از مذاكرات ايران و عربستان تا خاري كه اردوغان در چشم ترك‌ها كرد
جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا با هدف عدم تمركز بر خاورميانه، دوره رياست‌جمهوري خود را آغاز كرد، اما در جريان سفر آتي‌اش به منطقه تا يك ماه ديگر، محور عربستان- امريكا- اسراييل در راس برنامه‌هاي او قرار خواهد گرفت. زوي بارل در روزنامه اسراييلي «هاآرتص» نوشت: جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا با هدف عدم تمركز بر خاورميانه، دوره رياست‌جمهوري خود را آغاز كرد، اما در جريان سفر آتي‌اش به منطقه تا يك ماه ديگر، محور عربستان- امريكا- اسراييل در راس برنامه‌هاي او قرار خواهد گرفت. او در كنار تلاش‌ها براي دستيابي به توافق صلح يا عادي‌سازي بين اسراييل و عربستان سعودي، به دنبال احياي روابط با عربستان سعودي - به‌ويژه با وليعهد محمد بن سلمان است. او همچنين قصد دارد جايگاه امريكا در منطقه را در رقابت با روسيه و چين تقويت كند. اما برخلاف «معامله قرن» دونالد ترامپ و توافق‌نامه ابراهيم با امارات متحده عربي و بحرين در سال 2020، بايدن يك چشم‌انداز ارايه نمي‌كند، فقط سياست‌گذاري مي‌كند. بي‌علاقگي اوليه او به خاورميانه با خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان و عراق و بي‌تفاوتي آشكار نسبت به درگيري اسراييل و فلسطين بود. اين موضوع همچنين در قدرت‌نمايي واشنگتن در برابر بن سلمان، تعليق قرارداد فروش جت‌هاي F-35 به امارات و مجازات مصر به دليل نقض حقوق بشر مشاهده شد. همچنين شامل شكاف طولاني‌مدت با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و روابط سرد با بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير وقت اسراييل بود.اما اكنون بايدن بايد به همه اين مسائل بپردازد. به علاوه مشخص نيست كه آيا توافق هسته‌اي با ايران امضا خواهد شد يا خير و اگر چنين است، چه زماني. به علاوه، به نظر نمي‌رسد واشنگتن در صورت عدم توافق، استراتژي جايگزيني داشته باشد. گزارش‌هاي رسانه‌ها در هفته‌هاي اخير درباره روابط نزديك‌تر عربستان و اسراييل، طبيعتا محور عربستان و اسراييل را در مركز توجه اسراييل و جهان عرب قرار داده است. اما روابط گرم عربستان و اسراييل تنها يكي از تحولات مهمي است كه بدون مشاركت ايالات متحده در منطقه رخ داده و واقعيت ديپلماتيك جديدي را ايجاد كرده است.
به عنوان مثال مي‌توان به تجديد روابط امارات و تركيه و روابط عربستان و تركيه اشاره كرد. همچنين روابط آنكارا با اسراييل و مصر گرم‌تر شده و رياض و تهران هم در مورد احياي روابط گفت‌وگو كرده‌اند. همه اينها بخشي از استراتژي اين كشورها براي كاهش اتكاي خود به ايالات متحده يا حداقل از بين بردن شهرت خود به عنوان كشورهايي است كه هميشه موضع امريكايي‌ها را خواهند گرفت. نمونه‌اي از اين سياست رياض، برقراري روابط اقتصادي گسترده با مسكو و پكن است. شاهزاده فيصل بن فرحان آل سعود، وزير امور خارجه عربستان، چين را مهم‌ترين متحد اقتصادي كشورش خوانده است. عربستان سعودي يكي از طرف‌هاي تحريم‌هاي غرب عليه روسيه نيست و وليعهد محمد عجله‌اي براي موافقت با افزايش توليد نفت عربستان براي كاهش قيمت جهاني نفت و مهار تاثير جنگ روسيه نداشته است. تركيه روند پيوستن فنلاند و سوئد به ناتو را به‌شدت كند كرده است، اقدامي كه به مثابه خاري در چشم امريكاست. اين اتفاق درحالي رخ مي‌دهد كه امريكايي‌ها در تلاش براي ارايه يك جبهه متحد عليه ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه هستند. اسراييل به نوبه خود تصريح كرده است كه به هيچ توافق هسته‌اي جديد با ايران پايبند نيست. در عين حال، اين يك رخداد يكپارچه نيست كه در آن گرم شدن روابط عربستان و ايالات متحده، بر روابط واشنگتن با تركيه يا مصر تاثير بگذارد. در عوض، سه مسير جداگانه وجود دارد. اولا، هر كشور در منطقه منافع خود را در مقابل هر كشور ديگري مديريت مي‌كند. دوما، در مقابل ايالات متحده و سوم در مقابل ديگر قدرت‌هاي جهاني مانند روسيه و چين. سال‌هاست كه در محور اسراييل و عربستان روابط پنهاني دنبال مي‌شود. مقامات دو دولت بارها براي گفت‌وگو درباره همكاري استراتژيك و ايجاد ائتلاف ضد ايراني با اسراييل ملاقات كرده‌اند.
طي ماه گذشته، گزارش‌هايي مبني بر موافقت عربستان سعودي براي سرمايه‌گذاري مستقيم در شركت‌هاي اسراييلي از طريق Affinity Partners، شركت جرد كوشنر، داماد ترامپ، منتشر شده است. همچنين گزارش‌هايي وجود دارد كه ده‌ها تاجر اسراييلي از عربستان سعودي ديدن كرده‌اند و قراردادهايي به ارزش ميليون‌ها دلار امضا كرده‌اند كه شامل اجازه سفر به سعودي به گردشگران اسراييلي مي‌شود.
وليعهد محمد كه خود را براي جانشيني پدرش آماده مي‌كند، پس از قتل جمال خاشقجي روزنامه‌نگار عربستاني در كنسولگري سعودي در استانبول در سال 2018، به دنبال احياي اعتبار خود نزد ايالات متحده و ساير كشورهاي جهان است. شاهزاده محمد تبديل به عنصر نامطلوب شده است. در ايالات متحده؛ او هيچ ارتباطي با كنگره ندارد و از زمان روي كار آمدن چهل‌وششمين رييس‌جمهور هنوز با بايدن صحبت نكرده است.
فرض بر اين است كه عربستان سعودي با يك عادي‌سازي با ايالات متحده و اسراييل موافقت خواهد كرد. نمايندگان بايدن و نخست‌وزير نفتالي‌بنت در حال كار روي اين موضوع هستند. تاكنون خبري از توافق چه از سوي رياض و چه از سوي واشنگتن منتشر نشده است.
در ماه مارس، وليعهد محمد به آتلانتيك گفت: «ما اسراييل را يك دشمن نمي‌دانيم، بلكه به آن به عنوان يك متحد بالقوه نگاه مي‌كنيم.» شاهزاده فيصل، وزير امور خارجه هفته گذشته گفت كه «عادي‌سازي منطقه و اسراييل منافعي را به همراه خواهد داشت، اما تا زماني كه قادر به رسيدگي به موضوع فلسطين نباشيم، نمي‌توانيم از اين منافع بهره‌مند شويم».
اين كم و بيش شرط استانداردي است كه سعودي‌ها از روزهاي ابتكار صلح عربي در سال 2002 روي ميز گذاشته‌اند. اما وقتي صحبت از صلح به ميان مي‌آيد، اين ميوه بسته به فصل قيمت متفاوتي دارد و انعطاف‌پذيري هميشه جزو جدايي‌ناپذير سياست خارجي ست.
ترجمه: سايت انتخاب