درباره يك اظهارنظر ساده ولي پيچيده در مورد ممنوعيت شنا براي زنان
ترانه عليدوستي درست مي‌گويد يا فدراسيون شنا؟
گروه ورزش
ترانه عليدوستي بازيگر سينما و فعال حقوق زنان روي فرش قرمز جشنواره سانتا باربارا در امريكا در پاسخ به پرسش يك خبرنگار در مورد فيلمي كه در آن بازي كرده گفت: «اسم فيلم ما اوركا است. فيلمي ايراني. ما از ايران هستيم. فيلم درباره يك بانوي ورزشكار ايراني است. كسي كه سه ركورد گينس را ثبت كرده است. و در كشور خودش هويت ورزشي ندارد. چون در ايران شنا براي زنان به صورت رسمي ممنوع است.»
چه كسي سه ركورد گينس دارد؟
آن كسي كه ترانه عليدوستي از او با عنوان بانوي ورزشكار ايراني كه سه ركورد گينس دارد نام مي‌برد، الهام‌السادات‌اصغري‌است. نام اصغري براي نخستين‌بار سال ۹۲ سر زبان‌ها افتاد. او مدعي شد توانسته در درياي خزر با شنل و مقنعه ركورد شنا در آب‌هاي آزاد را بشكند اما وزارت ورزش و جوانان (در زمان رياست‌جمهوري احمدي‌نژاد) از ثبت ركورد او به دليل شرعي نبودن پوششي كه به تن داشته امتناع كرد. در آن مقطع بسياري از چهره‌هاي ورزشي و سياسي در تاييد يا رد اظهارات اصغري مصاحبه كردند. در سال‌هاي بعد اصغري بين تشويق‌ها و ابهامات به فعاليت خود ادامه داد تا اينكه در سال ۹۸ او براي ثبت يك ركورد ديگر تلاش كرد و اين‌بار در جنوب كشور و در خليج فارس با دست بسته مسافت بيش از ۵ كيلومتري را شنا كرد و موفق به ثبت آن به عنوان يك ركورد در گينس شد. او اين كار را مدتي بعد در درياي عمان تكرار كرد و ركوردي ديگر به ثبت رساند.
شنا براي زنان ايران ممنوع است؟
جمله ساده و در عين حال پيچيده‌اي كه ترانه عليدوستي به زبان آورده را مي‌توان از دو منظر بررسي كرد. شنا در ايران براي زنان هم ممنوع است و هم ممنوع نيست. ممنوع نيست از اين جهت كه استخرهاي ورزشي زيادي مختص زنان وجود دارد و مردم به صورت ورزش همگاني از آن استفاده مي‌كنند. همچنين مسابقات در سطح ملي برگزار مي‌شود و شناگران حرفه‌اي مي‌توانند در اين رقابت‌ها شركت كنند. اتفاقا ممنوعيت هم از همين نقطه آغاز مي‌شود. اينكه زنان شناگر ايراني حداكثر مي‌توانند در سطح مسابقات داخلي حضور داشته باشند و چيزي به نام مسابقات بين‌المللي شناي زنان براي آنها وجود ندارد. در ايران محدوديت‌هايي براي زنان در چند رشته ورزشي وجود دارد. مثلا بوكس كاملا ممنوع است، شنا و ژيمناستيك به صورت داخلي آزاد است و ممنوعيت حضور بين‌المللي دارد، اخيرا هم فعاليت زنان در رشته‌هاي زيرمجموعه بدنسازي ممنوع شده است. در ديدگاه كلي همه اينها در مجموعه‌اي به عنوان «ورزش‌هاي ممنوعه» براي زنان طبقه‌بندي مي‌شود كه البته در جزييات با هم متفاوتند. البته شنا به صورت همگاني هم براي دختران در سال‌هاي اول انقلاب در برخي استان‌ها ممنوع بود. خانم فائزه هاشمي در گفت‌وگو با سالنامه «اعتماد» كه به زودي منتشر مي‌شود در اين رابطه تعريف مي‌كند: «در يك شهرستان اجازه نمي‌دادند دختران بروند استخر. گفته مي‌شد كه دخترها كه از استخر مي‌آيند بيرون لپ‌هاي‌شان گل مي‌اندازد، سوار تاكسي كه مي‌شوند، همه مي‌فهمند استخر بودند و گناه دارد. گفتيم مگر قديم‌ها زنان نمي‌رفتند حمام عمومي؟ صورت‌هاي‌شان گل نمي‌انداخت؟ گناه نداشت؟ با امام جمعه صحبت كرديم و اين مطالب رد و بدل شد و پذيرفتند. دختران راه‌شان به استخرها در آن شهرستان باز شد.»
حمله كيهان به عليدوستي
اظهارنظر ترانه عليدوستي در رابطه با شناي زنان در ايران بلافاصله موجي از واكنش‌ها را برانگيخت. ابتدا شهرناز ورنوس، نايب‌رييس فدراسيون شنا، شيرجه و واترپلو بانوان گفت: «متعجبم كه خانم عليدوستي اخبار مربوط به اين رشته را پيگيري نمي‌كنند. ما در دو سال گذشته كه با وجود كرونا تمام استخرها بسته بودند به نوعي فعاليت‌هاي‌مان را خيلي محدود نكرديم و همين اخيرا فقط در رشته شنا چهار مسابقه را در بخش بانوان به صورت جام و جشنواره برگزار كرديم.» او در ادامه از ترانه عليدوستي دعوت كرد بيايد و مسابقات شناي زنان را از نزديك ببيند. ورنوس يكي از كساني است كه مخالف ثبت ركورد اصغري در اوايل دهه ۹۰ بود. او در سال ۹۳ ادعاهاي الهام اصغري مبني بر ركوردشكني را رد و گفته بود: «در مسابقات شناي آب‌هاي آزاد هيچ ركوردي قابل ثبت نيست و تنها نفرات نخست تا سوم معرفي مي‌شوند. الهام اصغري در مسابقات شناي آب‌هاي آزاد كه سال ۸۸ در نوشهر برگزار شد بعد از طي كردن مسافت سه كيلومتر از آب بيرون آمد و نتوانست به خط پايان برسد.» ورنوس در همان مصاحبه كلا همه‌چيز الهام اصغري را زير سوال برد و در مورد او گفت: «او نه قهرمان است، نه عضو تيم ملي و نه شناگر»! احتمالا يكي از دلايلي هم كه عليدوستي گفت در ايران هويت ورزشي الهام اصغري به رسميت شناخته نمي‌شود همين جملات بوده است. يك روز بعد روزنامه كيهان با حمله به عيلدوستي او را به تهيه سوژه و خوراك براي رسانه‌هاي بيگانه براي تبليغ عليه ايران متهم كرد. كيهان با انتشار اظهارات ورنوس نوشت: «متأسفانه اظهارات برخي از چهره‌هاي مشهور درباره موضوعاتي كه دانش و اطلاعي درباره آنها ندارند، بعضا به سوژه و خوراك رسانه‌هاي خارجي براي تبليغ عليه ايران تبديل مي‌شود.»
پاسخ ترانه
ترانه عليدوستي در واكنش به اين اتفاقات به نوشتن يك جمله كوتاه در استوري اينستاگرامش بسنده كرد. او نوشت: «ممنوعيت شنا در عرصه‌هاي رسمي و بين‌الملل براي زنان ايراني نظر شخصي من نيست. داستان فيلم اوركاست، كه در وقايع و ديالوگ‌ها و قوانين وضع شده در آن مستند و مبتني بر واقعيت است. ماجراي اين ممنوعيت، ماجراي زيست قهرماناني است مثل الهام اصغري... هشتم مارس روز جهاني گراميداشت مبارزات زنان، بر خواهرانم كه با سختي اوركا را ساختند مبارك.»
به نظر مي‌رسد تمام بحث‌هاي شكل گرفته پيرامون موضوع شناي زنان صرفا دو روي يك سكه است. عليدوستي روي حضور بين‌المللي زنان شناگر تاكيد دارد و وقتي مي‌گويد «شنا در ايران براي زنان ممنوع است» به اين موضوع اشاره دارد و مخالفان روي آزاد بودن شنا براي زنان ايراني در داخل كشور تاكيد مي‌كنند. البته از منظر حرفه‌اي بايد گفت كه ورزش قهرماني در ابعاد بين‌المللي معنا پيدا مي‌كند و برگزاري مسابقات داخلي عملا تفاوتي با ورزش همگاني و آماتوري ندارد. در دهه هفتاد فدراسيون بين‌المللي ورزش زنان تلاش كرد با برگزاري مسابقات اسلامي زنان برخي رشته‌ها همانند شنا را از محاق خارج كند تا زنان كشورهاي مسلمان بتوانند حضور در رقابت‌هاي بين‌المللي را هم تجربه كنند. با تعطيلي آن مسابقات در دولت احمدي‌نژاد (كه شرح آن در سالنامه اعتماد آمده است) عملا تنها شانس شناگران دختر ايراني براي حضور در مسابقات خارجي هم از بين رفت.