از مشاركت پايين تا دست به دست شدن فراكسيون اصلي پارلمان
بين گروه‌هاي اصلي مسيحيان ماروني لبنان
كسي پيروز نشد، كسي شكست نخورد
شهاب شهسواري
انتخابات لبنان در حالي به پايان رسيد كه بر خلاف انتظار، مشاركت شهروندان در اين انتخابات سرنوشت‌ساز نسبت به دو انتخابات پيشين در سال‌هاي ۲۰۰۹ و ۲۰۱۸ پايين‌تر بود. بهرغم مشاركت پايين راي‌دهندگان در انتخابات، نتايج اوليه نشان مي‌دهد كه تغييرات تازه‌اي در تركيب پارلمان لبنان در راه است. مهم‌ترين تغيير در جابه‌جا شدن قدرت ميان دو حزب اصلي مسيحيان ماروني در پارلمان است. در حالي كه در پارلمان كنوني جريان ميهني آزاد به رهبري جبران باسيل با ۲۹ كرسي حزب اصلي مسيحيان ماروني است، حزب نيروهاي لبناني به رهبري سمير جعجع با كسب چندين كرسي تازه توانسته است تعداد كرسي‌هاي خود را از ۱۵ كرسي به بيش از ۲۰ كرسي برساند. در عين حال به نظر مي‌رسد كه نيروهاي تازه‌نفسي از ميان معترضان اكتبر ۲۰۱۹ لبنان هم در اين انتخابات به پارلمان راه پيدا كرده باشند و ۱۰ تا ۱۵ كرسي انتخابات را به خود اختصاص داده باشند. هر چند كه تعداد كرسي‌هاي معترضان به اندازه‌اي نيست كه بتوانند مستقيما بخشي از قدرت را در اختيار بگيرند، اما در شرايط ائتلاف‌ها و بده‌بستان‌هاي سياسي لبنان، همين تعداد كرسي مي‌تواند در توفيق يا شكست يك ائتلاف براي انتخاب هر يك از سه مقام مهم كشور يعني رياست پارلمان، رييس‌جمهور و نخست‌وزير، بسيار موثر باشد.
جبران باسيل، رهبر جريان آزاد ميهني از متحدان حزب‌الله لبنان در پارلمان، بهرغم از دست دادن تعدادي از كرسي‌هاي خود اين انتخابات را موفقيتي براي جريان تحت رهبري خود دانست و تاكيد كرد كه اين جريان توانسته است يك فراكسيون بزرگ در پارلمان ايجاد كند. وي در عين حال ادعا كرد كه جريان رقيب، يعني حزب نيروهاي لبناني به رهبري سمير جعجع، تخلف‌هاي وسيع انتخاباتي مرتكب شده و آراي زيادي را با پول خريده است. بهرغم كاهش كرسي‌هاي جريان آزاد ميهني در انتخابات يكشنبه، پيش‌بيني مي‌شود كه دو جريان متحد آن يعني حزب‌الله و جنبش امل از ميان شيعيان ۲۷ كرسي خود را حفظ كنند يا حتي كرسي‌ها خود را به ۳۰ افزايش دهند. حاميان حزب‌الله و جنبش امل در ساعات پاياني يكشنبه با حضور در خيابان‌ها پيروزي انتخاباتي جريان‌هاي متبوع خود را جشن گرفتند. با اين حال مشخص نيست كه آيا حزب‌الله و متحدانش مي‌توانند اكثريت ۷۱ كرسي پارلماني خود را در پارلمان جديد هم داشته باشند يا نه. عصر دوشنبه رويترز به نقل از سه منبع در لبنان نوشت كه با اعلام نتايج اوليه برخي حوزه‌هاي موثر بسيار بعيد است كه حزب‌الله و متحدانش بتوانند اكثريت ۷۱ كرسي خود را در پارلمان حفظ كنند. هر ائتلاف سياسي براي اكثريت در پارلمان لبنان نياز به بيش از ۶۴ كرسي دارد. براي ارزيابي تركيب نهايي پارلمان لبنان نه تنها بايد منتظر تعيين تكليف تمام كرسي‌ها ماند، بلكه بايد رويكرد نامزدهاي مستقل را نيز در نظر گرفت كه ممكن است به يك طرف تمايل بيشتري نشان دهند. سعد حريري، نخست‌وزير پيشين لبنان كه در اين انتخابات شركت نكرده و از هوادارانش خواسته بود اين انتخابات را تحريم كنند، روز دوشنبه در پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «اين انتخابات هم تمام شد و لبنان در آستانه يك نقطه عطف ديگر قرار دارد. پيروزي واقعي تزريق خون تازه به صحنه سياسي لبنان است. تصميم ما براي عدم مشاركت در انتخابات درست بود، اما تكاندن ساختار ناكارآمد سياسي به اين معنا نيست كه ما مسووليت‌هاي‌مان را رها كنيم.» نجيب ميقاتي، نخست‌وزير لبنان ضمن ابراز رضايت از نحوه برگزاري انتخابات گفت: «بهرغم شكاف‌هاي عميق و تنش‌هاي سياسي در كشور ما موفق شديم كه انتخابات را برگزار كنيم. برخي تخلفات و سوءاستفاده‌هاي گزارش شده در روز برگزاري انتخابات را مي‌توان از طريق اقدامات قضايي و سياسي حل و فصل كرد.» طرف‌هاي سياسي در لبنان و گروه‌هاي ناظر بر انتخابات برخي جريان‌هاي سياسي را به تقلب و تخلف در انتخاب متهم كرده‌اند. در حالي كه جبران باسيل، رهبر جريان آزاد ميهني، حزب نيروهاي لبناني را به خريد گسترده آرا متهم كرده، انجمن لبناني انتخابات دموكراتيك، يك نهاد مدني ناظر بر انتخابات مدعي شده است كه نمايندگانش كه براي نظارت بر صندوق‌ها به مناطقي در جنوب لبنان رفته‌اند توسط گروه‌هايي مورد تهديد و حمله قرار گرفته‌اند. نجيب ميقاتي كه اميدوار است در پارلمان بعدي هم به عنوان نخست‌وزير برگزيده شود از نمايندگان منتخب در اين انتخابات خواست «گام‌هاي قانون اساسي را در سريع‌ترين زمان ممكن» بردارند.
جبران باسيل، رييس جريان آزاد ملي لبنان در كنفرانس مطبوعاتي بعد از بسته شدن صندوق‌هاي راي‌گيري در انتخابات پارلماني لبنان گفت: «جريان آزاد ملي وارد جنگي با حزب نيروهاي لبناني يا حزب سوسيال ترقي خواه يا الكتائب و جنبش امل و ديگر گروه‌ها نشده، بلكه در جنگ و نبردي است كه از دست‌كم ۱۷ اكتبر از سوي امريكا، اسراييل و هم‌پيمانانش شروع شد.» به گزارش ايسنا و به نقل از راي‌اليوم، وي تاكيد كرد: «آنچه تاكنون روشن شده اين است كه جريان آزاد ملي در اين جنگ پيروز شده و فراكسيون بزرگ پارلماني خواهد داشت. هيچ طرفي نمي‌تواند طرف ديگري را كنار بزند. آزمون اصلي در لبنان اين است كه پول‌هاي مردم به آنها بازگردانده شود. امريكا تلاش كرد لبنان را از نظر اقتصادي به شكست بكشاند تا نگذارد ما در اين انتخابات حضور داشته باشيم و شكست خورد.»
مشاركت پايين‌تر از حد معمول در انتخابات
در حالي كه در ساعات اوليه روز يكشنبه رسانه‌ها از استقبال گسترده راي‌دهندگان لبناني از انتخابات خبر مي‌دادند، نيمه شب يكشنبه بر اساس آمار اوليه اعلامي از سوي وزارت داخله لبنان، مشاركت در انتخابات تنها ۴۱ درصد بود، آماري كه هم از انتخابات ۲۰۱۸ و هم از انتخابات ۲۰۰۹ پايين‌تر بود. يكشنبه شب و پيش از پايان رسمي انتخابات، نجيب ميقاتي، نخست‌وزير لبنان مدعي مشاركت بيش از پنجاه درصدي راي‌دهندگان در انتخابات شده بود كه اين اظهارنظر ساعاتي بعد توسط وزارت كشور رد شد. در انتخابات ۲۰۱۸ مشاركت راي‌دهندگان ۴۹ درصد و در انتخابات ۲۰۰۹ مشاركت ۵۵ درصد اعلام شده بود. اين ميزان مشاركت، كمترين ميزان مشاركت در انتخابات از سال ۱۹۹۶ تاكنون در انتخابات لبنان است. پايگاه خبري لوغيان تودي لبنان كاهش مشاركت در انتخابات را به «اثر حريري» مرتبط مي‌داند. سعد حريري و جريان المستقبل، در طول ساليان گذشته، همواره اصلي‌ترين جريان اهل سنت در پارلمان لبنان بود، اما بهمن ماه سال گذشته اعلام كرد كه از سياست كناره‌گيري مي‌كند. هواداران حريري در منطقه طريق الجديد بيروت براي نشان دادن عدم تمايل‌شان به شركت در انتخابات يك استخر بادي بزرگ همزمان با برگزاري انتخابات در فضاي باز برپا كرده بودند تا نشان بدهند كه انتخابات چندان اهميتي براي‌شان ندارد. بر اساس آمار منتشره هر اندازه كه سهم جمعيت اهل سنت در يك حوزه انتخاباتي بيشتر باشد، مشاركت در انتخابات كمتر است. اما در برابر اين پايگاه خبري تاكيد مي‌كند كه كاهش مشاركت در انتخابات تقريبا در همه نقاط اتفاق افتاده است و حتي در حوزه انتخاباتي يك بيروت كه سهم جمعيت اهل سنت در آن كمتر از ۱۱ درصد است، باز هم مشاركت در اين انتخابات كمتر از ۳۰ درصد بود.
كريم بيطار، كارشناس مسائل سياسي در لبنان به نهارنت مي‌گويد: «كاهش مشاركت را مي‌توان تا حدي به خستگي جامعه از طبقه حاكم نسبت داد و اينكه در هر حال وضعيت اقتصادي تغييري نخواهد كرد.»
ميدان رقابت تهران و رياض
در شرايطي كه نمايندگان ايران و عربستان سعودي در بغداد چندين دوره گفت‌وگوي امنيتي با يكديگر داشته‌اند، لبنان همچنان يكي از مياديني است كه در كنار عراق و يمن، محل رقابت سياسي تهران و رياض محسوب مي‌شود. در طول دو دهه گذشته و از زمان ترور رفيق حريري، نخست‌وزير پيشين لبنان، ميدان سياست در اين كشور به دو جبهه ائتلاف ۸ مارس و ائتلاف ۱۴ مارس تبديل شده بود. هر چند مبناي تشكيل اين دو ائتلاف موافقت و مخالفت آنها با حضور نيروهاي حافظ صلح سوريه در خاك لبنان بود، اما نهايتا اين جبهه‌بندي به ميدان رقابت تهران و رياض بدل شد. گروه‌هاي تحت حمايت عربستان سعودي در قالب ائتلاف ۱۴ مارس و نيروهاي تحت حمايت ايران در قالب ائتلاف ۸ مارس حضور داشتند. بهرغم فراز و فرودهاي بسياري سياست در لبنان طي سال‌هاي گذشته و مبهم‌تر شدن مرزها ميان اين دو ائتلاف، همچنان بسياري از رسانه‌ها ساختار سياسي لبنان بعد از انتخابات را بر اساس ميزان نزديكي اكثريت پارلمان جديد به تهران يا رياض ارزيابي مي‌كنند.
در اين ميان رقابت در ميان مسيحيان لبنان به تعيين‌كننده‌ترين محل گمانه‌زني براي گرايش بيروت به سمت آنچه در ايران محور مقاومت خوانده مي‌شود يا به سمت لبنان تبديل شده است. در حالي كه طي سال‌هاي گذشته، حزب جريان آزاد ميهني، نزديك به رييس‌جمهور ميشل عون و به رهبري جبران باسيل، داماد رييس‌جمهور و وزير خارجه پيشين، جريان اصلي مسيحيان ماروني در پارلمان بود، پيش‌بيني مي‌شود كه اين‌بار جريان‌هاي نزديك به عربستان و مخالف سلاح حزب‌الله، يعني جريان‌هاي نيروهاي لبناني و كتائب به رهبري سامي جميل دست بالاتر را در پارلمان داشته باشند.
با اين حال مسيحيان به تنهايي تعيين‌كننده آينده سياسي لبنان نخواهند بود. اگر اكثريت پارلمان به دست نيروهاي مخالف حزب‌الله بيفتد و قرار باشد كه گروه‌هاي مخالف مقاومت بر مواضع خود عليه سلاح مقاومت اصرار كنند احتمال بروز بن‌بست سياسي طولاني مدت در لبنان بسيار زياد است و ممكن است تعيين تكليف پست‌هاي اصلي كشور و تشكيل دولت جديد تا مدت‌ها به تاخير بيفتد.