تهران و بروكسل
از نتايج سفر انريكه مورا به ايران
ابراز رضايت كردند
غلبه مذاكره بر بن‌بست
اقدام عجيب پليس آلمان در متوقف كردن انريكه مورا و هيات همراه در فرودگاه فرانكفورت، حاشيه‌ساز شد
شهاب شهسواري
برخلاف بدبيني‌ها نسبت به نتيجه سفر انريكه مورا، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا به تهران، سفر او دستاورد تازه‌اي براي ازسرگيري مذاكرات احياي برجام در وين در پي داشت، آن‌گونه كه جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اروپا مي‌گويد اين گفت‌وگوها «نتيجه‌اي فراتر از انتظار در پي داشت.» او گفت كه «مذاكرات به بن‌بست رسيده از بن‌بست خارج شده‌اند.» حسين اميرعبداللهيان، وزير خارجه ايران هم در توييتي پس از اين سفر از «در دسترس بودن توافق» در صورت «تصميم سياسي در واشنگتن» خبر داده است.
انريكه مورا، بعد از 6 هفته براي دومين‌بار به تهران سفر كرده بود تا با مقام‌هاي تهران در مورد اختلافاتي كه باعث توقف مذاكرات احياي برجام شده‌اند گفت‌وگو كند. در شرايطي كه مورا در تهران حضور داشت، پايگاه خبري اكسيوس به نقل از منابعي در امريكا مدعي شد كه مورا در تهران حامل هيچ پيام جديدي از سوي واشنگتن نيست و امريكا انتظار دارد كه مورا در اين سفر تهران را راضي كند، پيش‌نويس به دست آمده در وين را به همين شكل كنوني امضا كند. مذاكرات مورا در تهران چهارشنبه ناتمام ماند و روز پنجشنبه ادامه يافت. با اين حال به‌رغم اينكه برخي رسانه‌ها خبر داده بودند، هماهنگ‌كننده اروپايي مذاكرات برجام درخواست مذاكره با مقام‌هاي ارشد جمهوري اسلامي ايران داده است، مذاكرات دو روزه او منحصر به همتاي ايراني، علي باقري كني، معاون سياسي وزير امور خارجه باقي ماند. بلافاصله بعد از ترك تهران انريكه مورا، معاون دبيركل سرويس اقدام خارجي اتحاديه اروپا و هماهنگ‌كننده اروپايي مذاكرات احياي برجام، جوزپ بورل، نماينده عالي سياست خارجي اروپا در جمع خبرنگاران خود اعلام كرد كه در پي اين سفر توافق شده است تا مذاكرات براي احياي برجام بعد از دو ماه توقف دوباره از سر گرفته شود. بورل هيچ تاريخي براي از سرگيري مذاكرات اعلام نكرده است و جزيياتي در مورد فرمت مذاكرات ارايه نداده است كه آيا مذاكرات همانند ۸ دور گذشته در وين بين ايران و 1+4 و به صورت جداگانه ميان 1+4 و امريكا انجام خواهد شد يا فرمت جديدي براي مذاكرات درنظر گرفته شده است.
جوزپ بورل پيش از ورود به جلسه وزراي خارجه گروه هفت به خبرنگاران گفت: «مهم‌ترين مساله نتيجه سفر او [انريكه مورا] به تهران است. مذاكرات بهتر از آنچه انتظار داشتيم پيش رفت. مذاكرات متوقف شده بود، ولي حالا دوباره از سرگرفته شده است. در نتيجه اين سفر بسيار پرمنفعت بود.» وي ادامه داد: «آن‌گونه كه گفته بودم ارزيابي من از مذاكرات در ايران بسيار مثبت است. مذاكرات براي دو ماه به خاطر اختلاف نظر در مورد سرنوشت سپاه پاسداران متوقف شده بود. آقاي مورا با يك پيام خيلي محكم از طرف من به ايران سفر كرد كه نمي‌توان به همين شكل ادامه داد. پاسخ [ايران] به اندازه كافي مثبت بود كه مي‌توان تصور كرد مي‌توانيم كار ميان طرفين را از سر بگيريم.» بورل ادامه داد: «چنين مسائلي را نمي‌توان يك‌شبه حل كرد.
چشم‌انداز توافق احياي برجام
مقام‌هاي ارشد در ايران و بروكسل تاكيد مي‌كنند كه به‌رغم بدبيني‌ها، همچنان احتمال رسيدن به يك توافق نهايي براي احياي برجام وجود دارد. جوزپ بورل به خبرنگاران گفته است: «اما اجازه بدهيد به شما بگويم كه مذاكرات به بن‌بست خورده بود و حالا از بن‌بست خارج شده است. معنايش اين است كه حالا يك چشم‌انداز براي رسيدن به توافق نهايي داريم.» حسين اميرعبداللهيان، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران هر چند رسما از سرگيري مذاكرات وين را تاييد نكرد، اما در پيامي كه در حساب كاربري خود كه در شبكه اجتماعي توييتر منتشر كرده است، توافق خوب را «در دسترس» توصيف كرده است. وزير امور خارجه كشورمان نوشت: «در توافق با آقاي بورل، سفر آقاي مورا به تهران و گفت‌وگوهايش با همكارم آقاي باقري، فرصت مجددي بود تا بر ابتكارات براي حل موضوعات باقيمانده مذاكرات وين متمركز شويم.» وي افزود: «توافق خوب و قابل اتكا در دسترس است، اگر امريكا تصميم سياسي خود را گرفته و به تعهداتش پايبند باشد.»
لورنس نورمن، خبرنگار وال‌استريت ژورنال در بروكسل به نقل از يك ديپلمات ارشد اتحاديه اروپا مي‌نويسد: «ما هنوز موانع سختي در مسير رسيدن به يك توافق داريم. اما گفت‌وگوهاي خوب، صريح و طولاني با طرف ايراني نشان داد كه آنها همچنان در حال تعامل هستند و امريكايي‌ها هم قطعا همچنان در حال تعامل هستند. در نتيجه هنوز مسيري براي پشت سر گذاشتن مشكلات وجود دارد. اين چيزي است كه ما روي آن كار مي‌كنيم.»
بي‌ميلي مسكو به ارايه اتاق براي مذاكرات!
به‌رغم واكنش‌هاي مثبت طرف‌هاي مذاكره‌كننده در تهران و بروكسل به سفر مورا، نماينده روسيه چندان واكنش مثبتي به نتيجه اين سفر نداشت. ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين در توييتي نوشت: «در شرايط متفاوت، احتما لا روسيه مي‌توانست دفاتر خيلي خوبش را به طرفين اختصاص بدهد تا توافق را نهايي كنند، اما حالا نه!» اشاره نماينده روسيه به «شرايط متفاوت» احتمالا مرتبط به اختلافات روسيه و غرب بعد از تهاجم نظامي روسيه به اوكراين است. چند روز پيش از توقف مذاكرات ايران و 1+4 در وين، روسيه در اظهارنظري عجيب مدعي شده بود كه موافقت با احياي برجام را به لغو برخي تحريم‌هاي اعمال شده توسط غرب عليه روسيه به دليل حمله به اوكراين مشروط مي‌كند. هر چند بعدها برخي گزارش‌هاي خبري از كنار گذاشته شدن شرط روسيه براي موافقت با احياي برجام خبر مي‌داد، اما به نظر مي‌رسد كه روسيه همچنان آمادگي كافي براي تسهيل مذاكرات ندارد. با اين حال بعد از انتشار سريع برداشت‌هاي مختلف از اظهارات رييس هيات مذاكره‌كننده روسيه در مذاكرات احياي برجام، وي توضيح بيشتري در مورد اظهارنظرش منتشر كرد. وي نوشت: «به صراحت گفتم كه در شرايط حاضر ما در موقعيتي نيستيم كه دفاتر خوب‌مان را براي نهايي كردن مذاكرات وين دراختيار قرار دهيم. شما اظهارات من را (به احتمال زياد عامدانه) بد تفسير كرده‌ايد و گفته‌ايد كه روسيه تمايلي به كمك ندارد.» او در ادامه تفسير اظهاراتش را «روش معمول برخي رسانه‌هاي جريان اصلي غرب» توصيف كرده و اظهار تاسف كرده است.
كورسوي اميد در زمستان دوره‌اي روابط تهران و اروپا
سفر مورا به تهران در شرايطي انجام شد كه به دليل برخي رويدادهاي تازه، روابط تهران و اروپا در حال سردتر شدن نسبت به گذشته است. وزارت اطلاعات جمهوري اسلامي ايران، هفته گذشته در بيانيه‌اي از بازداشت دو شهروند اروپايي در تهران خبر داده بود: «دو فرد اروپايي كه با هدف سوءاستفاده از مطالبات بحق برخي از صنوف و اقشار كشور و تغيير جهت مطالبات عادي به آشوب، بي‌نظمي اجتماعي و بي‌ثبات‌سازي جامعه وارد كشور شده بودند، توسط سربازان گمنام امام زمان(عج) شناسايي و بازداشت شدند.» در واكنش به اين اقدام روز پنجشنبه وزارت خارجه فرانسه سرپرست سفارت ايران در پاريس را احضار كرد و خواستار آزادي فوري دو شهروند فرانسوي شد كه به گفته اين كشور با هدف «گردشگري» به تهران سفر كرده بودند. براساس گزارش بي‌بي‌سي كريستوف لالاند، دبير اتحاديه معلمان FNEC FP-FO در فرانسه، گفته است كه به احتمال قوي، افراد بازداشت شده يك عضو اين اتحاديه و شوهرش هستند. همزمان گزارش‌هايي از بازداشت يك شهروند سوئدي در تهران منتشر شده است و به تازگي سخنگوي قوه قضاييه اعلام كرده است حكم اعدام احمدرضا جلالي شهروند ايراني كه بعد از بازداشت به اتهام جاسوسي شهروند سوئدي دريافت كرده است، قطعي شده است.
اتفاق عجيب براي نماينده اتحاديه اروپا در فرودگاه فرانكفورت
انريكه مورا، معاون دبيركل سرويس اقدام خارجي اتحاديه اروپا در مسير بازگشت از تهران به بروكسل، روز جمعه در فرودگاه فرانكفورت به دلايل نامشخص توسط پليس آلمان متوقف شد. اين خبر را نخستين‌بار انريكه مورا در نخستين توييتش بعد از سفر به تهران اعلام كرد. به نوشته پوليتيكو، مورا همراه با استفان كلمنت، سفير اتحاديه اروپا در وين و برونو اسكول، مدير كارگروه ايران در اتحاديه اروپا در فرودگاه براي ساعاتي بازداشت شده‌اند. انريكه مورا در توييتر خود نوشت: «بدون هيچ توضيحي پليس آلمان در فرودگاه فرانكفورت در مسير بروكسل من را متوقف كرد. يك مقام اتحاديه اروپا كه پاسپورت ديپلماتيك اسپانيايي دارد. [آنها] تلفن‌ها و پاسپورت مرا برده‌اند.» پوليتيكو به نقل از يك ديپلمات اتحاديه اروپا نوشته است كه اين ديپلمات‌هاي اروپايي در صف كنترل پاسپورت به دفتر پليس هدايت شده‌اند، به‌رغم درخواست چندباره انريكه مورا، پليس هيچ توضيحي در مورد دليل اين بازداشت ارايه نداده است. مورا با تاييد آزادي‌اش، صبح جمعه نوشت: «ما را جدا نگه داشته بودند. ... عدم ارايه هرگونه توضيح [براي بازداشت] خلاف كنوانسيون وين [در مورد روابط سياسي] به نظر مي‌رسد.» پيتر سانتو، سخنگوي سرويس اقدام خارجي اتحاديه اروپا به خبرنگاران گفته است: «با مقام‌هاي آلماني در تماس هستيم، اما در حال حاضر توضيح بيشتري نمي‌دهيم.» سخنگوي وزارت داخله آلمان گفته است كه پليس فدرال آلمان در حال بررسي موضوع است.
ركوردشكني بازرسي‌هاي آژانس
در شرايطي كه مذاكرات ايران و طرف‌هاي برجامي براي احياي اجراي تعهدات اين توافق متوقف مانده بود براساس گزارش بلومبرگ، آژانس بين‌المللي انرژي اتمي اعلام كرده است كه تعداد بازرسي‌هاي آژانس از تاسيسات اعلام شده هسته‌اي ايران در ماه گذشته ركورد شكسته است. براساس گزارش محدودي كه بلومبرگ به آن دست يافته است بازرسان آژانس در طول سال گذشته بيش از يك بار در روز از ۲۱ محل هسته‌اي اعلام شده در ايران بازرسي كرده‌اند. براساس اين گزارش تعداد بازرسي‌هاي آژانس به ۴۹۴ مورد رسيده است كه ۶۸ بازرسي بيشتر از سال ۲۰۲۱ بود و نسبت به سال ۲۰۱۸ كه دولت ايالات متحده امريكا از برجام خارج شد، بيش از ۱۰۰ مورد افزايش يافته است. افزايش تعداد بازرسي‌هاي در طول سال ۲۰۲۱ در حالي اتفاق مي‌افتد كه از ابتداي اين سال، مجلس شوراي اسلامي با مصوبه‌اي اجراي داوطلبانه پروتكل‌هاي الحاقي NPT را توسط دولت جمهوري اسلامي ايران ممنوع اعلام كرد و اجازه بازرس‌هاي سرزده را از بازرسان آژانس سلب كرد.