مساله ريزگردها و ديپلماسي
محسن بهاروند
مساله ساده و قابل پيش‌بيني است. در سال‌ها پيش خبري از اين پديده‌ها نبود. به تدريج شروع شد از بادهاي گرم به گرد و خاك منطقه‌اي گهگاهي سپس پديده دايمي ريزگردها و اكنون توفان شن كه سايه سياه و شومش بر كل منطقه گسترده شده است. در آينده همه جا به بيابان تبديل خواهد شد و جايي براي زندگي پيدا نمي‌شود و اما در اين سال‌هاي متمادي دولت‌هاي منطقه به فكر همكاري و همفكري و چاره‌انديشي براي مشكلات اينچنيني ملت‌هاي ظلم‌زده و آفت‌زده خود باشند ولي به همديگر چنگ و دندان نشان مي‌دادند و مشغول توليد داعش و طالبان و سركوب و منكوب و خريد سلاح بمباران فقيرترين مردم و اين قبيل اعمال بودند. در دولت قبل كه براي دوره كوتاهي معاون وزير امور خارجه در امور حقوقي و بين‌المللي بودم پيشنهادات و ابتكاراتي را در حوزه وظايف خود مطرح كردم كه مورد بي‌اعتنايي و بي‌توجهي و حتي مقابله وزارتخانه‌ها و سازمان‌هاي ذي‌ربط قرار مي‌گرفت. احساسم اين بود كه نوعي لجبازي با وزارت امور خارجه دليل اين مقابله‌هاست كه البته احساس كاملا اشتباهي هم نبود. به صورت خلاصه پيشنهادم اين بود و اميدوارم در اين دولت حداقل بررسي شود. ۱. با توجه به سياست‌زدگي بيش از حد منطقه خليج‌فارس و خاورميانه مناسب است ابتدا در حوزه‌هاي تخصصي بين‌المللي همكاري‌هايي شكل گيرد تا به تدريج نوعي اعتماد‌سازي نسبت به امكان همكاري‌هاي منطقه‌اي ميان كشورهاي همسايه ايجاد شود (اين اقدام با اقدامات ديگر بايد تكميل شود كه اكنون موضوع بحث نيست). ۲. با توجه به اينكه ريزگرد و گرد و خاك و توفان‌هاي شن يك مساله فوري است ارزش امتحان را دارد كه پيشنهاد همكاري توسط ايران مطرح شود. ۳. از آنجا كه منشا ريزگرد و توفان‌ها تنها يك كشور نيست، بلكه چندين كشور اين منطقه از جمله ايران به منشا ريزگردها و توفان‌هاي شن تبديل شده‌اند راه‌حل‌هاي يك‌جانبه و فردي نمي‌تواند پاسخگوي اين مشكل باشد و تنها يك راه‌حل منطقه‌اي و مشترك مي‌تواند تا حدودي اين پديده را كنترل كند (منشا ريزگردها ۳۰۰ ميليون هكتار از اراضي منطقه است كه سهم ايران ۱۰ ميليون هكتار است). ۴. از آنجا كه مهار شن و بيابان‌زدايي امري هزينه‌بر و طولاني‌مدت است كشورهاي منطقه بايد يك كنوانسيون منطقه‌اي نوشته و در اين كنوانسيون يك صندوق منطقه‌اي براي تامين بودجه عمليات مقابله با ريزگردها و بيابان‌زايي ايجاد شود. ۵. با توجه به اينكه فرهنگ همكاري و هم‌انديشي در بين كشورهاي منطقه ما بسيار ضعيف و گاهي حتي ناممكن است بهتر است وظيفه هماهنگي اقدامات و مديريت صندوق به سازمان‌هاي تخصصي ملل متحد به ويژه يونپ و سازمان جهاني بهداشت واگذار شود. وزير امور خارجه كشورمان يك سلسله اقدامات انجام دهند از جمله علنا با نام بردن از كشورهاي منطقه اعلام كنند كه همه اين كشورها بايد همكاري كنند تا اين پديده مهار شود، به همتايان خود در منطقه نامه بنويسند، با سازمان ملل مكاتبه و مذاكره كنند و كشورهاي منفعل را به تحرك وادارند.