بازار نفت در انتظار توافق هسته‌ای

گروه اقتصادي

افزایش قیمت پس از فتح قله هفت ساله، به نظر می‌رسد در مسیر کاهشی قرار گرفته که عمده دلیل آن بالا رفتن تورم در امریکا و فشار برای افزایش نرخ بهره و احتمال احیای برجام در هفته‌های آتی است. البته که برآیند تلاش اوپک پلاس برای عرضه کمتر از تقاضای نفت (نظرسنجی پلاتس نشان می‌دهد تولید این کارتل نفتی در ماه گذشته میلادی 700 هزار بشکه در روز پایین‌تر از آن چیزی بود که پیش‌تر هدف‌گذاری شده)، همچنین کاهش ذخایر نفتی در برخی کشورها، باعث شده که قیمت‌ها همچنان بالا باشد و بسیاری از مصرف‌کنندگان بزرگ نفتی مانند هند و امریکا نسبت به سیاست‌های اوپک پلاس در بالا نگه داشتن قیمت نفت انتقاد داشته باشند. البته که به نظر می رسد تنها راه کاهش قیمت نفت برنت که روز جمعه حدود 91 دلار بود، توافق با ایران باشد. این توافق از آن جهت مهم است که می‌تواند جلوی نااطمینانی نسبت به آینده و بالا رفتن قیمت‌ها به دلیل احتمال درگیری میان اوکراین و روسیه را کاهش دهد.

بر اساس گزارش ماه ژانویه اوپک ، تغییر روزانه  تولید نفت ایران به طور متوسط 21 هزار بشکه بوده و پس از ماه سپتامبر،  تولید نفت کشور از دو میلیون و 500 هزار بشکه در روز گذشته است. کل تولید اوپک در ماه گذشته میلادی نیز 27.98 میلیون بشکه در روز بوده که از این حیث بالاترین حجم  تولید از سال 2020 و شیوع کرونا در جهان را به ثبت رساند. 

بشکه‌های نفت در انتظار احیای برجام
بر اساس گزارش هفته گذشته رویترز، ایران که چهارمین ذخایر نفتی جهان را در خود دارد، می‌تواند به سرعت پس از توافق هسته‌ای، میلیون‌ها بشکه نفت وارد بازار کند. به باور این گزارش در صورت احیای توافق برجام، قیمت‌های فعلی نفت که برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند در سال جاری میلادی، در صورت یک رخداد غیرطبیعی مانند جنگ روسیه و اوکراین یا کشف سویه جدیدی از کرونا که مسری تر باشد، می‌تواند به 100 دلار نیز برسد، کاهش می‌یابد. البته که کاهش قیمت نفت پس از تجربه سال 2020 که از ابتدای سال تا انتهای آن، قیمت نفت کاهشی حدود 30 درصدی داشت، ممکن است به مذاق بسیاری از کشورهای تولیدکننده خوش نیاید. رویترز در بخشی از گزارش خود به این موضوع نیز اشاره کرده که «واشنگتن انتظار دارد در هفته‌های آتی مذاکرات به نتیجه برسد». با توجه به برداشته شدن برخی تحریم‌های مرتبط با نفت از سوی امریکا در هفته گذشته این رسانه پیش‌بینی‌هایی در خصوص صادرات و تولید نفت ارائه کرده است. 
این گزارش ادعا کرده که تحریم‌های نفتی علیه ایران باعث شده که صادرات 2.8 میلیون بشکه‌ای در سال 2018 به حدود 100 هزار بشکه در سال 2020 برسد. البته که شیوع کرونا در جهان و اعمال قرنطینه‌های متعدد و طولانی نیز بر کاهش صادرات نفت ایران بی تاثیر نبوده، اما این امر نشان می دهد که در صورت تداوم تحریم‌های نفتی، کشورهایی که نفت ایران را می خریدند نیز دنبال جایگزین بوده‌اند. البته که گمانه‌زنی‌ها پیرامون احیای برجام باعث شد که فروش نفت کشور نیز رونق بگیرد؛ بر این اساس و در 20 دی سال جاری گمرک چین آمار واردات رسمی نفت از ایران را منتشر کرد که بر اساس آن در دسامبر 2021 حدود 1.8 میلیون بشکه نفت خام وارد بنادر این کشور شده بود. آخرین باری که گمرک این کشور اقدام به واردات نفت خام از ایران کرده بود به دسامبر 2020 باز می‌گشت. 
بر اساس گزارش رویترز و با استناد به داده‌های  آنالیز فروش نفت کشورها، متوسط صادرات نفت ایران 600 تا 700 هزار بشکه است. در بخش دیگری از این گزارش به ذخایر نفتی کشور در داخل کشور و روی آب یا خشکی نیز به عنوان تایید ضمنی برای بازگشت به بازارها اشاره شده؛ ذخایر شناور ایران از 63 میلیون بشکه در ابتدای دسامبر به حدود 87 میلیون بشکه در ابتدای فوریه رسیده و از سوی دیگر ذخایر روی خشکی نیز اخیرا 49 میلیون بشکه برآورد شده که نسبت به ماه مه که حدود 66 میلیون بشکه بود، کاهش قابل توجهی پیدا کرده است. این کاهش نشان‌دهنده تداوم تسهیل در صادرات طلای سیاه است. 
با استناد به گزارش رویترز، در سال 2020 میانگین تولید نفت ایران حدود دو میلیون بشکه بوده که در سال 2021 به دو میلیون و 400 هزار بشکه در روز رسیده؛ از آنجایی که بارها و تحت عناوین مختلف از افزایش تولید و صادرات نفت پس از رفع تحریم‌ها سخن گفته شده، این رسانه پیش‌بینی کرده که پس از به نتیجه رسیدن مذاکرات پیرامون احیای برجام تولید نفت ایران به 3.8 میلیون بشکه در روز برسد. 

گزارش اوپک چه می گوید؟
بر اساس آخرین گزارش‌ها، اوپک پیش بینی کرده که در سال جاری میلادی تقاضا برای نفت به بیشتر از سال 2019 بازگردد؛ 101.8 میلیون بشکه در روز. از سوی دیگر تولید اوپک در ماه ژانویه 2022 به حدود 27.98 میلیون بشکه در روز رسیده که بالاترین رقم از سال 2020 میلادی تاکنون است. بر اساس این گزارش عربستان سعودی و عراق با تولید به ترتیب 10 میلیون بشکه و 4.25 میلیون بشکه در روز، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان اوپک در ماه ژانویه بودند. ایران نیز با تولید روزانه دو میلیون و 503 هزار بشکه در این ماه پس از امارات و کویت در جایگاه پنجم قرار گرفت. به نظر می رسد تحریم‌های نفتی جایگاه ایران را از نظر تولید نفت دستخوش تغییر قرار داده باشد؛ در سال 2020 متوسط تولید روزانه نفت کشور حدود یک میلیون و 988 هزار بشکه بوده و جایگاهش نیز پنجم. در سال 2021 که کرونا تقریبا تمام مناطق جهان را درگیر خود کرده بود و به همین دلیل تقاضا برای نفت بسیار کاهش یافته بود، تولید نفت کشور به متوسط دو میلیون و 405 هزار بشکه در روز افزایش یافت که البته تغییری در جایگاه کشور ایجاد نکرد و همچنان در رتبه پنجم باقی ماند. 

بالا رفتن قیمت نفت چقدر در دسترس است؟
پس از هفت هفته افزایش مداوم قیمت نفت و رسیدنش به کانال 91 دلار، به نظر می رسد قیمت طلای سیاه در مسیر کاهشی قرار گرفته، چراکه از یک سو به نظر می رسد مذاکرات پیرامون احیای برجام به خوبی پیش می‌رود و از سوی دیگر رسیدن تورم امریکا به بالاترین رقم 40 سال اخیر باعث شده که بسیاری از سیاستمداران امریکایی بر افزایش نرخ بهره بانکی تاکید کنند. 
در صورت بالا رفتن نرخ بهره، تاثیراتی در بازارها و به خصوص بازار نفت قابل رویت خواهد بود. اگرچه که احتمال افزایش یک درصدی نرخ بهره در امریکا همچنین برداشته شدن تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران، می‌تواند از بدبینی بازار و احتمال افزایش بیشتر قیمت نفت در صورت درگیری میان روسیه و اوکراین بکاهد. اما نباید از این مهم غافل شد که اوپک پلاس و به خصوص عربستان سعودی بازار را رصد می‌کنند و درصدد هستند که همچنان تقاضا بیشتر از عرضه نفت باشد تا قیمت‌های زیر 50 دلار در نوامبر 2020 تکرار نشود. در کنال عوامل گفته شده، عامل دیگری که باعث می‌شود قیمت نفت کاهش زیادی نداشته باشد، «هزینه‌های تقریبا صفر اکتشاف نفتی در سال 2021» است. موسسه‌ تحقیقاتی ریستاد انرژی در ابتدای دی ماه سال جاری اعلام کرد که «صنعت نفت بدترین عملکرد خود را در زمینه اکتشاف نفت و گاز در سال جاری میلادی از ۱۹۴۶ داشته‌ و کل اکتشاف‌های انجام ‌شده در جهان تا پایان ماه نوامبر سال 2021 میلادی، 4.7 میلیارد بشکه معادله‌ای نفتی برآورد شده‌است.»