجاد كرده است كه اسلام‌آباد قصد دارد از اين فرصت استفاده كند تا چهره گروه شبه‌نظامي طالبان را در ميان كشورهاي اسلامي تطهير و كشورهاي ديگر را به اقدام دسته‌جمعي براي به رسميت شناختن اين گروه تشويق كند. شاه محمود قريشي، وزير خارجه پاكستان در اين خصوص خطاب به ۵۷ كشور عضو سازمان همكاري اسلامي مي‌گويد: «خواهش مي‌كنم افغانستان را رها نكنيد. لطفا تعامل كنيد. ما در مورد مردم افغانستان حرف مي‌زنيم. ما در مورد گروه خاصي حرف نمي‌زنيم، بلكه از مردم افغانستان حرف مي‌زنيم.» در اجلاس امروز قرار است وزراي خارجه كشورهاي اسلامي ابتكارهايي را براي رساندن كمك‌هاي بشردوستانه براي رسيدگي به وضعيت وخيم بشري در افغانستان و همچنين راه‌هاي كمك به اقتصاد بحران‌زده اين كشور بررسي كنند.
تلاش براي احياي اقتصاد افغانستان
شاه محمود قريشي، وزير امور خارجه پاكستان روز جمعه در گفت‌وگو با نشريه tribune تاكيد كرده كه راه‌اندازي سيستم بانكي افغانستان، اولين گام بزرگ در جهت ثبات اقتصادي اين كشور خواهد بود. قريشي گفته كه ممكن است اسلام‌آباد و كشورهاي سازمان همكاري اسلامي در زمينه ظرفيت‌سازي به افغان‌ها كمك كنند. او ياد آور شده كه بسياري از شهروندان افغانستان كه در خارج از كشور زندگي مي‌كنند، مي‌خواهند با بازپرداخت پول به خانواده‌هاي خود كمك كنند. قريشي از جامعه بين‌المللي خواست به نياز مردم افغانستان توجه كند، زيرا افغان‌هاي عادي به دليل هيچ تقصيري در رنج هستند. اين مقام پاكستاني در آستانه برگزاري نشست ويژه سازمان همكاري اسلامي در اسلام‌آباد هشدار داد كه اگر به بحران افغانستان رسيدگي نشود، گروه‌هايي مانند القاعده و داعش از اين بحران استفاده خواهند كرد.
متقي: به وعده‌هاي داده شده در دوحه
عمل نمي‌شود
اميرخان متقي، سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامي روز شنبه پس از ورود به اسلام‌آباد در جمع خبرنگاران گفت: «طبق توافقنامه دوحه، تعهد به پذيرش نظام طالبان و گشايش سفارت آن در كابل و عدم مداخله در امور داخلي افغانستان وجود داشت.» به گفته وي آنها به وعده‌ها عمل نمي‌كنند. وي تاكيد كرد: «جاي خوشحالي است پس از آمدن نظام اسلامي در افغانستان براي اولين‌بار نشست فوق‌العاده اسلامي برگزار مي‌شود؛ تقويت حكومت افغانستان به سود و ناتواني آن به زيان كشورهاي منطقه و جهان است.» اين مقام طالبان ادامه داد: «امارت اسلامي به هيچ‌كسي اجازه نمي‌دهد كه از خاك افغانستان در برابر كشورهاي ديگر استفاده كند.» اميرخان متقي، بعدازظهر ديروز در اولين برنامه كاري‌اش در اسلام‌آباد با شاه محمود قريشي، وزير خارجه پاكستان در اسلام‌آباد ديدار كرد و درباره «بحران شديد انساني» در افغانستان گفت‌وگو كردند. ذبيح‌الله مجاهد، سخنگوي حكومت طالبان گفته اولويت آنها در نشست سازمان همكاري اسلامي، گسترش همكاري ميان كشورهاي اسلامي و كمك‌هاي اقتصادي، بشردوستانه و ديپلماتيك به افغانستان است. او به راديو آزادي گفته كه «نقش آنها بسيار مهم است، به ويژه در زمينه همكاري و كمك به مردم افغانستان كه از جنگ بيرون آمده‌اند. سرمايه‌گذاري در اينجا، همكاري براي امنيت منطقه‌اي و به رسميت شناختن حكومت همه در دستور كار است.»
نشست قدرت‌هاي جهاني در مورد افغانستان
در آستانه نشست فوق‌العاده وزراي خارجه سازمان همكاري اسلامي، نمايندگان ويژه قدرت‌هاي جهاني و پاكستان در قالب نشست تروييكاي گسترش يافته در اسلام‌آباد تشكيل جلسه دادند. ضمير كابلوف، نماينده رييس‌جمهور روسيه در امور افغانستان خبر داد روز شنبه، در اسلام‌آباد با نمايندگان امريكا، روسيه، چين و پاكستان ديدار و در مورد افغانستان گفت‌وگو كردند. روز شنبه توماس وست، نماينده ويژه ايالات متحده امريكا در امور افغانستان هم اعلام كرد كه در اسلام‌آباد حضور دارد. وي نشست سازمان همكاري اسلامي را به موقع و مهم توصيف كرد.
هشدار مخالفان طالبان در مورد به رسميت شناختن حكومت اين گروه
جبهه مقاومت ملي افغانستان، گروهي كه با حكومت خودخوانده گروه شبه‌نظامي طالبان در افغانستان مبارزه مي‌كند به سازمان همكاري‌هاي كشورهاي اسلامي هشدار داده است كه رژيم ظالم طالبان را به رسميت نشناسد. به گزارش آماج، جبهه مقاومت ملي از ابتكار سازمان همكاري اسلامي در خصوص بحران اقتصادي و بشري موجود در افغانستان استقبال كرد. اين جبهه مي‌گويد كه مسبب فاجعه‌اي اقتصادي و بشري امروز طالبانند. صبغت‌الله احمدي، سخنگوي اين جبهه در توييتي نگاشته كه كشورهاي عضو اين سازمان با برخورد مسوولانه، «رژيم ظالم طالبان را به رسميت نشناسند.»
حمدالله محب، مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور پيشين افغانستان در مصاحبه‌اي با يك رسانه دولتي امريكا گفته است كه تصميم خروج آقاي غني از كابل زاده رويدادها و جريانات سه سال گذشته بود، نه اينكه فقط در چند روز يا هم در آخرين مقطع اتخاذ شده باشد. او گفت كه تصميم خروج آقاي غني از افغانستان «صد درصد» به سود افغانستان بوده است. در اين مصاحبه حمدالله محب به زلمي خليل‌زاد، نماينده ويژه پيشين ايالات متحده در امور مصالحه افغانستان، حمله كرد و بار مسووليت وضعيت پيش آمده در افغانستان را قسما به دوش آقاي خليل‌زاد انداخت و گفت كه «خليل‌زاد دست طالبان را گرفته به كابل آورد.» اين مقام پيشين افغانستان مي‌گويد: «هم مقام‌هاي حكومت افغانستان و هم استخبارات امريكا اطلاعات داشتند كه بر اساس هدايت اداره استخبارات نظامي پاكستان (آي‌اس‌آي) طالبان تصميم داشتند تا پس از رسيدن به كابل رييس‌جمهور غني را اعدام كنند.» محب گفت كه در روز سقوط كابل به دست طالبان تصميم داشت با خليل حقاني كه حال به حيث سرپرست وزارت مهاجرين طالبان تعيين شده است، در محلي ملاقات كند. اما به گفته آقاي محب، پس از تماس با تامس وست، نماينده كنوني امريكا در امور افغانستان كه در آن زمان معاون آقاي خليل‌زاد بود، آقاي وست با بي‌اعتمادي به طالبان برايش گفت: «خير، نرويد. اعتماد نيست، شايد در يك اتاق ببردتان و بكشند.» مشاور پيشين امنيت ملي افغانستان گفت: درست سه روز پيش از سقوط كابل به دست طالبان، عبدالله عبدالله، رييس پيشين شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان، پس از آخرين ديدارش با مقام‌هاي طالبان در دوحه در جلسه امنيتي در كابل گفت كه از جلسات با طالبان به اين برداشت رسيده است كه «طالبان به صلح باورمند نيستند.» اظهارات حمدالله محب با واكنش‌هايي هم مواجه شده است. سخنگوي پنتاگون در واكنش به سخنان مشاور پيشين امنيت ملي افغانستان گفت كه امضاي توافقنامه دوحه بين امريكا و طالبان سيگنال قدرتمند به متحدان امريكا، افغان‌ها و دولت افغانستان فرستاد كه ايالات متحده امريكا از اين كشور خارج مي‌شود. جان كربي، سخنگوي وزارت دفاع امريكا، روز جمعه در يك نشست خبري در پاسخ به پرسش خبرنگاران در مورد سخنان حمدالله محب، مشاور امنيت ملي محمداشرف غني، رييس‌جمهور فراري كشور، اين سخنان را مطرح كرد. جان كربي هرچند گفت كه سخنان حمدالله محب را نشنيده است، اما توضيح داد كه دولت پيشين افغانستان پيام امضاي توافقنامه دوحه را داشته است. با اين حال، سخنگوي وزارت دفاع امريكا اذعان كرد كه امضاي توافقنامه دوحه و خروج امريكا بر روحيه نيروهاي امنيتي افغانستان تاثير داشته است. جان كربي مجموعه‌اي از عوامل را در سقوط نظام افغانستان دخيل دانست و گفت كه امريكا در حال بررسي عملكرد خود است. به گزارش اسپوتنيك، جعفرمهدوي، عضو سابق مجلس افغانستان نيز در واكنش به سخنان حمدالله محب گفت: دولت سابق افغانستان دستاوردي جز وابستگي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و خالي كردن خزانه براي مردم نداشت و امروز نيز اميدوارند كه بار ديگر بر مقدرات مردم حاكم شوند.
همزمان با اظهارات محب، حامد كرزي هم در گفت‌وگويي با خبرگزاري آسوشيتدپرس گفته است كه طالبان كابل را تصرف نكردند، بلكه به كابل دعوت شدند. كرزي در اين مصاحبه مي‌گويد: براي حفاظت از مردم، جلوگيري از هرج‌و‌مرج در كابل، غارت شهر به دست عوامل ناخواسته و جور و چپاول دكان‌ها، از طالبان دعوت كرد تا وارد كابل شوند. اين در حالي است كه گفته مي‌شود؛ طالبان براي كسب مشروعيت داخلي كه شرط رسميت بين‌المللي خوانده مي‌شود، به فكر برگزاري نشستي مانند لويه جرگه هستند. وي از طالبان دعوت كرده تا هرج‌و‌مرج را متوقف و لويه جرگه داير كنند تا در مورد آينده افغانستان تصميم بگيرند. رييس‌جمهور پيشين گفته كه زمان آن فرا رسيده كه همه ما اين را درك كنيم و به اشتباهاتي كه همه مرتكب شده‌ايم، نگاه كنيم و آن را اصلاح كنيم.
افغانستان، محور نشست هند و كشورهاي آسياي ميانه
سومين نشست گفت‌وگوي هند و آسياي ميانه در هند آغاز شده است. در اين نشست علاوه بر موضوعات ديگر، وضعيت افغانستان يكي از موارد مهم خواهد بود. رسانه‌هاي هندي گزارش دادند كه نشست سه روزه گفت‌وگوي هند و آسياي ميانه در دهلي‌نو آغاز شده است. سوبرامانيام جايشانكار، وزير امور خارجه هند ميزبان پنج تن از همتايان خود از كشورهاي تركمنستان، قزاقستان، تاجيكستان، قرقيزستان و ازبكستان است. به گزارش رسانه‌هاي هندي، اوضاع افغانستان يكي از موضوعات كليدي اين نشست سه‌روزه خواهد بود. بر اساس گزارش هندوستان تايمز اين سومين نشست وزيران خارجه كشورهاي آسياي مركزي از سال ۲۰۱۹ با هند خواهد بود. به گفته اين رسانه هند تفاهمنامه يك ميليارد دلاري را با پنج كشور آسياي مركزي براي پروژه‌هاي اتصال، انرژي، فناوري اطلاعات، كشاورزي، مراقبت‌هاي بهداشتي و آموزش پيشنهاد كرده است. اين در حالي است كه با تسلط طالبان بر افغانستان، اهميت كشورهاي آسياي مركزي در زمينه امنيت منطقه افزايش يافته است.
تعامل غرب با طالبان يعني پذيرش شكست
مايكل كوگلمن، معاون برنامه آسيا در انديشكده مركز ويلسون مي‌گويد: «كشورهاي عضو سازمان همكاري اسلامي توانايي بيشتري نسبت به ديگر كشورها دارند، چراكه مي‌توانند با استفاده از عالمان ديني بر طالبان به صورت مستقيم نفوذ و با اين گروه تعامل كنند.» اين تحليلگر مسائل آسيا به آسوشيتدپرس مي‌گويد: «در حال حاضر براي غرب مشكل است كه با طالبان ارتباط برقرار كند، چراكه چنين ارتباطي به معناي پذيرش شكست در جنگ ۲۰ ساله افغانستان است. در عوض چنين شرايطي براي طالبان رضايتمندي كامل در همكاري از ديدگاه يك طرف پيروز است. طالبان توانست غرب با تمام ارتش‌هاي قدرتمندش شكست دهد و آنها را در جريان عقب‌نشيني پر هرج و مرج و تحقيرآميز به زحمت انداخت. اينكه غرب برگردد و مشكلات را با طالبان كنار بگذارد به معناي مشروعيت بخشيدن به شكست است.»