اختلاف‌نظر كشورهاي غربي در مواجهه با موضوع جنگ روسيه عليه اوكراين
اروپاي متفرق
محمدحسين لطف‌الهي
بوريس جانسون نخست‌وزير بريتانيا و ينس استولتنبرگ دبيركل ناتو به متحدان غربي خود هشدار داده‌اند كه براي طولاني شدن جنگ در اوكراين آماده باشند؛ هشداري كه از وجود دو دستگي در ميان غربي‌ها خبر مي‌دهد و ثابت مي‌كند ميان كشورهايي كه عملا پيروزي روسيه در شرق اوكراين را پذيرفته‌اند و براي كاهش تبعات جنگ خواهان مذاكرات سريع صلح هستند با كشورهايي كه تداوم حمايت نظامي از اوكراين و فرسايشي كردن جنگ براي آسيب زدن به روسيه را دنبال مي‌كنند، اختلافات قابل توجهي وجود دارد.
هشدارهاي جداگانه جانسون و استولتنبرگ در شرايطي مطرح شد كه ولوديمير زلنسكي، رييس‌جمهور اوكراين روز شنبه پس از بازديد از خط مقدم نبرد در مناطق جنوبي اين كشور (ميكلايف و ادسا) اعلام كرد كه اوكراين «قطعا در برابر نيروهاي متجاوز روس پيروز خواهد شد.»
نخست‌وزير بريتانيا در مقاله‌اي كه براي مقابله با ايده‌هايي نظير «اعطاي امتياز ارضي به روسيه در ازاي صلح» در نشريه ساندي تايمز چاپ لندن منتشر شده، نوشته است: «براي لحظه‌اي تصور كنيد كه روياهاي شكوهمندانه ولاديمير پوتين به حقيقت بپيوندد، فرض كنيد او آزادانه و بدون هيچ مزاحمي بتواند تمام مناطق اوكراين را كه اكنون از سوي سربازان روسيه اشغال شده، تحت كنترل نگه دارد. چه اتفاقي مي‌‌افتاد اگر هيچ كس حاضر نمي‌شد در اعتراض به اشغال اوكراين و ضميمه كردن به سرزمين اصلي روسيه اعتراض كند. آيا اين باعث صلح مي‌شد؟ آيا باعث مي‌شد جهان به جاي امن‌تري تبديل شود؟» به نوشته او «چنين حماقتي بزرگ‌ترين پيروزي براي متجاوزان در اروپا از زمان پايان جنگ جهاني دوم را رقم خواهد زد، چراكه ما مي‌دانيم در اين صورت پوتين در اوكراين متوقف نمي‌شود. او هفته گذشته خود را با پتركبير مقايسه كرد و از حق ابدي روسيه براي بازپس‌گيري هر سرزميني كه اسلاوها در آن سكونت داشتند، سخن گفت. اين دكترين به روسيه اجازه مي‌دهد روياي تسخير پهنه وسيعي از اروپا از جمله خاك بعضي كشورهاي عضو ناتو را در سر داشته باشد.» جانسون تاكيد دارد: «اين وضعيت باعث مي‌شود هر ديكتاتوري در جهان به خود اجازه دهد جاه‌طلبي‌هاي خود را با زور محقق كند و هيچ كشوري در هيچ جا امن نخواهد بود.»
بوريس جانسون تسخير منطقه دونباس را «هدف پوتين از سال 2014» معرفي كرده و نوشته است كه به‌رغم عدم دستيابي به اين هدف تا به امروز، ممكن است پوتين در حلقه بسته خود تصور كند اشغال اوكراين ممكن است و اين مساله جنگ را طولاني خواهد كرد. او معتقد است: «غرب همچنان بايد به حمايت از اوكرايني‌ها ادامه دهد، چراكه پيروزي روسيه و پوتين در اوكراين فاجعه‌آميز خواهد بود؛ هرگز نبايد اوكراين را به پذيرش صلح بد تشويق كرد، چون اين موضوع به راحتي زمينه حمله ديگر روسيه را فراهم مي‌كند.» نخست‌وزير بريتانيا از چهار اقدام لازم هم براي اطمينان از پيروزي اوكراين نام برده است: 1. اطمينان حاصل كردن از اينكه مسير ارسال سلاح و تجهيزات به اوكراين باز مي‌ماند، 2. كمك به حفظ بقاي دولت اوكراين از طريق كمك مالي و فني مستمر، 3.تلاش براي يافتن راه‌هاي جايگزين صادرات براي اوكراين در شرايطي كه روسيه مسير صادرات از درياي سياه را بسته است، 4. هموار ساختن مسير صادرات مواد غذايي اوكراين از طريق دريا.
همزمان ينس استولتنبرگ، دبيركل ناتو هشدار داده است كه جنگ اوكراين طولاني خواهد بود. ينس استولتنبرگ در مصاحبه با روزنامه «بيلد» آلمان تصريح كرد: ما بايد براي اين واقعيت آماده شويم كه ممكن است (جنگ در اوكراين) سال‌ها طول بكشد. ما نبايد دست از حمايت از اوكراين برداريم. حتي اگر هزينه‌هاي آن بالا باشد، نه تنها هزينه حمايت نظامي، بلكه حتي افزايش قيمت انرژي و مواد غذايي را درپي داشته باشد. او افزود: اين حمايت به ارتش و در زمينه نظامي محدود نمي‌شود، بلكه فراتر از آن و شامل حمايت از قيمت انرژي و مواد غذايي مي‌شود. استولتنبرگ اضافه كرد: عرضه جديدترين تسليحات به نيروهاي اوكرايني شانس آزادسازي منطقه دونباس از كنترل روسيه را افزايش مي‌دهد.
ينس استولتنبرگ در اوايل هفته گذشته گفته بود: احتمالا در نشست سران ناتو در مادريد در اواخر ماه ميلادي جاري بر سر بسته كمكي براي اوكراين موافقت خواهد شد تا به انتقال تسليحات قديمي دوران شوروي اين كشور به تجهيزات با استاندارد ناتو كمك شود. قرار است سران ناتو در نشستي كه اواخر ماه جاري در مادريد برگزار مي‌شود درباره ارسال بسته كمكي به اوكراين تصميم‌گيري كنند. استولتنبرگ پيش از اين گفته بود: انتظار مي‌رود نشست سران ناتو در مادريد بسته كمكي به اوكراين را تصويب كند كه به اين كشور كمك مي‌كند تا به تجهيزات استاندارد ناتو مجهز شود.
در مقابل اين ديدگاه كه ايالات متحده سياست‌هاي خود را بر اساس آن اتخاذ مي‌كند و دبيركل ناتو و نخست‌وزير بريتانيا نيز به حمايت از آن مي‌پردازند، ديدگاه كساني نظير امانوئل مكرون رييس‌جمهور فرانسه و هنري كيسينجر وزير خارجه اسبق ايالات متحده قرار دارد. مكرون هفته گذشته به همراه رهبران ايتاليا، آلمان و روماني به كي‌يف سفر كرد تا نمايشي از حمايت اروپايي‌ها از اوكراين به راه بيندازد، در واقعيت اما آنها به كي‌يف رفته بودند تا در ازاي پذيرش نامزدي اوكراين براي عضويت در اتحاديه اروپا از زلنسكي بخواهند تا هر چه سريع‌تر مذاكرات صلح با روسيه را آغاز كند. اين مساله را اوكرايني‌ها آشكار كردند؛ روز جمعه ولوديمير زلنسكي اظهار كرد كه رهبران اروپايي به‌طور خصوصي صحبت‌هايي را درباره چشم‌انداز مذاكرات با روسيه مطرح كرده‌اند اما «جنگ در اين مرحله نمي‌تواند پايان يابد.» همزمان اولكسي هونچارنكو، نماينده پارلمان اوكراين در مصاحبه‌اي گفته است كه «وعده پذيرش نامزدي عضويت در اتحاديه اروپا بخشي از معامله پيشنهادي اروپايي‌ها در ازاي حركت دولت آقاي زلنسكي به سمت مذاكرات آتش‌بس با روسيه است.» ويكتور آندروسيو، مشاور وزير كشور اوكراين نيز در شبكه‌هاي اجتماعي نوشت: «مكرون، شولز و دراگي براي ما وعده نامزدي عضويت در اتحاديه اروپا را آورده‌اند و در ازاي آن خواهان مذاكره و صلح با پوتين هستند.»
رييس‌جمهوري فرانسه چندي پيش گفته بود: اگرچه حمله روسيه به اوكراين يك اشتباه تاريخي بود، اما قدرت‌هاي غربي نبايد روسيه را تحقير كنند، چون وقتي اين جنگ متوقف شود، ما مي‌توانيم يك راه برون‌رفت از طريق مسيرهاي ديپلماتيك ايجاد كنيم.
آسوشيتدپرس نوشته است: نگراني‌هاي داخلي اروپا راه خود را به سمت گفتمان غالب سوق مي‌دهد، به ويژه زماني كه قيمت حامل‌هاي انرژي و كمبود مواد خام شروع به آسيب اقتصادي به مردم عادي مي‌كند كه با هزينه‌هاي برق بالاتر، هزينه سوخت و قيمت مواد غذايي مواجه هستند.
پيش از مكرون، هنري كيسينجر ۹۸ ساله كه سابقا وزير خارجه ايالات متحده بود، در جريان مجمع جهاني اقتصاد در داووس سوييس گفت كه «اوكراين بايد پيش از آنكه تغييرات و تنش‌هاي فاحش ايجاد شود كه نتوان به سادگي بر آنها غلبه كرد، مذاكرات را آغاز كند.» او افزود: «به لحاظ ايده‌آل، نقطه تعيين‌كننده و حدفاصل بايد بازگشت به وضعيت پيشين باشد. دنبال كردن جنگ فراتر از آن مرحله، درباره آزادسازي اوكراين نخواهد بود، بلكه به معناي جنگ جديدي عليه خود روسيه است.» كيسينجر تاكيد كرد كه براي غرب «مرگبار» خواهد بود كه در «حال و هواي همين لحظه» غرق شود و موقعيت قدرت روسيه در اروپا را به دست فراموشي بسپارد. او با اين توضيح كه روسيه براي بيش از چهار قرن «بخشي اساسي از اروپا» بوده، تاكيد كرد رهبران اروپايي نبايد «از روابط بلندمدت غافل شوند» چون در غير اين صورت خطر قرار دادن روسيه در يك اتحاد دايمي با چين را ايجاد مي‌كنند.
وجود اين اختلاف‌نظر باعث شده است، غرب كه در ابتدا از ايجاد جبهه‌اي واحد عليه روسيه گفته بود دچار مشكل شود و اين مشكلات خود را در ايجاد ائتلاف تحريمي در اروپا يا ارسال سلاح به اوكراين نشان داده است.
روسيه در حال محاصره سيورودونتسك از شمال است
بعد از گزارش وزارت دفاع انگليس درباره محاصره شدن شهر راهبردي «سيوِرودونتسك» در شرق اوكراين توسط روسيه، لندن اين‌بار از تلاش روس‌ها براي تنگ‌تر كردن حلقه محاصره از شمال خبر مي‌دهد. واحد اطلاعات ارتش انگليس روز يكشنبه گفت: «در ۴۸ ساعت گذشته، روسيه تلاش‌هاي خود را براي پيشروي در جنوب ايزيوم، با هدف پيشروي عميق‌تر در منطقه دونتسك و احاطه كردن منطقه سيورودونتسك از شمال، تجديد كرده است.» به نوشته وبگاه اين واحد، در اين بيانيه ادعا شده است: «از ۱۴ ژوئن، مقامات روسي و سران جدايي‌طلب شرق اوكراين ادعا كرده‌اند كه در تلاش هستند تا گذرگاه‌هاي بشردوستانه ايجاد كنند تا غيرنظاميان بتوانند سيورودونتسك را تخليه كنند.» وزارت دفاع انگليس ادامه داد: «روسيه، چه در اوايل كارزار اوكراين و چه در سوريه، سابقه استفاده از گذرگاه‌هاي بشر دوستانه يكجانبه اعلام شده را به عنوان سازوكاري براي دستكاري در فضاي نبرد و تحميل انتقال اجباري جمعيت داشته است.» در ادامه اين گزارش آمده است: «غيرنظاميان اوكرايني محبوس شده در سيورودونتسك احتمالا به استفاده از گذرگاه‌هاي پيشنهادي مشكوك هستند. گزينه‌هاي خروج از شهر با تخريب پل‌ها محدود مي‌شود، اما مسير پيشنهادي روسيه آنها را به سمت شهر سواتوا، در داخل سرزمين‌هاي تحت اشغال روسيه مي‌برد.» اين نهاد نظامي مدعي شد: «اگر غيرنظاميان به دام افتاده پيشنهاد خروج از طريق يك گذرگاه را نپذيرند، روسيه احتمالا ادعا خواهد كرد كه تفاوت كمتري بين آنها و هر هدف نظامي اوكرايني در منطقه ايجاد مي‌كند.»