تاثير هيجاني اخبار هسته‌اي در بازار ارز موجب شد
رفتار هيجاني دلار
گروه اقتصادي
روز گذشته، نوسان جديد نرخ ارز در بازار آزاد و غيررسمي موجب شد تا وبسايت‌هاي تخصصي تحليل و انتشار اخبار بازار، قيمت دلار را از تابلوي خود بردارند. كاري كه در بازار آزاد نيز به نوعي رخ داده و صرافي‌ها از اعلام قيمت و حتي فروش دلار خودداري كردند. اين اتفاق موجب شد تا با شدت گرفتن فضاي هيجاني بازار ارز، قيمت دلار تا ساعت 18 ديروز به مرز 33 هزار تومان برسد.
فروش دلار به قيمت 32هزار و 800 تومان كه عمدتا ديروز توسط دلالان كف بازار انجام مي‌شد؛ موجب شد تا يك ركورد در تاريخ ايران شكسته شود. تاكنون سابقه نداشته كه در كل تاريخ اقتصادي ايران قيمت ارز به اين عدد برسد. اما 10 ماه پس از به قدرت رسيدن ابراهيم رييسي و در دست گرفتن بازارها توسط تيم اقتصادي او، حالا اين ركورد به دست آمد. آخرین بار 21 مهر ماه سال 1399 -زمان ریاست جمهوری حسن روحانی- قیمت دلار به 31156 تومان رسیده بود و پس از آن قیمت ها فروکش کرد تا اینکه سال گذشته در همین ماه، قیمت دلار حدود 24هزار تومان بود. یازدهم مرداد ماه و پیش از مراسم تحلیف رییس جمهور جدید قیمت دلار اندکی بالاتر از 25هزار تومان بود و حالا با حدود 8 هزار تومان افزایش ظرف 10 ماه به رکوردی تاریخی رسیده است. اين در حالي است كه خبرگزاري‌هاي رسمي - عمدتا نزديك به دولت- از اعلام نرخ ارز خودداري كرده‌اند. ركوردزني قيمت ارز در حالي رخ مي‌دهد كه تقريبا يك هفته پيش، سران سه قوه براي كنترل بازار ارز به بانك مركزي «اختيار تام» داده بودند. بسياري از تحليلگران اين «اختيار تام» را مساوي با «ارزپاشي» به بازار ارز و در واقع پاسخ دادن به «تقاضاي موجود» تعبير كرده بودند. هرچند بانك مركزي نشان داده كه قائل به ارزپاشي نيست و بيشتر راهكارهاي پليسي و جلوگيري از دلالي و واسطه‌گري دلار را دنبال مي‌كند. با اين حال، سه نرخي بودن نرخ ارز موجب شده تا رانت اين بازار همچنان سر جاي خود بماند و بسياري از «نوسان‌گيران» هم سر جاي خود بمانند.
روند معكوس بازار آزاد با بازار رسمي
با حذف ارز با نرخ ترجيحي 4200 تومان، حالا سه نرخ متفاوت در بازار ارز وجود دارد. نرخ صرافي ملي، نرخ بازار متشكل ارزي و نرخ بازار آزاد. روز گذشته قيمت دلار در صرافي ملي افت كرد و به 26هزار و 769 تومان رسيد. اين عدد 123 تومان كمتر از نرخي بود كه براي روز پنجشنبه توسط صرافي ملي اعلام شد. قبل از ظهر ديروز قيمت دلار صرافي روي 26 هزار و 844 تومان قرار گرفت و در نيمه ظهر به قيمت 26 هزار و 803 تومان مبادله شد. اين قيمت در مقايسه با پنجشنبه 89 تومان افت را نشان مي‌دهد. در بازار متشكل ارزي كه آن‌هم توسط بانك مركزي اداره مي‌شود؛ قيمت دلار قبل از ظهر ديروز 26 هزار و 680 تومان معامله شد كه نسبت به روز پنجشنبه گذشته 80 تومان ارزان‌تر بود. اما با وجود اينكه روند «كشف قيمت» در اين دو بازار با كاهش مواجه بود؛ بازار آزاد ارز به راه خود رفت.
آيا بازار افزايشي است؟
سوال بزرگ فعالان بازار ارز اين است كه آيا قيمت‌ها بازهم بالاتر مي‌رود؟ در ادوار گذشته معمولا رييس كل بانك مركزي يا معاونان او در اين باره اظهارنظر مي‌كردند تا فضاي هيجاني بازار ارز نيز اندكي فروكش كند. اما ديروز و همزمان با ركوردزني تاريخي نرخ دلار، خبري در اين باره نبود.
به نظر مي‌رسد كه عمده دليل افزايش نرخ دلار در بازار آزاد به دلايل غيراقتصادي و حاكي از شرايط سياسي و بين‌المللي ايران باشد. تحليل عمده بر اين است كه قطعنامه شوراي حكام نشان‌گر تغيير مواضع امريكا و اروپا در قبال ايران است. بنابراين تنش در روابط تهران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي و غرب كه با خاموش كردن دوربين‌هاي نظارتي آژانس در مراكز هسته اي ايران همراه شد و انتقاد رافائل گروسي دبيركل اين سازمان را به دنبال داشت؛ موجب شده تا بازوي «افزايشي» بازار سوار بر موج اخبار نااميدكننده باشد و قيمت‌ها نيز بالا برود. روز گذشته يك «سطح مقاومتي» براي نرخ ارز شكسته شده و با عبور از 32هزار تومان بيم آن مي‌رود كه همين «جريان‌هاي افزايشي بازار»، ابتكار عمل را به دست بگيرند. از نظر معامله‌گران در صورتي كه بازار ارز با مداخله شديد بانك مركزي - به عنوان اصلي‌ترين بازيگر اين بازار- همراه نشود جو هيجاني مي‌تواند قدرت را دست بگيرد و دلار روند صعودي را بيشتر طي كند.
مقاومت نسبت به اخبار مثبت
در ماه‌هاي پاياني سال گذشته، كوچك‌ترين خبر مثبت از مذاكرات وين، قيمت دلار را در بازار آزاد كاهشي مي‌كرد. اما در يكي، دو روز گذشته با وجود آنكه برخي پالس‌هاي مثبت نيز از جانب مقامات امريكايي ارايه شده اما اين اخبار مثبت با واكنش سرد بازار ارز روبرو شده. به نظر مي‌رسد بازار واكنش بيش از حدي به اخبار برجام نشان مي‌دهد و حتي تا حدودي اثرات مثبت آن را در اصطلاح «پيش‌خور» كرده باشد. البته اين گفته‌هاي رييس كل بانك مركزي را نيز از ياد نبريم كه عنوان كرده بود: «با پوشش كاملي كه در بازارها داريم، قطعا آرامش در بازار ارز ايجاد مي‌شود. البته بانك مركزي از ظرفيت قوانين موجود استفاده مي‌كند و به زودي اختيارات ويژه‌اي هم به بانك مركزي اعطا مي‌شود. اين امر مي‌تواند به تعادل در بازار كمك زيادي كند.»
آيا آرامش به بازار برمي‌گردد؟
در ميان اخبار شدت گرفتن نوسان قيمت دلار، ديدگاهي نيز وجود دارد كه اين نوسانات را «كوتاه‌مدت» ارزيابي كرده و معتقدند كه بازارها به سمت آرامش خواهند رفت. هرچند ابهام بزرگ اين است كه در درازمدت چه اتفاقي مي‌افتد؟ هم‌اكنون بازار سرمايه با افت‌هاي بالاي شاخص كل و خروج پول حقيقي و احتمالا هجوم اين سرمايه‌ها به سمت بازارهاي موازي ارز يا سكه روبروست. به اين نكته نيز بايد توجه داشت كه وقتي گفته مي‌شود قيمت دلار بالا رفته منظور اين نيست كه قيمت دلار بيشتر شده، بلكه از نظر اقتصاددانان، اين «ريال» است كه بخشي از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده است. بنابراين تا زماني كه كاهش ارزش پول ملي تداوم دارد، نمي‌توان به ثبات قيمت‌ها در درازمدت اميدوار بود چرا كه اثرپذيري بازارهاي مالي از اثرات موفقيت در گسترش روابط بين‌الملل امري اجتناب‌ناپذير است.
قيمت سكه به پرواز درآمد
بازار جهاني طلا روز جمعه رشد چشمگيري را تجربه و تا نزديك محدوده 1880 دلار پيشروي كرد. قيمت اونس طلا ظهر ديروز با 1872 دلار نرخ‌گذاري شد. با افزايش قيمت دلار و قيمت اونس طلا بازار سكه و طلا در ايران هم به پرواز در آمد. وبسايت اقتصادنيوز در اين باره نوشته كه هر گرم طلا ۱۸ عيار ديروز به 1 ميليون و 482 هزارو 200 تومان رسيد كه نسبت به پنجشنبه تقريبا 39 هزار و 200 تومان بالاتر بود. سكه‌بازان هم ديروز با قدرت از كانال 15 ميليون تومان عبور كردند. قيمت فلز زرد رنگ داخلي ديروز نزديك به 630 هزار تومان گران‌تر از پنجشنبه بود. سكه 15 ميليون و 570 هزار تومان معامله شد. ارزش ذاتي سكه در محدوده 14 ميليون و 366 هزار تومان است و حباب سكه در محدوده 8 درصد بود. فاصله ارزش ذاتي سكه با قيمت بازاري آن هم بيش از 1 ميليون و 200 هزار تومان است اما سكه‌بازان به روند صعودي قيمت دلار خوشبين هستند.