اين يك آبروريزي بين‌المللي است

گروه اجتماعي| به دنبال انتشار تصاويري از تخريب گنبد مسجد جامع عباسي به دليل مرمت غيراصولي و از بين رفتن قرينگي گنبد و ايجاد اعوجاج در سطح بيروني گنبد، رييس اسبق سازمان ميراث فرهنگي هشدار داد كه با تخريب و مرمت غيراصولي كه موجب تخريب گنبد مسجد جامع عباسي اصفهان شده، اين آثار تاريخي ممكن است از فهرست يونسكو خارج شود. سيدمحمد بهشتي در گفت‌وگو با «صداي ميراث» و «ديد‌بان ايران» گفت: «اگر در بحث مرمت آثار به ثبت رسيده در فهرست ميراث جهاني، اقدامات صورت گرفته برخلاف ضوابط و اصول علمي باشد، اين خطر وجود دارد كه آن اثر تاريخي كشورمان در زمره آثار جهاني در معرض خطر قرار بگيرد و اين رخداد يك آبروريزي براي كشور خواهد بود.»بهشتي افزود: «وقتي اثري در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت شود هر رفتار و فعل و انفعالاتي كه در آن اثر انجام مي‌شود بايد همخوان با ضوابط و قوانين جهاني يونسكو باشد. گزارش وضعيت آثار ثبت جهاني شده نيز بايد هر سال به يونسكو ارسال شود و اگر اتفاقاتي كه در يك اثر ثبت جهاني شده صورت گرفته با اصول علمي فاصله داشته باشد، اين موضوع مي‌تواند در روند ماندگاري اثر در فهرست ميراث جهاني يونسكو اخلال ايجاد كند و حتي مي‌تواند پرونده يك اثر ثبت جهاني شده را تا آنجا پيش ببرد كه اثر در فهرست ميراث در معرض خطر يونسكو قرار بگيرد. خسارت وارد شده به هر دو گنبد مسجد شيخ لطف‌الله و مسجد جامع عباسي بايد جبران شود. مسجد جامع عباسي و مسجد شيخ لطف‌الله در ميدان نقش جهان اصفهان بناهاي معمولي نيستند، بلكه هر دو اثر، شاخص‌ترين مساجد جهان هستند و بايد با احتياط و سنجيدگي تمام جوانب و اجماع نخبگان براي آنها تصميم‌گيري شود. اما وقتي سازمان برنامه و بودجه كشور، بودجه عمراني  را دراختيار وزارت ميراث‌ فرهنگي قرار مي‌دهد و تاكيد مي‌كند كه بايد مرمت آثار تاريخي از طريق مناقصه انجام شود، نمي‌توان انتظاري بيش از اين در مرمت آثار تاريخي كشور داشت. برگزاري مناقصه براي امور جاري عمراني همچون آسفالت خيابان‌ها و ديواركشي و... ايرادي ندارد، اما مرمت بنايي همچون مسجد شيخ لطف‌الله اصفهان كه يك اثر معماري بي‌نظير و ثبت جهاني شده است را كه نمي‌توان به مناقصه گذاشت. در مورد مرمت چنين آثاري مرمتگراني كه اين كارها را انجام مي‌دهند در ايران به تعداد انگشتان يك دست هم نيستند، ولي سازمان برنامه و بودجه وزارت ميراث فرهنگي را در فصل مرمت آثار تاريخي وارد مسيري مي‌كند كه نتيجه آن بروز چنين خطاهايي در مرمت مسجد امام اصفهان مي‌شود.»هفته گذشته، خبرگزاري‌ها گزارش دادند كه دومين اثر تاريخي در ميدان نقش جهان اصفهان هم قرباني مرمت غلط شده است. تصاوير منتشر شده در خبرگزاري‌ها نشان مي‌دهد كه گنبد مسجد 400 ساله جامع عباسي كه به مسجد امام تغيير نام داده، متاثر از تحمل وزن داربست‌هايي  است كه به مدت 14 سال بر سطح اين گنبد نصب بوده و همچنين به دليل رعايت نشدن اصول مرمت، در بخش‌هايي دچار فرورفتگي شده علاوه بر اينكه حالا نيمه گنبد با نيمه ديگر آن اختلاف قرينگي كاملا محسوس دارد. طبق تصاويري كه ظرف روزهاي گذشته در خبرگزاري‌ها منتشر شده، چين‌خوردگي‌ها بر سطح گنبد، فرورفتگي‌ها و برآمدگي‌هاي سطح گنبد، هم‌تراز نبودن ترك‌هاي گنبد و ناهمخواني كاشيكاري‌هاي انجام شده با نقش گنبد قرينه، هر بيننده‌اي را بابت نابودي اين اثر تاريخي زيبا و ارزشمند متاثر مي‌كند. تاثر فعالان ميراث فرهنگي، ايران‌دوستان و كارشناسان حوزه ميراث فرهنگي بيشتر از اين بابت است كه آسيب از سر ناواردي و نابلدي در مرمت مسجد جامع عباسي، زيرنظر وزارت ميراث فرهنگي كه توليت هويت تاريخي و ميراث فرهنگي اين كشور را برعهده دارد، اتفاق افتاده است. تخريب اين اثر ثبت شده در فهرست ميراث جهاني يونسكو در حالي است كه دو سال قبل هم مرمت غيراصولي گنبد مسجد شيخ لطف‌الله كه از ديگر آثار تاريخي واقع در ميدان نقش جهان است، باعث دو رنگ شدن سطح بيروني گنبد شد. در حالي كه مسووليت مرمت گنبد هر دو اثر تاريخي در ميدان نقش جهان با فريبا خطابخش؛ مدير پايگاه ميراث جهاني نقش جهان اصفهان بوده، تا امروز مسوولان وزارت ميراث فرهنگي درباره خطر خروج مسجد جامع عباسي از فهرست يونسكو هيچ اظهارنظري ندارند، ضمن آنكه خطابخش هم در اولين واكنش به اعتراضات فعالان و كارشناسان ميراث فرهنگي، هرگونه تخريب و آسيب به گنبد مسجد جامع عباسي را انكار كرده و انتقادات كارشناسان را «بي‌ربط» خوانده است. 
هفته گذشته و بعد از رسانه‌اي شدن فاجعه‌اي كه بر اثر مرمت غيراصولي بر سر دومين مسجد تاريخي ميدان نقش جهان اصفهان آمده، عزت‌الله ضرغامي؛ وزير ميراث فرهنگي بابت خطاي مرمتي گنبد اين مسجد صفوي از عليرضا ايزدي مديركل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع‌دستي استان اصفهان توضيح خواست. به دنبال آن، اداره ميراث ‌فرهنگي استان اصفهان تاييد كرد كه خطاي مرمتي در مرمت گنبد مسجد امام اصفهان رخ داده و پيمانكار مرمت گنبد مكلف به برطرف كردن ايرادات و تحويل گنبد مسجد جامع عباسي اصفهان به صورت دقيق و بدون ايراد است. مسجد جامع عباسي، اولين اثر تاريخي كشور نيست كه اين‌چنين قرباني بي‌مسووليتي و رانت روابط مي‌شود. فعالان ميراث فرهنگي، شهروندان و تمام كساني كه دلسوز هويت تاريخي و ملي ايران هستند، خيلي خوب به ياد دارند كه چطور در نيمه‌هاي دهه 1390 اقدام براي ساخت يك بناي 11 طبقه در حريم تاريخي ميدان نقش جهان، خبرساز شد و خطر خروج اين ميدان از فهرست يونسكو را تشديد كرد و واكنش‌ها و اعتراضات مردمي چنان بالا گرفت تا درنهايت اجراي اين پروژه متوقف شد اما سال گذشته، باز هم فرد متخلف كه پشتيبان قدرتمندي بابت حمايت از تخلف خود داشت، با ناديده گرفتن جايگاه و اقتدار قوه قضاييه و شهرداري اصفهان و البته با بي‌توجهي محض به ارزش آثار تاريخي كشور، شكايت به ديوان عدالت اداري برد تا به تخلف خود ادامه دهد كه ديوان هم به ساخت يك بناي 9 طبقه در حريم ميدان نقش جهان؛ اين ميدان تاريخي كه از اولين آثار ثبتي ايران در فهرست يونسكو بوده، داد درحالي كه مطابق آيين‌نامه‌هاي يونسكو، ارتفاع سازه‌هاي اطراف ميدان نقش جهان نبايد از 5.5 متر بيشتر باشد. البته اين‌بار هم احداث اين بناي بي‌قواره با دستور قوه قضاييه متوقف شد. چند هفته قبل، دو رنگ شدن مجسمه زيباي حكيم ابوالقاسم فردوسي در تهران، به دليل شست‌و‌شوي غيراصولي توسط عوامل شهرداري تهران هم خبرساز شد و تاثر استادان مجسمه‌سازي از اين بابت بود كه سازنده اين مجسمه ارزشمند؛ ابوالحسن خان صديقي، ديگر در قيد حيات نيست كه بتواند اين افتضاح محصول نابلدي را جبران كند. چند ماه پيش‌ترش، يك لنگه كفش مجسمه برنزي اثر پرويز تناولي و نصب شده در پارك شفق تهران، به سرقت رفت. چند هفته قبل، خانواده اين هنرمند خبر دادند كه لنگه كفش به جاي خود بازگشته در حالي كه سازنده اين لنگه كفش، در كمال تعجب، فردي غير از سازنده اثر بوده و بنابراين، لنگه كفش اهدايي به مجسمه، هيچ نسبتي با اثر استاد ندارد. چندي قبل، وزارت ميراث ‌فرهنگي از تخريب و تعرض وسيع به عرصه و حريم محوطه باستاني «ارجان» خبر داد و اعلام كرد كه احداث سد مارون، چاه و شبكه انتقال نفت، برداشت معدني و احداث كارخانه سيمان، عرصه و حريم محوطه باستاني ارجان؛ اين اثر بازمانده از دوران «عيلامي» و ثبت شده در فهرست آثار ملي ايران (1310 شمسي) را نابود كرده است. ساخت يك سريال خانگي در داخل كاخ زيباي گلستان همچنان ادامه دارد و معلوم نيست بعد از پايان مراحل ساخت اين سريال، بايد شاهد چه ميزان تخريب به پيكر اين اثر بي‌نظير ثبت‌شده در فهرست يونسكو باشيم چون چنين اتفاقاتي در ايران متاسفانه سابقه‌دار و البته از حمايت افرادي صاحب نفوذ برخوردار است، چنان‌كه در سال‌هاي گذشته هم گروه‌هاي فيلمبرداري متعددي با استفاده از رانت معلوم و مشهود، مجوز ساخت سريال و فيلم در ابنيه تاريخي گرفته‌اند و بعد از رفتن‌شان، ردپاي پررنگ‌شان بر گوشه گوشه بنا به يادگار مانده است. دريافت مجوز احداث كارخانه در حريم چغازنبيل، اسكان دادن خانواده يكي از مسوولان سازمان ميراث فرهنگي در كاخ سعدآباد و شنيده‌هايي درباره استراحت مادر خانواده روي تخت‌هاي كاخ! در اوايل دهه 1390، لمس كردن سطوح منشور كوروش توسط رييس اسبق سازمان ميراث فرهنگي و اعلام اينكه «اين منشور چيزي جز گل فشرده نيست»، تخريب بناهاي تاريخي در شهرهاي دورافتاده به دنبال شكايت ورثه يا شاكي خصوصي و ادعاي مسوولان سازمان يا وزارت ميراث فرهنگي به «غفلت از ثبت كردن آنها در فهرست ابنيه تاريخي»، بخش كوچكي از فهرست طويل ويران شدن آثار و هويت تاريخي اين كشور است. هر مسوولي هم كه طي دو دهه گذشته مسووليت سازمان يا وزارت ميراث فرهنگي را عهده‌دار شده، تقصير نابودي و مفقودي و تخريب ابنيه و آثار و اشياي تاريخي ايران كه در واقع، متعلق به همه مردم ايران و همه نسل‌هاي آينده است، به گردن مسوولان پيش از خود انداخته و انتظار فعالان ميراث فرهنگي را اين‌گونه شكل داده كه بهتر از پيشينيان خود عمل كند كه البته در هيچ دوره‌اي از اين دهه‌ها شاهد چنين تغيير مثبتي هم نبوده‌ايم.