تمركز انتشارات ويستا بر چاپ عناوين پژوهشي تجسمي
خودنگاره ۲۰۵ نقاش ايران كتاب شد
آزاده جعفريان
ورق زدن كتاب «صورت صورتگران» حاصل پژوهش و گردآوري «شهروز مهاجر» واقعا جذاب است؛ اينكه ۲۵۶ هنرمند خود را چه جوري به تصوير كشيده‌اند كنجكاوي برانگيز است، گاه هنرمندان در سنين مختلف از خود نقاشي خلق كرده‌اند و برخي برخورد مفهومي با موضوع خود نگاره انجام داده‌اند؛ جمع همه اساتيد هنر هم جمع است و در اين ميان پرتره ۵۱ بانوي هنرمند براي من هيجان‌انگيز است زيرا از برخي از اين هنرمندان تجسمي حتي در گوگل كمتر رد عكس و خبري هست و تماشاي اين پرتره‌ها شوق بيننده را برمي‌انگيزد.
به بهانه كتاب صورت صورتگران با خانم پريسا پهلوان از دانش‌آموختگان مدرسه فرهاد توران (ميرهادي) و مدير گالري ويستا به عنوان ناشر كتاب گفت‌وگو كرده‌ايم.
كتاب «صورت صورتگران» توسط نشر ويستا هنر و گالري ويستا منتشر شده است، چه ويژگي‌هايي باعث شد كه آن را منتشر كنيد؟
ما از شروع فعاليت اعتقاد داشتيم كه مستندسازي نمايشگاه‌ها يكي از مباني مهم گالري‌داري است و از اولين نمايشگاه تا اكنون، براي همه نمايشگاه‌ها كاتالوگ چاپ شده و در چند نمايشگاه كتاب چاپ كرديم. بعد از مدتي به اين نتيجه رسيديم كه براي اين مستندسازي بايد ساز و كار رسمي پيش‌بيني شود و مديريت گالري در يك فرآيند طولاني مجوز نشر گرفت كه به طور تخصصي كتاب در حوزه هنرهاي تجسمي را چاپ و منتشر كند. چنين اتفاقي به معناي پوشش دادن گستره‌اي از اولويت‌هاي تاريخ تجسمي ايران است كه در آن فروغ لازمه را نداريم. پيشنهاد كتاب پژوهشي خودنگاره نقاشي در ايران كه از طرف آقاي شهروز مهاجر بيان شد، به روال ديگر پيشنهادها ابتدا در بخش مشاوران هنري گالري مورد بررسي قرار گرفت و جالب بود كه ديديم هرگز كتابي با چنين رويكردي منتشر نشده است. بالطبع اين بزرگ‌ترين انگيزه‌اي بود كه موجب شد چاپ اين اثر مورد توجه قرار گيرد.
مهم‌ترين ويژگي كتاب براي مخاطبانش چيست؟ و پرتره چند هنرمند را شامل مي‌شود؟
اين كتاب تاريخ خودنگاره حدود ١٥٠ سال گذشته ايران است كه بديهي است بدان اهميت تاريخ هنري مي‌دهد. اينكه هنرمندان ديروز و امروز ايراني خود را چه جوري به تصوير كشيده است، حتما امروز هم جالب است، اما به‌حتم در سال‌هاي بعدتر اهميتش چند برابر خواهد شد.
شيوه برخورد هنرمندان با چهره خود به خصوص برخي هنرمندان معاصر نيز در زمره جذابيت‌هاي اين كتاب جامع است. حتما تئوريسين‌ها و پژوهشگران تفاسير و تعابير متعددي به لطف اين مجموعه گرانبها ارايه خواهند داد و چه‌بسا از بعد جامعه‌شناسي بتوان پرتره‌نگاري در هر دوره را بررسي كرد. اين كتاب ۲۵۶ اثر از ۲۰۵ هنرمند را شامل مي‌شود و جالب است بدانيد پرتره و خودنگاره ۱۵۴ هنرمند مرد و پرتره ۵۱ هنرمند زن را ثبت كرده است.
كمي درباره پروسه شكل‌گيري اين كتاب توضيح دهيد؟
پروسه گردآوري اين آثار كار بسيار سختي بود و به حق آقاي شهروز مهاجر يك كار ماندگار با اين كتاب انجام داد. تعدادي از هنرمندان اصولا خود نگاره نداشتند، تعدادي به دليل در قيد حيات نبودن قابل رديابي نبودند و بعضي تصاوير يا مستندات مناسب نداشتند. پژوهشگر كتاب براساس شناخت و نگاه منتقدانه خود، آثاري را كه به نوعي در تاريخ هنر تجسمي و خودنگاره مي‌توانند اهميت داشته باشند انتخاب كردند.
كتاب با سه مقاله پژوهشي از شهروز مهاجر، مهرنوش علي مددي و باربد گلشيري از نگاه و منظرهاي مختلف و تاريخي به خودنگاره شروع و پس از آن اولين اثر خودنگاره‌اي از محمد حسن افشار (حدود ١٢٠٠ شمسي) شروع و آخرين هنرمند انتخابي كه متولد ١٣٦٨ است به پايان مي‌رسد. اين كتاب مرجع خودنگاره در ايران است كه بنا به گفته جناب مهاجر در ويرايش‌هاي بعدي حتما كامل‌تر هم خواهد شد.
چرا همزمان با رونمايي، نمايشگاه آثار چاپ‌شده برگزار نشد؟
براي رونمايي كتاب، پيش‌بيني نمايشگاهي با همين موضوع مطرح و از چند ماه قبل برنامه‌ريزي شد و گالري با مراكز هنري كه مكان مناسب را داشتند مذاكرات و تفاهم‌هايي را انجام داد ولي به دليل محدوديت‌هاي كرونا و عدم حضور آقاي مهاجر در تهران تصميم گرفته شد كه كتاب با حضور ايشان رونمايي و براي نمايشگاه در سال١٤٠١ برنامه‌ريزي شود.
از چه زماني كار چاپ كتاب را آغاز كرده‌ايد؟ اين چندمين كتاب نشر ويستا هنر و گالري ويستا است؟ و از اساس از چه جور كتاب‌هايي براي انتشار استقبال مي‌كنيد؟
با توجه به خليي كه در حوزه كتاب‌هاي پژوهشي- تجسمي در بازار نشر ايران احساس مي‌شود مجموعه فرهنگي ويستا بر آن شده است از كتاب‌هاي پژوهشي در اين حوزه حمايت و زمينه انتشار اين آثار را فراهم كند. ۹ سال پيش زماني كه گالري ويستا فعاليتش را آغاز كرد؛ با توجه به نگاه روشمندي كه دارم تصميم داشتم انتشارات ويستا را هم راه‌اندازي كنم كه مستندات و پژوهش‌هايي كه براي برپايي يك نمايشگاه انجام مي‌داديم را در قالب كتاب و كاتالوگ منتشر كنيم. اما تحقق اين خواسته مدت زيادي زمان برد. با توجه به اينكه تعداد ناشراني كه در حوزه تجسمي فعاليت مي‌كنند كم است، تصميم گرفتيم كه تمركزمان در حوزه نشر تنها معطوف به حوزه تجسمي باشد. پس از اين كه مجوز انتشارات در سال ۱۳۹۵ صادر شد به تمام پژوهشگران و هنرمنداني كه با آنها همكاري داريم، اعلام كرديم كه اگر كتاب پژوهشي و تاليفي قابل تاملي دارند براي انتشار آثارشان از آنها حمايت خواهيم كرد.
كتاب «صورت صورتگران» كه تاريخ مصورخودنگاره در نقاشي ايران است؛ نخستين كتاب انتشارات ويستا هنر است، اما پس از اينكه مجوز انتشارات صادر شد براي كتاب-كاتالوگ‌هايي كه پيش از آن منتشر كرده بوديم مجوز گرفتيم تا اگر زمينه ارايه اين آثار در خارج از فضاي گالري نيز فراهم شود. تاكنون دو كتاب از آقاي مهدي حسيني و يك كتاب از خانم ثميلا امير ابراهيمي چاپ شده است و در حال حاضر كتاب ديگري در دست چاپ است. كتاب‌هاي پژوهشي و در حوزه هنرهاي تجسمي، كتاب‌هايي هستند كه نشر ويستا هنر بعد از بررسي براي چاپ و نشر اقدام خواهد كرد.
در اين شرايط گراني كاغذ كتاب ۳۷۰ صفحه‌اي تمام رنگي منتشر كرده‌ايد. معاونت فرهنگي وزارت ارشاد و مركز تجسمي از چاپ كتاب حمايت كردند؟
وزارت ارشاد سهميه كاغذ تحرير به كتاب اختصاص داد ولي به دليل نوع كتاب و رنگي بودنش و آثار تاريخي‌اي كه دارد، حتما بايد كاغذ گلاسه انتخاب مي‌شد كه طي فرآيند مرسوم، جايگزيني انجام گرفت و هزينه‌هاي ناشي از اين تغيير توسط ويستا پرداخت شد. كناب صورت صورتگران (تاريخ مصور خودنگاره در نقاشي ايران) حدود ٤ سال طول كشيد. اخذ مجوز از صاحبان آثار، اجازه از موزه‌ها، تكميل اطلاعات آثار، طبقه‌بندي و طي مراحل مختلف ديگر. همه اينها بالطبع منجر به طولاني شدن چاپ كتاب شد.