به كجا چنين شتابان
منوچهر محمد شميراني
حاشيه‌اي بر حواشي سخنان دكتر محسنيان‌راد در مراسم انجمن روابط عمومي ايران
يكي از الزامات جوامع مدني امروز، آزاد بودن طرح نقطه‌نظرهاي گوناگون در مورد مسائل، رخدادها و پديده‌هاي مختلف علمي، اجتماعي، سياسي، اقتصادي و... است. ولي با نگاهي به نمونه‌هاي متعدد، كمتر شاهد آن بوده‌ايم مخالفان و منتقدان يك طرح و حرف و نظر، با آداب نقد سالم آشنايي داشته باشند و نقد و مخالفت خود را به فرض صحت، در آرامش و با شيوه‌اي اصولي و منطقي بيان كنند. چند روز پيش به مناسبت پنجاهمين سال تاسيس انجمن روابط عمومي ايران - به عنوان اولين و قديمي‌ترين نهاد مدني مرتبط با روابط عمومي - مراسمي شايسته و در خور شأن دست‌اندركاران روابط عمومي برگزار شد.
چهره برجسته ارتباطات- دكتر مهدي محسنيان‌راد به عنوان تحصيلكرده و متخصص ارتباطات و پژوهش و جامعه‌شناسي، استاد اين عرصه در دانشگاه‌ها، نظريه‌پرداز برجسته علوم ارتباطات، نويسنده مقالات فراوان در نشريات داخلي و خارجي و ارايه‌دهنده مقالات بسيار در كنفرانس‌هاي داخلي و خارجي، يكي از سخنرانان اين مراسم بود. وي كه به دعوت انجمن روابط عمومي ايران در اين مراسم سخنراني كرد با هدف اصلاح و نزديك‌تر شدن روابط عمومي در ايران به اندازه‌هاي استاندارد، نقبي به پشت چهره كنوني روابط عمومي كشور زد و چهره واقعي روابط عمومي كنوني كشور را ترسيم كرد. حرف‌هاي ايشان، گويا بر خلاف ميل افراد و جناحي بود كه سقف روابط عمومي در ايران را، تا همين اندازه كنوني مي‌دانند و به مذاق آنان خوش نيامده بود؛ كساني كه شايد دست و پازدن در يك نهر كوچك و آرام و راكد را بر پيمودن مسير رسيدن به قله تعالي روابط عمومي ترجيح مي‌دهند، حرف‌هاي واقع‌بينانه و دغدغه‌مند و از سر خيرخواهي دكتر محسنيان‌راد را برنتابيدند و از همان سالن برگزاري مراسم، صداي‌شان را در گلو انداختند و بدون در نظر گرفتن اصل احترام به ميزبان (انجمن روابط عمومي ايران) و سخنران مهمان (دكتر محسنيان‌راد)، فضاي آرام مراسم را بر هم زدند. اين افراد، به همين هم بسنده نكردند؛ انگ «پوپوليسم»، گير كردن در ديدگاه‌هاي روشنفكرمآبانه ۵۰ سال پيش، عدم نقش روابط عمومي در ديد‌باني ستم به سازمان و مخاطبان و... را مطرح كردند و بدون اينكه حرف و منظور اصلي دكتر محسنيان‌را د را دريابند «لا اله » حرف‌هاي او را گفتند و «الا الله» را بر زبان نياوردند تا بتوانند به هدف خود دست يابند.دكتر محسنيان‌راد، در مراسم پنجاهمين سالگرد تاسيس انجمن روابط عمومي ايران، در سخنان صريح خود، وضعيت كنوني روابط عمومي در كشور را اين گونه ترسيم كرد:
در مورد پنجاهمين سال تاسيس انجمن روابط عمومي ايران، چه صحبتي مي‌توان كرد. مگر در ايران، روابط عمومي داريم؟!
وي اضافه كرد: روابط عمومي، اين فعاليتي نيست كه شما انجام مي‌دهيد. به نظر من، اين «فراروابط عمومي» است.
۵۰ سال است كه به مقامات بالاي سازمان‌ها مي‌گوييم كارهايي كه روابط عمومي‌ها را وادار مي‌كنيد انجام بدهند، روابط عمومي نيست. در اين مدت، مشخص شده است آنچه عمل مي‌شود روابط عمومي به شيوه معمول و آن چنان كه در خاستگاه روابط عمومي در غرب متداول است، نيست.
وي تاكيد كرد: لازم است پيش از تهيه الگوي روابط عمومي، به الگويي براي رسانه آرماني در جامعه كنوني دست يابيم و سپس، از آن مسير به روابط عمومي الگو برسيم زيرا اصل فعاليت روابط عمومي، وابسته به نظام حاكم بر رسانه‌هاست.
روابط عمومي و ديد‌باني ستم- دكتر محسنيان‌راد، مهم‌ترين كاركرد رسانه‌ها در يك نظام اسلامي را ديد‌باني و افشا و نقد ستم در حوزه‌هاي مختلف دانست و گفت:
در چنين نظامي، روابط عمومي بايد از يك سو، رصد‌كننده ستم بر سازمان و مخاطبان و از سوي ديگر، تسهيل‌كننده كاركرد رسانه‌ها باشد. در اين صورت، روابط عمومي نه تبليغات‌چي و پوستر‌چسبان، بلكه عامل مهم روشنگري و ايجاد ارتباط خوب، بين مردم و سازمان و پيشگيري از ستم، به مردم و سازمان خود خواهد بود.
جايگاه اصلي روابط عمومي - جا دارد از كساني كه نسبت به حرف‌هاي دغدغه‌مند دكتر محسنيان‌راد برآشفتند، تقاضا كنم يك بار ديگر اين حرف‌ها را بخوانند و با خود بگويند: مگر در تمام اين سال‌ها، نگران آن نبوديم كه به روابط عمومي، بهاي لازم داده نمي‌شود؟ روابط عمومي را به چشم مسوول تشريفات و پوستر‌چسبان مي‌بينند و به جاي اينكه از تخصص و شناخت او، به عنوان مشاور مدير و اتاق فكر سازمان بهره ببرند حتي شأن او را براي اينكه حكمش را بالاترين مقام سازمان صادر كند، ناديده مي‌گيرند. مگر نگران آن نبوديم كه به جاي افراد تحصيلكرده رشته روابط عمومي و ارتباطات، مديران ارشد، افراد ناوارد به اين مهم را به عنوان مدير روابط عمومي انتخاب مي‌كنند و مگر به دنبال آن نبوديم كسي بيايد و از زبان انجمن روابط عمومي ايران، حرف دل ما را به مسوولان بگويد كه بياييد و فكري به حال روابط عمومي نيمه جان كشورمان كنيد؟
پس ما را چه شده است براي سلامتي و طول عمر روابط عمومي كشورمان، يك نيشتر كوچك حرف حق استاد و نظريه‌پرداز برجسته علوم ارتباطات را نتوانستيم تحمل كنيم؟و به جاي حفظ حرمت و تشويق او و پيگيري اين مطالبه براي ارتقاي روابط عمومي، صدا بلند كرديم؟آيا بهتر نيست با استفاده از توان علمي بالاي دكتر محسنيان‌راد و ظرفيت فراوان انجمن روابط عمومي ايران، با كاهش نابساماني‌هاي موجود، به فكر چاره‌جويي براي حركت روابط عمومي ايران در ريل و مسير اصلي خود باشيم؟فراموش نكنيم احترام گذاشتن به بزرگان و رعايت حرمت آنان در هر دين و آيين - به ويژه در دين مبين اسلام - فراوان توصيه و تاكيد شده و منابع ديني ما، سرشار از احاديث و روايات مبتني بر لزوم رعايت حرمت و تكريم آنان است. گفتني است پيامبر اكرم (ص) نيز براي پيشكسوتان علم، دانش، ايمان و جهاد، ارزش و احترام خاصي قائل بود.