واگذاري ثروتمندترين شركت هواپيمايي كشور
به صندوق بازنشستگي به دليل زيانده بودن
بال‌هايي كه شكست يا چيده شد؟
تجمع اعتراضي بازنشستگان «هما»
گروه اجتماعي| وقتي در تاريخ 60 سال اخير و درباره پيشينه واحدها و نهادهاي پررونق و زبانزد كشور جست‌وجو كنيد، قطعا شركت هواپيمايي «ايران‌اير» در اين فهرست قرار دارد اما از 6 سال قبل، سقوط نقدينگي و سرمايه صندوق بازنشستگي متعلق به اين شركت هواپيمايي در حدي بوده كه از پرداخت حقوق بازنشستگان وابسته خود هم ناتوان شده و طي 6 سال گذشته، بازنشستگان هما كه تعدادشان حدود 13 هزار نفر (از مجموع 23 هزار كارمند) برآورد مي‌شود، بارها در مقابل ساختمان مجلس، وزارت راه، سازمان برنامه و بودجه، دفتر شركت هواپيمايي ايران‌اير، وزارت راه و صندوق بازنشستگي كشوري تجمع كرده‌اند تا بتوانند حقوق معوقه خود را دريافت كنند. مهم‌ترين دليل اعتراضات طي 6 سال گذشته، تعويق چند ماهه حقوق بازنشستگان اين شركت هواپيمايي بوده كه سال گذشته هم اين اعتراضات به اوج رسيد چنانكه طي سال 1400، بازنشستگان معترض بارها اعتراض خياباني داشتند. در نهايت، نيمه دوم سال گذشته و در ايام تقديم لايحه بودجه 1401، دولت براي نجات شركت‌هاي زيانده از ورشكستگي و انحلال، تصميم گرفت در لايحه بودجه اين شركت‌ها را به صندوق بازنشستگي كشوري واگذار كند كه شركت هواپيمايي ايران‌اير هم در فهرست واگذاري‌ها قرار داشت.
در حالي كه از تشكيل صندوق بازنشستگي و وظيفه كاركنان هما حدود 20 سال مي‌گذرد و معترضان تاكيد دارند كه اين صندوق خصوصي، با سرمايه‌گذاري بازنشستگان «هما» شكل گرفته و قابل واگذاري به غير نيست، در متن لايحه بودجه، تصميم دولت چنين تصريح شده بود: «موسسه صندوق بازنشستگي و وظيفه كاركنان شركت هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران با كليه وظايف، اختيارات، تعهدات و دارايي‌ها از جمله اموال منقول و غيرمنقول، سهام، امتيازات، موجودي اسناد و اوراق و ساير حقوق ظرف مدت ماه از تاريخ تصويب به صندوق بازنشستگي كشوري واگذار مي‌شود.»
بعد از علني شدن تصميم دولت، اعتراض جمعي از بازنشستگان «هما» به اين تصميم، به پياده‌روهاي خيابان بهارستان رسيد كه معترضان با تاكيد بر غيرشرعي بودن واگذاري صندوق به استناد فتاواي امام خميني(ره) و ديگر مراجع عظام و همچنين، غيرقانوني بودن اين واگذاري از طريق قانون سالانه بودجه، خواستار ملغي شدن اين تصميم دولت توسط نمايندگان مجلس شدند.
ديروز، آخرين نوبت اين تجمع اعتراضي بود و اين‌بار هم، ده‌ها بازنشسته «ايران‌اير» مقابل دفتر مركزي اين شركت هواپيمايي در ورودي فرودگاه مهرآباد تهران جمع شدند تا مخالفت خود را با واگذاري يكي از برندهاي هوايي جهان به صندوق بازنشستگي اعلام كنند در حالي كه معترضان معتقدند ترفند دولت طي 6 سال گذشته، تعويق پرداخت حقوق‌ها براي راضي كردن معترضان به واگذاري اين صندوق به صندوق بازنشستگي كشوري بوده است.
به گفته معترضان، از آنجا كه صندوق بازنشستگي هما، از پرداختي كاركنان در دوران اشتغال تشكيل شده، اموال و دارايي آن غيردولتي و شخصي محسوب شده و انتقال آن بدون رضايت صاحبان اصلي، غيرقانوني است. اعتراضات معترضان در حالي بود كه به گفته شركت‌كنندگان در اين تجمع، اين ماه هم پرداخت حقوق بازنشستگان «هما» به تعويق افتاد و تا روز 6 ارديبهشت حقوق ماه فروردين پرداخت نشده بود.
بزرگ‌ترين شركت هواپيمايي خاورميانه به چه حال و روزي رسيد؟
طبق توضيحات منابع خبري و اطلاع‌رساني، شركت هواپيمايي «ايران‌اير» كه در ابتداي تاسيس در سال 1342، با نام «شركت هواپيمايي ملي ايران» به مردم معرفي و جامعه جهاني و صنعت هوايي دنيا معرفي شد، با بيش از 60 سال سابقه فعاليت و بيش از 10 هزار كارمند، هم‌اكنون يكي از قديمي‌ترين شركت‌هاي هواپيمايي در منطقه خاورميانه است كه از 5 فرودگاه بين‌المللي كشور- مهرآباد تهران، شهيد هاشمي‌نژاد مشهد، شهيد دستغيب شيراز، شهيد بهشتي اصفهان و شهيد مدني تبريز - به بيش از 60 مقصد داخلي و خارجي پرواز دارد. طبق اعلام منابع خبري و اطلاع‌رساني، 8 سال قبل تعداد ناوگان اين شركت هواپيمايي حدود 26 فروند بوده در حالي كه سرمايه اوليه براي خريد 25 فروند هواپيماي ايران‌اير (128 هزار و 151 دلار) سال 1318 به دنبال دستور رضا شاه براي تشكيل باشگاه هوانوردي ملي با سرمايه مردم، جمع‌آوري شد و همان زمان، زميني با وسعت يك ميليون و 400 هزار متر مربع هم براي ايجاد اولين فرودگاه ايران - فرودگاه مهرآباد تهران - اختصاص يافت. همان زمان حدود هزار نفر براي آموزش خلباني ثبت‌نام كردند كه تا سال ۱۳۲۰ بيست و شش نفر آموزش ديدند. پايان سال ۱۳۲۱، اين باشگاه هواپيمايي، 12 خلبان و 18 مكانيسين و 12 هواپيماي آموزشي داشت. سال 1321 رضا افشار (وزير پيشين راه) و غلامحسين ابتهاج (رييس بانك ملي ايران) اولين شركت هواپيمايي حامل پرچم ايران را با نام «ايرانيان ايرويز» تاسيس كردند و ۵ اسفند سال ۱۳۴۰، دو شركت ايرانيان ايرويز و پرشين ايرسرويس در يكديگر ادغام شدند و شركت هواپيمايي ملي ايران (هما)، با نام بين‌المللي ايران‌اير (IRAN AIR) تاسيس شد كه از فروردين ماه سال ۱۳۴۱ فعاليت‌هاي خود را آغاز كرد و سال ۱۳۴۲ به عضويت كامل ياتا درآمد. لوگوي ايران‌اير، اقتباس از پرنده اسطوره‌اي «هما» در تخت‌جمشيد است كه سال 1340 توسط ادوارد زهرابيان طراحي شد. (لوگوي ايران اير، سال 1392، توسط آژانس خبري حمل‌ونقل هوايي SKIFT در فهرست ۳۰ لوگوي برتر شركت‌هاي هوايي دنيا قرار گرفت كه به دليل جذابيت، سادگي و رسا بودن پيام، به عنوان برترين لوگوي شركت‌هاي هواپيمايي جهان انتخاب شد.) در سال‌هاي پاياني دهه 1350، هواپيمايي ملي ايران رو به رشدترين شركت هواپيمايي جهان به شمار مي‌رفت و در فهرست ايمن‌ترين، مدرن‌ترين و پردرآمدترين شركت‌هاي هواپيمايي دنيا قرار داشت. پس از بهمن 1357، علاوه بر توقف خريد هواپيما، بسياري از مقاصد پروازي اين شركت هواپيمايي به دلايل سياسي تعطيل شد و در نهايت سال 1360، نام رسمي شركت به «هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران» تغيير يافت. به دنبال راه‌اندازي شركت‌هاي هواپيمايي خصوصي در ايران، جايگاه انحصاري «ايران‌اير» به‌طور كامل دچار آسيب و تغيير شد و حالا، ايران‌اير كه همچون ساير شركت‌هاي هواپيمايي كشور، متاثر از تحريم‌هاي اقتصادي تحميل شده بر كشور است، با ناوگاني فرسوده و قديمي و با عمر متوسط 22 سال به كار خود ادامه مي‌دهد و امروز، با حدود 50 مقصد پروازي داخلي و بين‌المللي، يك شركت هواپيمايي درجه دو در منطقه خاورميانه محسوب مي‌شود.