مركز پژوهش‌‌ها مي‌گويد ممنوعيت استخراج رمزارز سياستي شكست خورده است
شوك «اتريوم» به شبكه برق خانگي
گروه اقتصادي
با وجود اقدامات گسترده وزارت نيرو براي برخورد با كشفيات غيرمجاز استخراج رمزارز، يافته‌هاي مركز پژوهش‌هاي مجلس نشان مي‌دهد از سال 98 تا 1400 مجموع كشف و شناسايي دستگاه‌هاي غيرمجاز استخراج رمزارز 221 هزار و 163 دستگاه بوده. توان مصرفي اين دستگاه 621 مگاوات بوده كه در مقايسه با بار مصرفي برق در ايران طي اين دو سال، بسيار ناچيز به شمار مي‌رود. از اين رو بازوي پژوهشي مجلس مي‌گويد ممنوعيت استخراج رمز ارز در كشور كه تابستان سال گذشته اعمال شد، سياستي عملا «شكست خورده» است. به گفته مركز پژوهش‌هاي مجلس تراهش مطلق ماهانه ايران در شبكه بيت‌كوين از ۹۴/۶ ميليون تراهش در تاريخ دهم ارديبهشت 1400 تنها به ۷۵/۳ ميليون تراهش در دهم مرداد 1400 (با گذشت يك ماه و ده روز از دستور قطع برق مزارع استخراج رمزارز) رسيد. يعني بيش از نيمي از استخراج‌كنندگان رمزارز بدون توجه به دستور دولت و قطعي برق مشغول استخراج رمزارز بوده‌اند. توان مصرف برق اين استخراج‌كنندگان در بدبينانه‌ترين حالت كمتر از 800 مگاوات ساعت بوده است. درحالي كه كسري تراز شبكه برق كشور بيش از ۱۰ هزار مگاوات ساعت بوده است. در بدبينانه‌ترين حالت كمتر از ۱۰درصد از كسري برق كشور را مي‌توان به استخراج رمزارز نسبت داد. مركز پژوهش‌هاي مجلس ضعف بزرگ‌تر را «اعمال سياست‌هاي سلبي و ايجابي در حوزه استخراج رمزارز» عنوان كرده و مي‌افزايد: خطر اصلي ناشي از گسترش استخراج رمزارزهايي مانند اتريوم در منازل شخصي است. استخراج رمزارز بيت‌كوين در مزارع بزرگ و با تجهيزاتي كه مصرف محسوس و با قابليت رديابي و كشف بالاتر دارند انجام مي‌شود اما مجموع مصرف برق در منازل شخصي براي استخراج اتريوم احتمالا كمتر از ۱۲ مگاوات هست. استخراج رمزارزهايي شبيه اتريوم به مصرف برق كمتر و البته به تجهيزات گران‌قيمت‌تر و با ارزبري بالاتري نياز دارد و از همه مهم‌تر رديابي آن سخت‌تر است و مي‌تواند موجب افزايش غير‌قابل كنترل مصرف برق خانگي شود.
چه تعداد مراكز مجاز رمز ارز داريم؟
تا سال 1400 براي 44 واحد استخراج رمزارز در كشورمان پروانه بهره‌برداري صادر شده است. بيشتر پروانه‌هاي بهره‌برداري در استان سمنان صادر شده است و استان‌هاي البرز و گلستان در رتبه دوم قرار دارند و استان‌هاي آذربايجان شرقي، زنجان، قزوين، مازندران و يزد هر كدام 3 پروانه بهره‌برداري دراختيار دارند. با احتساب مناطق آزاد تا سال 1400 تعداد 56 مركز استخراج رمزارز در كشور مجوز فعاليت دريافت كرده‌اند كه توان مورد نياز آنها 400 مگاوات است. اين واحدها، براساس مصوبه وزارت نيرو بايد 16574 ريال بابت هر كيلووات ساعت برق مصرفي خود بپردازند؛ قيمتي نزديك به قيمت صادرات برق. آمارهاي مربوط به جواز تاسيس مي‌تواند تصويري از آينده استخراج رمزارزها نمايان كند. تا سال 1400 تعداد 2778 جواز تاسيس ازسوي وزارت صنعت، معدن و تجارت صادر شده است. يعني بيش از 63 برابر تعداد پروانه‌هاي تاسيس صادر شده تقاضاي رسمي براي ايجاد واحد استخراج رمزارز وجود دارد.
كسر ي برق ايران به دليل استخراج رمزارز است؟
مركز پژوهش‌هاي مجلس عنوان كرده كه صدور حكم ممنوعيت استخراج رمزارز در تابستان سال 1400 با وجود وقوع قطعي برق و با وجود كاهش ميزان استخراج مجاز نتوانسته مانع استخراج غيرمجاز رمزارز بيت‌كوين شود.
در تابستان سال گذشته كه فقط مزارع غيرمجاز به فعاليت خود ادامه داده‌اند، اگر همه تجهيزات غيرمجاز را از نوع پرمصرف فرض كنيم مصرف برق استخراج رمزارز بيت‌كوين كشور از 700 مگاوات فراتر نرفته است. با فرض اينكه ايرانيان سه برابر بيشتر از تخمين دانشگاه كمبريج در استخراج بيت‌كوين فعال بوده‌اند مصرف برق استخراج بيت‌كوين ايران از 1845 مگاوات فراتر نمي‌رود، اما كسري تراز برق ايران 14 هزار مگاوات تخمين زده شده است.
گرچه اگر ضعف كشور در مهار استخراج غيرقانوني ادامه‌دار باشد، مي‌توان در سال‌هاي آينده براي استخراج رمزارزها در قطعي برق نقش جدي‌تري قائل بود كه با توجه به رانت انرژي و روند فعلي سياست‌ها اين موضوع دور از انتظار نيست.
استفاده از برق بخش‌هاي ديگر
فاصله معنادار تعرفه برق تعيين شده براي استخراج رمزارز با تعرفه برق ساير مصارف نظير كشاورزي، خانگي و صنعتي و همچنين ساماندهي نامناسب دستگاه‌هاي استخراج رمزارز موجب شده بسياري از سرمايه‌گذاران اين حوزه به استفاده غيرمجاز از شبكه برق تحت عنوان تعرفه‌هاي برق كشاورزي، خانگي و صنعتي روي آورند. همچنين به دليل عدم رديابي كليه استخراج‌كنندگان غيرمجاز رمزارز، محدود كردن مصرف برق آنها در ساعات اوج مصرف برق نيز امكان‌پذير نبوده و همين مساله موجب تحميل بار اضافي به شبكه برق شده است.
هجوم مشتركان خانگي به اتريوم
طبق ارزيابي وزارت نيرو حدود 20 درصد از استخراج رمزارزها در ايران به رمزارز اتريوم اختصاص دارد. استخراج اتريوم نيازمند كارت گرافيكي است. هزينه كارت گرافيك‌هايي كه وارد كشور شده است در سال 1399 نزديك به 33 ميليون دلار بوده است اگر واردات قاچاق را نيز 40درصد در نظر بگيريم در سال 1399 احتمالا بيش از 46 ميليون دلار كارت گرافيكي وارد كشور شده است. اگر سهم استخراج رمزارز از اين كارت‌هاي گرافيكي را 50درصد فرض كنيم در سال 1399 به مبلغ 23 ميليون دلار كارت گرافيكي احتمالا براي استخراج رمزارز وارد كشور شده است. مركز پژوهش‌هاي مجلس به نقل از وزارت نيرو مي‌گويد احتمالا در سه سال 96 تا 99 كمتر از 60 ميليون دلار كارت گرافيكي براي استخراج رمزارز وارد كشور شده است. با اين مقدار واردات امكان تجهيز تعداد 5222 خانه به دستگاه استخراج رمزارز وجود دارد. از آنجا كه تعداد مشتركان خانگي شبكه برق 35 ميليون نفر است در آينده اگر يك درصد از مشتركان خانگي به استخراج اتريوم با اين تجهيزات روي آورند توان مصرف اتريوم به 728 مگاوات بالغ خواهد شد. اگر 10درصد اين كار را انجام دهند توان مصرف اتريوم به 7280 مگاوات بالغ خواهد شد.
اگر طبق تخمين وزارت نيرو 20درصد برق مصرفي به استخراج رمزارز اتريوم اختصاص يافته باشد، با فرض اينكه كارت گرافيكي كه مبنا فرض شده متوسط قيمت تجهيزات باشد و با فرض اينكه استخراج اتريوم كاملا خانگي باشد و با فرض اينكه مقدار مصرف شبكه بيت‌كوين در اسفند ماه كه اوج مصرف برق ايران در شبكه بيت‌كوين ملاك بوده است ملاك توان استخراج اتريوم ايران قرار گيرد، سهم اتريوم از مصرف برق را مي‌توان حداكثر 244 مگاوات تخمين زد. درنتيجه احتمالا در 117 هزار و 471 خانه استخراج رمزارز اتريوم جريان دارد.