انسان، طبيعت، اشياء

سهيل سماوي|نوزدهمين كتاب نسيم خليلي، «تجريش، ساعت 10» يك عاشقانه اجتماعي نيرومند است. عاشقانه از اين رو كه روايتگر عشق پرشور و ممنوعه دختري است به استاد متاهل دانشگاهش كه در طول رمان، خواننده اين عشق را از درون ذهنيت او به تماشا مي‌نشيند و اجتماعي، چراكه در جاي جاي كتاب به مسائل و معضلات اجتماعي روز ارجاع دارد. ساغر سبزواري، دانشجوي ارشد دلباخته دكتر يوسف رهنمون، استاد علوم سياسي و روابط بين‌الملل دانشگاه مي‌شود و موضوع پايان‌‌نامه‌اش، «بررسي گفتمان سياسي در ادبيات داستاني تاريخ معاصر» را به‌ نحوي انتخاب مي‌كند كه بتواند رهنمون را به قبول راهنمايي آن راضي كند و راهي براي گفت‌وگوي بيشتر با او بيابد.  آثار نسيم خليلي را بيشتر بايد ذيل جريان سيال ذهن طبقه‌بندي كرد. روايت از درون ذهنيت راوي اصلي داستان آغاز مي‌شود، به اوج مي‌رسد و در همين ذهنيت نيز به انتها مي‌رسد. روايت او در اين كتاب هرچند بطئي، اما با رفت و برگشت‌هاي زماني و توصيفات برآمده از درون ذهن ساغر، پركشش است. 
مي‌توان اصولا آثار نسيم خليلي را ادبيات «انسان»، «طبيعت» و «اشياء» دانست. او در چند اثر اخير داستاني و دانشگاهي‌اش بر دوره ناآرام اوايل انقلاب، فضاهاي دانشگاهي دهه 70 و اقشار فرودست نظير كارگران تمركز داشته است، با اين حال در همه اين آثار، طبيعت و اشياء جايگاه مهمي دارند. اين دو صرفا بستر بي‌روح و سرد كنشگري انسان‌ها نيستند، بلكه روح دارند و به داستان جهت مي‌دهند. ساغر با اشياي مربوط به رهنمون همذات‌پنداري مي‌كند، ديوانه‌وار به آنها جان مي‌بخشد و با مظاهر مختلف طبيعت از نسيم گرفته تا برگ‌ها و نور خورشيد سخن مي‌گويد. اين عشق اما از همان ابتدا قرار نيست به آرامي پيش برود. ساغر در ميانه عشق‌بازي با تصاوير برساخته ذهنش از رهنمون، در اثر اسيدپاشي كور در يكي از فرعي‌هاي خيابان سميه تهران نيمي از صورتش را از دست مي‌دهد. نويسنده كه تحت تاثير اسيدپاشي‌هاي كور در اصفهان چنين سرنوشتي را براي شخصيت اصلي رمان رقم زده است، از اين به بعد تصوير دختري مردد را نشان‌مان مي‌دهد كه نگران است مبادا عشقش را بر اثر اين حادثه از دست بدهد، اما داستان به طريقي ديگر پيش مي‌رود. 
هر كدام از آثار خليلي و از جمله اين اثر راوي رنج انسان‌هايي است كه نويسنده براي ترسيم جزييات زندگي آنها دست به تحقيقات پردامنه‌اي مي‌زند: روزنامه‌ها و كتاب‌ها و فضاي مجازي را مي‌كاود و مستندها و فيلم‌هاي متعددي را مي‌بيند؛ حاصل اين كار اين شده است كه خواننده با جزييات جالب توجهي از زمان شكل‌گيري رويدادهاي داستاني آشنا مي‌شود. 
نويسنده در «تجريش ساعت 10» به سراغ موضوع مناقشه‌برانگيزي رفته است كه اين روزها به دليل برخي اتفاقات روز شامل قتل يك دختر اهوازي به دست همسرش بر سر زبان‌هاست: زنان قرباني مناسبات مردسالار و خوانش‌هاي متعصبانه از سنت. از اين جهت كتاب حاضر و برخي ديگر از آثار خليلي را كه واجد چنين ويژگي‌هايي است بايد در زمره آثار اديبانه-مصلحانه قرار داد، بدين معنا كه نويسنده صرفا به دنبال روايت براي روايت نيست، بلكه مايل است روايتش بازنمايي مساله و گره‌اي اجتماعي باشد و در عين حال به كنشي اصلاح‌گرانه در مخاطبانش بينجامد. 
«تجريش ساعت 10» را انتشارات بوم سفيد در بهمن ماه سال جاري در 249 صفحه و با قيمت 45000 تومان چاپ و راهي بازار كتاب كرده است.