وزير خارجه روسيه به عربستان سعودي و تركيه سفر مي‌كند
يارگيري مسكو
شهاب شهسواري
همزمان با تصويب نهايي تحريم‌هاي انرژي از سوي اتحاديه اروپا عليه روسيه، مسكو تلاش مي‌كند تا جاي پاي خود را در پايتخت‌هاي غيراروپايي محكم‌تر كند. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه امروز در رياض با وزير خارجه عربستان سعودي و وزراي خارجه ۵ عضو ديگر شوراي همكاري خليج فارس ديدار و گفت‌وگو مي‌كند. روز گذشته لاوروف در بحرين با مقام‌هاي اين پادشاهي ديدار و گفت‌وگو كرده بود. او قرار است چهارشنبه هفته آينده نيز به تركيه سفر كند تا در آنكارا با مولود چاوش‌اوغلو، وزير خارجه تركيه ديدار و گفت‌وگو كند. عربستان سعودي تاكنون به درخواست‌هاي غرب براي افزايش سقف توليد نفت خام اوپك پاسخ منفي داده است و ترجيح مي‌دهد در هماهنگي با روسيه در قالب اوپك‌پلاس براي بالا نگه داشتن قيمت نفت در بازار، سقف توليد را محدود نگه دارد. تركيه نيز در طول هفته‌هاي گذشته با مخالفتش براي پيوستن فنلاند و سوئد به ناتو خبرساز شده است. فنلاند و سوئد كه دو ماه بعد از آغاز تهاجم نظامي روسيه به اوكراين تصميم به پيوستن به ناتو گرفته‌اند، به راي همه ۳۰ كشور عضو اين بلوك امنيتي نظامي براي پذيرش نياز دارند، اما تركيه به بهانه‌هايي همچون حضور پناهندگان كرد در كشورهاي اسكانديناوي با عضويت اين دو كشور در ناتو مخالفت كرده است. روسيه يكي از دلايل حمله خود به اوكراين را نگراني از توسعه ناتو به شرق عنوان كرده‌بود، اما حالا از عواقب اين اقدام نظامي پيشرفت ناتو در شمال به سمت مرز‌هاي غربي روسيه است. مسكو اميدوار است كه تركيه را براي به معطل كردن پذيرش اين دو كشور در ناتو راضي كند.
به گزارش رويترز به نقل از دو منبع ديپلماتيك در كشورهاي جنوب خليج فارس، سرگئي لاوروف كه روز گذشته در بحرين حضور داشت، قرار است امروز در نشستي چندجانبه با حضور وزراي خارجه عربستان سعودي، امارات متحده عربي، عمان، كويت، قطر و بحرين ديدار و گفت‌وگو كند. اين شش وزير خارجه قرار است عصر امروز هم در يك ديدار مجازي با ديميتري كولبا، وزير خارجه اوكراين گفت‌وگو كنند. دستور كار گفت‌وگوهاي لاوروف با وزراي خارجه كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس اعلام نشده است.
رويترز مي‌نويسد كه كشورهاي جنوب خليج فارس به‌رغم دعوت‌هاي مكرر امريكا و متحدان غربي‌اش به منزوي كردن روسيه، همچنان در جنگ اوكراين بي‌طرف باقي مانده‌اند. در طول روزهاي گذشته تماس‌هاي ديپلماتيك ايالات متحده امريكا با رياض به‌شدت افزايش يافته است. پيش از سفر سرگئي لاوروف به رياض، روز دوشنبه آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده امريكا در گفت‌وگويي تلفني با فيصل بن فرحان، وزير خارجه عربستان سعودي گفت‌وگو كرده‌بود. براساس بيانيه وزارت خارجه امريكا در اين تماس تلفني، بلينكن بر ضرورت حمايت بين‌المللي از اوكراين تاكيد كرده بود. هفته پيش هم كارن ژان پي‌ير، سخنگوي كاخ سفيد در جمع خبرنگاران سفر محرمانه دو مقام بلندپايه امريكايي به عربستان سعودي براي گفت‌وگو در مورد آنچه «تامين جهاني انرژي، ايران و ديگر مسائل منطقه‌اي» عنوان شده‌بود، تاييد كرد. بر اساس اين خبر برت مك‌گورك، مشاور ارشد كاخ سفيد در مسائل خاورميانه و آموس هاچستين، فرستاده ويژه امور انرژي در وزارت خارجه امريكا در اين سفر با مقام‌هاي ارشد سعودي ديدار و گفت‌وگو كرده‌اند. در طول هفته‌هاي گذشته گمانه‌زني‌هايي در مورد احتمال برگزاري يك ديدار ميان جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا با محمد بن سلمان، وليعهد سعودي و حاكم بالفعل اين كشور منتشر شده‌بود. براساس گزارش‌هاي تاييدنشده، بايدن قصد دارد ابتداي تيرماه سال جاري، در پي سفرش به آلمان و اسپانيا به اسراييل و پس از آن به عربستان سعودي سفر كند. هنوز هيچ تاريخ قطعي براي اين سفرها تعيين نشده است. بايدن كه از دوران تبليغات انتخاباتي‌اش مرتبا به سياست‌هاي عربستان سعودي حمله و اين پادشاهي را يك «رژيم منفور» توصيف كرده‌بود، در پي حمله روسيه به اوكراين به همكاري اين توليدكننده بزرگ نفت خام احساس نياز بيشتري مي‌كند. مقام‌هاي كشورهاي عربي خليج فارس، چندان از اصرار غرب براي موضع‌گيري له يا عليه يك طرف جنگ رضايت ندارند. وزير خارجه عمان در اظهاراتي كه روز شنبه منتشر شد تاكيد كرده‌بود كه بحران اوكراين به يك راه‌حل اروپايي نياز دارد و جبهه‌گيري‌هايي «يا با ما يا بر ما» نتيجه نمي‌دهد.
سفر لاوروف به عربستان سعودي و ديدار او با وزراي خارجه ۶ كشور عربي كه عمدتا از توليدكنندگان بزرگ نفتي هستند، درست يك روز پيش از برگزاري نشست اوپك‌پلاس انجام مي‌شود. پيش‌بيني مي‌شود كه در نشست پيش رو كه ميان نمايندگان كشورهاي توليدكننده نفت و روسيه برگزار مي‌شود بار ديگر توافق سال گذشته سقف توليد تاكيد شود و افزايش توليد ناچيزي براي ماه آينده ميلادي (جولاي) در نظر گرفته‌شود. در طول روزهاي گذشته قيمت نفت خام در بازارهاي جهاني به ۱۲۰ دلار رسيده است. افزايش قيمت جهاني نفت باعث شده است كه قيمت بنزين در ايالات متحده امريكا ركورد تاريخي بر جا بگذارد و هفته گذشته به ۴ دلار و ۶۱ سنت در هر گالن برسد. هرچند اروپا، امريكا و ژاپن تصميم گرفته‌اند واردات نفت از روسيه را تا پايان سال جاري ميلادي متوقف كنند و كره جنوبي هم قصد دارد به اين روند بپيوندد، اما روسيه در طول ماه‌هاي گذشته تلاش كرده است تا بازارهاي جديدي براي فروش نفت خود پيدا كند. چين و هندوستان، دو اقتصاد بزرگ مشتري انرژي، از جمله اصلي‌ترين بازارهاي جديد فروش نفت مسكو هستند. گفته مي‌شود كه روسيه نفت خود را با تخفيف بالايي به اين كشورها مي‌فروشد. عربستان سعودي اعلام كرده است كه اعتقاد ندارد قيمت‌هاي بالاي نفت ارتباطي با كاهش عرضه در بازار داشته باشد، بلكه اصلي‌ترين عامل افزايش قيمت نفت را مسائل ژئوپوليتيك، كاهش ظرفيت‌هاي پالايشگاهي و افزايش ماليات در كشورهاي غربي مي‌داند.
ماموريت دفاعي لاوروف در آنكارا
وزير خارجه روسيه يك هفته بعد از سفر به رياض قرار است به آنكارا پايتخت تركيه سفر كند. به گفته مولود چاوش اوغلو، در سفر چهارشنبه هفته آينده لاوروف به آنكارا، يك هيات از مقام‌هاي دفاعي روسيه او را همراهي مي‌كنند. اين سفر روز سه‌شنبه و يك روز بعد از گفت‌وگوي تلفني ميان رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه و ولاديمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه اعلام شد. در حالي قرار است هيات بلندپايه دفاعي روسيه به آنكارا سفر كنند كه دولت تركيه در طول هفته‌هاي گذشته به دليل مخالفت با پيوستن دو كشور اسكانديناوي به سازمان پيمان آتلانتيك شمالي (ناتو) خبرساز شده است. تركيه سال ۲۰۱۹ به دليل دريافت تجهيزات نظامي پيشرفته از روسيه توسط دولت ايالات متحده امريكا تحريم شد. گفته مي‌شود كه يكي از شروط احتمالي تركيه براي پذيرش عضويت سوئد و فنلاند در ناتو، موافقت امريكا با فروش جنگنده‌هاي پيشرفته امريكايي باشد كه بعد از خريد سامانه‌هاي ضدموشكي اس-۴۰۰ از روسيه، فروش آنها به تركيه متوقف شده‌بود.
وزير خارجه تركيه در گفت‌وگو با خبرگزاري آناتولي، همچنين در پاسخ به سوالي در مورد تصميم تركيه براي پيوستن به موج تحريم‌هاي ضد روسي گفته است كه آنكارا به اين روند نمي‌پيوندد. وي گفته است: «موضع ما روشن است. ما به تحريم‌ها نپيوسته‌ايم و اجازه نمي‌دهيم كه از ما با اين هدف سوءاستفاده شود.»
رياض عقبگرد نمي‌كند
روزنامه العرب چاپ لندن روز شنبه درباره سفر سرگئي لاوروف به نقل از محافل سياسي عربي در خليج فارس نوشت كه اين سفر لاوروف مربوط به «شتابي» است كه اخيرا بين روابط عربستان سعودي و امريكا ايجاد شده است. اين محافل همچنين اين سفر را به تلاش‌هاي مستمر واشنگتن براي قانع كردن رياض از سوي واشنگتن در خصوص اهميت جانبداري از امريكا و ايستادن در صف اين كشور در تنش اخير با مسكو مرتبط دانسته‌اند. به گفته اين محافل عربي، «مسكو مطمئن است كه احتمال كمي دارد رياض دست به عقبگرد جدي بزند و به اتخاد موضع بي‌طرفانه در پرونده اوكراين و توافق اوپك‌پلاس ملزم است ولي از اين حيث كه هيچ چيزي در عالم و قاموس سياست غيرممكن نيست، ضروري است كه از اين موضوع مطمئن شد.»
رفت‌وآمدهاي ديپلماتيك ميان واشنگتن و رياض در طول هفته‌هاي اخير به شكل چشمگيري افزايش يافته است، علاوه بر سفر محرمانه دو مقام ارشد كاخ سفيد و وزارت خارجه به عربستان سعودي، خالد بن سلمان، برادر وليعهد و حاكم بالفعل سعودي و معاون وزير دفاع عربستان، دو هفته پيش براي سفري رسمي و ديدار با وزير دفاع ايالات متحده به واشنگتن سفر كرده بود. در عين حال به نوشته پايگاه خبري اكسيوس، ايالات متحده امريكا به صورت مخفيانه ميان عربستان و اسراييل براي توافق در مورد انتقال جزاير تيران و صنافير در شمال درياي سرخ از مصر به عربستان ميانجي‌گري مي‌كند. اين دو جزيره از سال ۱۹۵۰ توسط پادشاهي سعودي به مصر واگذار شده بود. از آنجا كه اين دو جزير در دهانه باريك ورود خليج عقبه كه سواحل اردن و سرزمين‌هاي اشغالي فلسطين در آن واقع شده است، قرار گرفته‌اند، مصر و اسراييل در قالب پيمان صلح كمپ‌ديويد ساز و كار معيني براي غيرنظامي ماندن اين دو جزيره و آزادي عبور و مرور كشتي‌ها در اطراف آنها در نظر گرفته بودند. بر اين اساس مصر تعهد داده بود كه دو جزيره تيران و صنافير غيرنظامي بمانند و آزادي كشتي‌راني در آب‌هاي اطراف آنها توسط نيروهاي نظامي تحت فرماندهي ايالات متحده امريكا تضمين شود. سال ۲۰۱۷ بعد از ۶۷ سال، پارلمان و ديوان عالي مصر به بازگرداندن حاكميت دو جزيره به عربستان راي دادند. هر چند اين راي با مخالفت افكار عمومي درون مصر مواجه شد، اما حكومت اين كشور تصميم خود را نهايتا عملي كرد و به سرعت فرآيند واگذاري را آغاز كرد. با اين حال موضوع توافق با اسراييل در مورد غيرنظامي ماندن اين دو جزيره و حضور نظاميان خارجي در آب‌هاي آن، مساله‌اي است كه مانع از تكميل فرآيند واگذاري شده است. به نوشته اكسيوس، امريكا در حال ميانجي‌گري ميان عربستان و اسراييل است تا به توافقي در مورد ساز‌و‌كار دفاعي اين دو جزيره برسند. به اعتقاد كارشناسان در صورت توافق رسمي ميان رياض و تل‌آويو، گام مهمي در جهت عادي‌سازي روابط ميان عربستان و اسراييل برداشته شده است. به نوشته برخي رسانه‌ها، نهايي شدن سفر جو بايدن به عربستان، به نتيجه اين مذاكرات گره زده‌شده است.