محدوديت‌هاي روابط ابوظبي و واشنگتن
حس ناامني مداوم امارات موجب شده كه رهبران اين كشور ديدگاه‌هاي متنوعي را
در سياست خارجي پيش بگيرند
نويسنده: هلال كاشان
امارات پس از تاسيس خود در سال 1971 در جايگاه پاييني قرار داشت. بعد از اينكه بريتانيا به عنوان يك قدرت جهاني رو به افول نهاد، امارات براي دريافت تضمين‌هاي امنيتي و سياسي به امريكا روي آورد. نزديك به دو دهه، امارات بر روابط نزديكش با ايالات متحده امريكا تاكيد كرد. بسياري از سياستمداران امريكايي معتقدند بودند كه ابوظبي مورد اعتمادترين متحد عرب امريكا است، چراكه همواره از جنگ عليه تروريسم حمايت كرده است.
يوسف العتيبه، سفير امارات در واشنگتن، زماني به مقامات امريكايي گفت كه «ما بهترين دوستان شما در اين بخش از جهان [خاورميانه] هستيم» او با افتخار به امريكايي‌ها يادآوري كرد كه از ميان همه كشورهاي عربي، امارات متحده عربي در تمام ائتلاف‌هاي نظامي ايالات متحده از زمان جنگ خليج‌فارس در سال 1991 به بعد، شركت كرده است. العتيبه هيچ فرصتي را براي تحتتاثير قرار دادن مقامات امريكا با استفاده از تمايلات بشردوستانه و هزينه‌هاي گزاف براي ترويج توسعه اجتماعي از دست نداد. ابوظبي نيز به خود قبولاند كه رابطه‌اش با ايالات متحده امريكا يك رابطه منحصربه‌فرد است. رسانه‌هاي ايالات متحده با تمجيد از سفير امارات به عنوان جذاب‌ترين مرد واشنگتن، به اين درك كاذب اماراتي‌ها از جايگاه خودشان افزودند تا جايي كه مجله تايم العتيبه را به عنوان يكي از 100 فرد تاثيرگذار در سال 2020 معرفي كرد. واقعيت اين است كه برپايي مهماني‌هاي باشكوه و صرف هزينه‌هاي زياد براي كسب مقبوليت، مي‌تواند به راحتي توجه رسانه‌ها را جلب كند اما تاثير كمي بر تدوين سياست خارجي امريكا و يك ساختار سياسي پيچيده و متكثر دارد. شواهد فزاينده‌اي وجود دارد كه نشان مي‌دهد روابط بين ايالات متحده و امارات آن‌قدر قوي نيست كه ناظران چند سال پيش تصور مي‌كردند و در واقع دو كشور در حال دور شدن از هم هستند.
بروز شكاف در روابط
پس از امضاي توافقنامه صلح امارات با اسراييل در آگوست 2020، دونالد ترامپ، رييس‌جمهور وقت امريكا با فروش 50 فروند جنگنده اف-35 و 18 هواپيماي بدون سرنشين به ابوظبي موافقت كرد. دولت بايدن در آوريل گذشته ضمن تاكيد بر متعهد بودن به اين قرارداد، امارات را ملزم به رعايت تعهدات خاصي در مورد استقرار جت‌ها و پهپادها كرد. امارات كه از اين پيش‌شرط‌ها عصباني شده بود و آنها ر غيرقابل قبول مي‌دانست و معتقد بود اين پيش‌شرط حاكميت ملي امارات را خدشه‌دار مي‌كند، چند هفته پيش مذاكرات مرتبط با معامله تسليحاتي 23 ميليارد دلاري با امريكا را به حال تعليق درآورد.
ايالات متحده با روابط اقتصادي نزديك امارات متحده عربي با چين، به خصوص توافقات دو كشور در مورد طرح كمربندراه و فناوري 5G هواوي، مخالف است. دولت بايدن چندين موضوع ديگر را نيز با محمد بن زايد، وليعهد ابوظبي در ميان گذاشته است. مهم‌ترين نگراني امريكا، عملكرد ضعيف امارات در رعايت حقوق بشر است؛ ضعفي كه بريز و بپاش‌ها و سبك زندگي لوكس و پرزرق و برق در دوبي و ابوظبي نمي‌تواند آن را پنهان كند. همچنين همكاري‌هاي ابوظبي با مزدوران روسي گروه واگنر در ليبي و عادي‌سازي روابط امارات با رژيم اسد در سوريه براي واشنگتن آزاردهنده است. ايالات متحده امريكا جنگنده‌هاي اف-35 را به هفت كشور عضو ناتو و متحدان مورد اعتماد خود مانند ژاپن، اسراييل، كره‌جنوبي، سنگاپور و استراليا فروخت. اما در اين سو، پرچم قرمز نقض حقوق بشر توسط ابوظبي را، به ويژه در يمن، به اهتزاز درآورد. كنگره امريكا بررسي دقيق قرارداد تسليحاتي با امارات را خواستار شد. در طول پنج سال گذشته، امارات متحده عربي كه سياستش در يمن در جهت تجزيه كشور بوده، حداقل 100 نفر از نيروهاي ارتش ملي يمن را كه با حوثي‌ها مي‌جنگيدند و تلاش مي‌كردند اقتدار دولت مركزي بر جنوب را اعمال كنند، ترور كرد. امارات متحده عربي يك شركت امنيتي امريكايي را براي ترور 23 عضو حزب‌الاصلاح در يمن استخدام كرد كه عمدتا مبلغان مذهبي مرتبط با اخوان‌المسلمين بودند. گروه‌هاي مدافع حقوق بشر، امارات را به اداره زندان‌هاي مخفي در عدن با هماهنگي نزديك با جنبش جدايي‌طلب جنوب يمن متهم كرده‌اند.
سياست خارجي فرصت‌طلبانه
ابوظبي يك سياست خارجي غيراصولي را دنبال مي‌كند. امارات از كشورهاي خارجي دعوت كرده تا پايگاه‌هايي در امارات ايجاد كنند و به آنها اين امكان را داده تا قدرت خود را به سرعت در منطقه تزريق كرده و در عين تامين امنيت و تماميت ارضي امارات متحده عربي را نير برعهده بگيرند. امارات به نيروي هوايي ايالات متحده دسترسي به پايگاه هوايي الظفره و يك پايگاه دريايي در خليج عمان را داد. در سال 2009، فرانسوي‌ها پايگاه نظامي كمپ د‌لا پاكس، يا پايگاه صلح را در ابوظبي را افتتاح كردند. ايتاليا تا چند ماه پيش حضور نظامي خود را در امارات داشت، اما بعد از اينكه ايتاليا از تامين تجهيزات نظامي امارات به دليل فعاليت‌هايش در يمن سر باز زد، ابوظبي از رم خواست جنگنده‌ها و پرسنل نظامي خود را پس از امتناع از امارات خارج كند. البته، بعيد است كه ابوظبي از ايالات متحده بخواهد واحدهاي نظامي دريايي و هوايي خود را از اين كشور خارج كند آن‌هم صرفا به اين دليل كه واشنگتن از ارايه سخت‌افزارهاي نظامي پيشرفته به امارات امتناع كرده است.
ابوظبي همچنين از كودتاي مصر در سال 2013 حمايت كرد. كودتايي كه در جريان آن محمد مرسي، رييس‌جمهور اين كشور سرنگون شد و فرمانده كل نيروهاي مسلح مصر به جاي او منصوب شد. امارات ميلياردها دلار براي تثبيت رژيم جديد مصر سرمايه‌گذاري كرد، اما به محض اطمينان از پايان يافتن تهديد اخوان‌المسلمين در قاهره، كمك‌هاي مالي خود به مصر را خاتمه داد، از مصر در جريان اختلافاتش با اتيوپي بر سر سد رنسانس اتيوپي حمايت نكرد و قاهره را از مذاكراتش بر سر معاهده صلح با اسراييل خارج كرد.
طرح كمربندراه چين، امارات متحده عربي را به دروازه صادرات چين به خاورميانه، آفريقا و احتمالا اروپا تبديل خواهد كرد. افزايش حجم تجارت امارات با چين و هند با خروج ايالات متحده از خاورميانه همزمان شده است. تصميم ايالات متحده براي خروج از عراق و افغانستان و از دست دادن علاقه‌اش به خاورميانه، به دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما
باز مي‌گردد. ايالات متحده با حجم تجارت 25 ميليارد دلاري، شريك تجاري مهمي براي امارات محسوب مي‌شود. با اين حال، حجم تجارت چين و هند با امارات همچنان بيشتر است. سال گذشته تجارت امارات و هند از مرز 59 ميليارد دلار گذشت و تجارت امارات و چين نيز به 50 ميليارد دلار رسيد. در سال 2003، ابوظبي و دهلي‌نو توافقنامه‌اي را براي همكاري‌هاي امنيتي در منطقه خليج‌فارس و اقيانوس هند امضا كردند و در سال 2015، يك قرارداد مشاركت استراتژيك نيز به امضا رساندند. معاهده صلح امارات متحده عربي با اسراييل كه در آخرين ماه رياست‌جمهوري ترامپ امضا شد، نتيجه 15 سال همكاري غيررسمي و مخفيانه بين ابوظبي و تل‌آويو بود و صرفا به دليل فشار ايالات متحده بر حاكمان ابوظبي، اتفاق نيفتاد. امارات مي‌خواهد آينده اقتصادي و امنيتي خود را در چارچوب همكاري‌هايي جديد، تضمين كند و امروز ديگر ايالات متحده نقش برجسته‌اي در تفكر استراتژيك ابوظبي ندارد. امارات نگهداري يك ميليون مسلمان اويغور در كمپ را كه توسط چين در منطقه غربي سين كيانگ چين انجام شده، محكوم نكرد. در نشست سال 2019 سازمان همكاري اسلامي كه در ابوظبي برگزار شد، شركت‌كنندگان، تحتتاثير وليعهد محمد بن زايد، از چين به خاطر مراقبت از شهروندان مسلمان خود، تشكر كردند. در كمال تعجب پاكستان، امارات متحده عربي حتي از هند نيز در مورد سياست‌هايش در كشمير انتقاد نكرد و اين مساله را صرفا يك موضوع داخلي هند توصيف كرد.
در سال 2015، امارات متحده عربي به عمليات ائتلاف نظامي به رهبري عربستان سعودي عليه حوثي‌هاي يمن پيوست. چند سال بعد، ابوظبي تغيير جهش داد، چراكه هدف اصلي امارات حمايت از جنبش انحرافي يمن جنوبي براي كنترل جزيره استراتژيك سقطري و تنگه باب‌المندب بود. در سال 2019، نيروي هوايي امارات متحده عربي، نيروهاي يمني تحت حمايت عربستان را در جنوب يمن مورد حمله قرار داد و سپس اعلام كرد كه قصد دارد نيروهاي خود را از جنوب يمن خارج كند.
سياست نجات
جوامع قبيله‌اي خليج‌فارس داراي سابقه بي‌اعتمادي عميقي نسبت به يكديگر هستند. آنها همچنين تهاجم و كنترل قدرت‌هاي خارجي برتر نظير پرتغالي‌ها، عثماني، فارس‌ها و بريتانيا را تحمل كرده‌اند و مجبور بودند امور داخلي خود را تحت كنترل اين قدرت‌ها مديريت كنند. در اواخر دهه 1970، امارات متحده عربي از ظهور انقلاب اسلامي ايران و تمايل عراق بعثي براي پر كردن خلأ سياست عربي ناشي از انزواي مصر پس از امضاي توافقنامه صلح كمپ ديويد با اسراييل در سال 1978، هراس داشت. هفت امارت، امارات متحده عربي با دوراهي‌هايي مواجه هستند كه موجوديت‌شان به آنها بستگي دارد. در قرن نوزدهم آنها با يكديگر جنگيدند و قبل از اينكه لندن بتواند روابط‌شان را عادي‌سازي كند براي كسب حمايت بريتانيا گام برداشتند. بزرگ‌ترين تهديد خارجي آنها از سوي دولت جاه‌طلب سعودي از قرن 18 به بعد بود. تنش‌هاي امارات با عربستان سعودي حتي پس از تشكيل شوراي همكاري خليج‌فارس نيز متوقف نشد. درگيري‌هاي امارات و عربستان كه اغلب پنهان و سربسته هستند، گاهي اوقات به سطح مي‌آيند و توجه رسانه‌ها را به خود جلب مي‌كنند.
ترس هميشگي از حمله قدرت‌هاي خارجي براي دراختيار گرفتن كنترل خطوط دريايي خليج‌فارس، جهان‌بيني امارات متحده عربي و به ويژه ابوظبي را كه برجسته‌ترين و ثروتمندترين امارت است را شكل داده. آسيب‌پذيري امارات موجب شده رهبرانش درخصوص وفاداري انعطاف‌پذيرتر باشند، چراكه آنها براي جبران ناامني‌شان دائما به دنبال متحد بودند. ايدئولوژي و پيوندهاي خوني در روند جست‌وجوي امنيت و انتخاب شركاي تجاري رهبران امارات، به‌مراتب اثرگذاري كمتري دارد. البته كه روابط امريكا و امارات ادامه خواهد داشت. با اين حال، ابوظبي تلاش نخواهد كرد كسي را متقاعد كند كه هنوز هم متحد استراتژيك و نزديك واشنگتن است، خصوصا تا زماني كه نتواند جنگنده‌هاي اف - 35 را خريداري كند.
ترجمه: آرمين منتظري
طرح كمربندراه چين، امارات متحده عربي را به دروازه صادرات چين به خاورميانه، آفريقا و احتمالا اروپا تبديل خواهد كرد. افزايش حجم تجارت امارات با چين و هند با خروج ايالات متحده از خاورميانه همزمان شده است. تصميم ايالات متحده براي خروج از عراق و افغانستان و از دست دادن علاقه‌اش خاورميانه، به دوران رياست‌جمهوري باراك اوباما باز مي‌گردد.
ايالات متحده با حجم تجارت 25 ميليارد دلاري، شريك تجاري مهمي براي امارات محسوب مي‌شود. با اين حال، حجم تجارت چين و هند با امارات همچنان بيشتر است. سال گذشته تجارت امارات و هند از مرز 59 ميليارد دلار گذشت و تجارت امارات و چين نيز به 50 ميليارد دلار رسيد. در سال 2003، ابوظبي و دهلي‌نو توافقنامه‌اي را براي همكاري‌هاي امنيتي در منطقه خليج‌فارس و اقيانوس هند امضا كردند و در سال 2015، يك قرارداد مشاركت استراتژيك نيز به امضا رساندند.
معاهده صلح امارات متحده عربي با اسراييل كه در آخرين ماه رياست‌جمهوري ترامپ امضا شد، نتيجه 15 سال همكاري غيررسمي و مخفيانه بين ابوظبي و تل‌آويو بود و صرفا به دليل فشار ايالات متحده بر حاكمان ابوظبي، اتفاق نيفتاد.