ال‌ان‌جي امريكايي جانشين گاز طبيعي روسي مي‌شود
تلاش اروپا براي نجات از زمستان سرد
مترجم: شهاب شهسواري
در حالي كه روسيه طناب را بر گردن خطوط لوله تامين گاز طبيعي اروپا تنگ‌تر مي‌كند، كشورهاي اروپايي همه جا را به دنبال جايگزين‌هايي مي‌گردند تا اقتصاد خود را همچنان پويا نگه دارند. نيروگاه‌هايي با سوخت زغال‌سنگ دوباره احيا مي‌شوند. ميلياردها دلار صرف ساخت پايانه‌هاي واردات گاز مايع مي‌شود كه بخش عمده آنها از ميدان‌هاي شيل در ايالت تگزاس امريكا استحصال مي‌شود. سران كشورها به قطر، جمهوري آذربايجان، نروژ و الجزاير سفر مي‌كنند تا قراردادهاي جديدي را امضا كنند. در سراسر اروپا نگراني‌ها اين است كه قطع گاز روسيه باعث جيره‌بندي سوخت توسط حكومت‌ها و تعطيلي كارخانه‌ها شده و اين امر مي‌تواند باعث از دست رفتن هزاران شغل شود.
تا به امروز تلاش براي رسيدن به سوخت با موفقيت‌هاي چشمگيري مواجه شده، اما هيچ چشم‌اندازي براي پايان افزايش سرسام‌آور قيمت‌ها و تهديدهاي روسيه وجود ندارد و جاي زيادي براي خطا نمانده است.
مايكل استوپارد، معاون سرپرست بخش استراتژي گاز در موسسه تحقيقاتي اس‌اند‌پي گلوبال به نيويورك‌تايمز مي‌گويد: «نگراني بسيار بزرگ و به جايي در مورد زمستان وجود دارد.» ۵ ماه بعد از آنكه روسيه تجاوز به اوكراين را آغاز كرد، اروپا در شرايط شتابنده و به شكل روزافزوني غيرقابل بازگشت براي انتقال از شيوه تامين انرژي براي گرم كردن و خنك كردن منازل، راه انداختن كسب و كارها و توليد برق است. تلاش بلندمدت اروپا براي استفاده از انرژي‌هاي تجديدپذير با مواجهه با بحران اخير در اوكراين با تلاش كوتاه‌مدت براي تامين انرژي از هر مسير ممكن جايگزين شده است.
روسيه كه تا همين چندي پيش بزرگ‌ترين منبع تامين انرژي اروپا بود، گاز صادراتي خود را در طول يك سال گذشته به يك سوم كاهش داده است. اين هفته گاز پروم، غول انرژي روسيه اعلام كرد كه گاز طبيعي صادراتي به آلمان را كه پيش از اين كاهش داده‌بود، باز هم تقليل خواهد داد تا قيمت گاز در بازارهاي آتي اروپا ركورد جديدي را ثبت كند. يك روز بعد از بيانيه گازپروم بود كه اتحاديه اروپا خواستار كاهش ۱۵ درصدي مصرف گاز در تمامي كشورهاي عضو شد. دور شدن اروپا از گاز روسيه بعد از دهه‌ها استفاده از گاز منطقه سيبري كه با خط لوله‌هايي به طول هزاران كيلومتر به اروپا مي‌رسيد، باعث شده است كه لرزه به اندام كارخانه‌ها و صنايع اروپا بيفتد و دولت‌ها را به فكر منابع تازه انرژي بيندازد. تاكنون تلاش‌هاي چندوجهي براي پيدا كردن جايگزين براي گاز طبيعي روسيه، توانسته كمبودها را جبران كند. بر اساس اظهارات جك شارپل، پژوهشگر مطالعات انرژي در موسسه آكسفورد، به رغم تقليل صادرات از سوي گازپروم، تامين گاز طبيعي در اتحاديه اروپا در نيمه نخست سال ۲۰۲۲ تقريبا مساوي با ميزان گاز طبيعي تامين شده در مدت مشابه سال قبل بود.
اصلي‌ترين عنصر تسهيل‌كننده اين بازگشت موفقيت‌آميز گاز طبيعي مايع (LNG) بود كه گازهاي سرد شده است كه در قالب مايع با كشتي حمل مي‌شوند. ال‌ان‌جي عملا جاي گازي را كه با خط لوله از سوي روسيه مي‌آمد، به عنوان سوخت اصلي گرفته است. تقريبا نيمي از منابع گاز مايع از ايالات متحده به اروپا مي‌آيد كه در سال جاري به بزرگ‌ترين صادركننده انرژي در جهان بدل شده است. دولت‌هاي اروپايي با نگاهي به زمستان و پايان سال ميلادي از كمپاني‌هاي انرژي مي‌خواهند تا سازه‌هاي زيرزميني نمكي و ديگر تاسيسات را از گاز پر كنند تا بتوانند حاشيه امني در صورت بستن كامل خطوط لوله از سوي روسيه تامين كنند. ذخيره گاز اروپا به ۶۷ درصد از كل ظرفيتش رسيده است كه نزديك به ۱۰ درصد بيشتر از ذخاير در زمان مشابه سال گذشته است. اين عدد باعث شده است تا اندكي خيال كشورهاي اروپايي راحت باشد كه مي‌توانند تا پيش از زمستان به رقم هدف اتحاديه اروپا براي تكميل ۸۰ درصد از ذخاير گاز برسند.
اما همچنان نگراني‌هايي ايجاد مي‌شود و اين احتمال وجود دارد كه اگر زمستان سردتري در راه باشد، تلاش‌هاي اروپايي‌ها بي‌نتيجه بماند. به گفته تحليل‌گران، روسيه به خوبي از كارزار اتحاديه اروپا براي ذخيره ميزان كافي انرژي تا زمستان براي مقابله با قطع صادرات اين‌كشور آگاه است و تلاش مي‌كند با كم كردن فشار گاز خط لوله‌هاي صادراتي در مقابل آن مانع ايجاد كند. هر نوع شرايط آب و هوايي غيرقابل پيش‌بيني مانند زمستاني به‌شدت سردتر از حالت معمول، توفان در درياي شمال كه باعث قطع توليد گاز نروژ شود، گردبادهاي متعدد در فصل توفان‌هاي اقيانوس اطلس كه باعث تاخير در حركت تانكر‌هاي ال‌ان‌جي شود، مي‌تواند اروپا را به چاه كمبود انرژي بيفكند.
ماسيمو دي اودواردو، معاون سرپست حوزه گاز در موسسه تحقيقاتي وود مك‌كنزي مي‌گويد: «ما به ناحيه خطر نزديك مي‌شويم.» اين نگراني‌ها باعث شده است كه قيمت‌هاي آتي گاز در اروپا در طول دو ماه گذشته دو برابر شود و به ۲۰۰ يورو براي هر مگاوات ساعت در بورس تي‌تي‌اف هلند برسد كه نزديك به ۱۰ برابر قيمت سال گذشته است. قيمت‌هاي سرسام‌آور انرژي در اروپا باعث شده است تا مجموعه وسيعي از صنايع در شرايط دفاعي قرار بگيرند و آنها را وادار به اجراي تغييراتي كرده است كه به اتحاديه اروپا كمك مي‌كند تا به هدف ۱۵درصد صرفه‌جويي انرژي برسد. آژانس بين‌المللي انرژي به تازگي پيش‌بيني كرده‌بود كه تقاضاي گاز در اروپا ممكن است تا ۹ درصد كاهش پيدا كند. براي مثال يك كارخانه فولاد متعلق به كمپاني آرسلورميتال در هامبورگ، بندر شلوغ آلمان كه تا پيش از اين براي استخراج آهن از گاز استفاده مي‌كرد و سپس آن را به كوره‌هاي الكتريكي مي‌فرستاد، به تازگي تصميم گرفته است كه آهن مورد نيازش را براي ورودي كوره‌ها از يك كارخانه خواهرخوانده در كانادا كه به انرژي ارزان قيمت‌تر دسترسي دارد، تامين كند. قيمت گاز طبيعي در امريكاي شمالي هر چند در بالاترين سطح از نظر تاريخي قرار دارد، در حال حاضر يك هفتم قيمت‌ها در اروپا است. اووه براون، مديرعامل آرسلورميتال هامبورگ مي‌گويد: «قيمت‌هاي گاز طبيعي به حدي بالا رفته است كه ديگر وسع ما به خريد آن نمي‌رسد.»
تعدادي از تحليل‌گران و كارشناسان انتظار دارند كه در ماه‌هاي آينده شرايط تا حدي بهتر شود. اما در برابر زمستان مي‌تواند براي صنايع پرمصرف انرژي مانند ذوب آهن، توليدكنندگان كود و شيشه، زير فشار زيادي قرار گيرند. از همين حالا خبرهايي در مورد تعطيلي كارخانه‌ها يا كاهش سطح توليد به گوش مي‌رسد. در روماني، گروه ALRO به تازگي گفته است كه توليد در يك كارخانه بزرگ آلومينيوم را به دليل اينكه قيمت بالاي انرژي باعث شده است محصولش غيررقابتي شود، متوقف و ۵۰۰ نفر را تعديل كرده است. در برخي كشورها، از جمله بريتانيا و آلمان، كمپاني‌هاي انرژي هنوز اين هزينه‌هاي اضافه را به مصرف‌كننده نهايي نرسانده‌اند و در اين كشورها پيش‌بيني مي‌شود كه ضربات سخت‌تري در پيش خواهد بود. هنينگ گلويستين، از مديران موسسه ارزيابي ريسك گروه اوراسيا مي‌گويد: «بزرگ‌ترين خطر در حال حاضر انفجار قيمت‌هاي انرژي در حوزه خانوارها و صنعت در زمستان است. عموم مردم و صنايع آمادگي مواجهه با اين خطر را ندارند.»
در حال حاضر واردات گاز طبيعي مايع به عنوان جايگزين اصلي براي گاز طبيعي خطوط لوله روسي، جايگزيني بسيار گران‌قيمت‌تر است. عطش بيش از اندازه اروپا براي ال‌ان‌جي مي‌تواند به مناطق ديگر جهان كه به اين سوخت وابستگي دارند آسيب برساند. اروپا عملا در حال ربودن گاز مايع از بازارهاي ديگر به خصوص در آسيا با قيمت بالاتر است، جايي كه كشورهايي مانند چين، ژاپن و كره‌جنوبي از مشتريان اصلي اين حامل انرژي هستند. بن فن‌بيوردن، مديرعامل شل، يكي از توليدكنندگان ال‌ان‌جي به خبرنگاران گفت: «اروپا ال‌ان‌جي را از بازارهايي مي‌گيرد كه هنوز آمادگي براي پرداخت قيمت به آن قيمتي كه اروپا حاضر به خريد آن است، ندارند. قرار گرفتن در اين موقعيت چندان ساده نيست.»
كشورهايي مانند آلمان و روماني همزمان گام‌هاي ديگري مانند بازگرداندن نيروگاه‌هاي برق زغال‌سنگي و تاخير در بازنشستگي اين نيروگاه‌ها برداشته‌اند. انگيزه اين كشورها اين است كه ميزان مصرف گاز براي توليد برق را كاهش دهند و آن را براي نيازهاي اساسي ديگر مانند گرم كردن خانه‌ها و كار كارخانه‌ها حفظ كنند. روز پنج‌شنبه، آژانس بين‌المللي انرژي پيش‌بيني كرد كه تقاضاي جهاني زغال‌سنگ در سال جاري به ۹ ميليارد تن برسد كه تقريبا برابر با اوج تقاضا در سال ۲۰۱۳ است.
هنوز ترديدهاي ديگري هم وجود دارد. هر چند اروپا نزديك به ۲۴ پايانه براي دريافت گاز طبيعي مايع دارد، هيچ يك از اين پايانه‌ها در آلمان نيستند. برلين تلاش مي‌كند كه ۴ تاسيسات دريافت گاز مايع بسازد و ۲ ميليارد و ۵۰۰ ميليون يورو براي اجاره ۴ كشتي فرآوري ال‌ان‌جي كنار گذاشته است، اما هيچ تضميني وجود ندارد كه هيچ يك از اين پايانه‌ها و كشتي‌ها به موقع آماده شوند تا بتوانند زمستان امسال كمكي به آلمان بكنند.
وضعيت آب و هوا نه فقط در اروپا، بلكه در ديگر نقاط جهان هم مي‌تواند روي مشكلات تاثير بگذارد. زمستان بسيار سخت در آسيا كه براي مدت طولاني اصلي‌ترين مشتري گاز مايع بود مي‌تواند رقابت با اروپا را براي عرضه محدود ال‌ان‌جي افزايش دهد. خيلي مشكل بتوان تصور كرد كه اين حجم عظيم گاز از جاي ديگري تامين شود. شارپلز از موسسه آكسفور مي‌گويد: «اگر عرضه روسيه را كاملا از دست بدهيم، ظرفيت اضافه چنداني وجود ندارد كه بتوانيم از جاي ديگر تامين كنيم.» مسائل تعيين‌كننده ديگري هم وجود دارد. تا زماني كه كمبود گاز خود را نشان دهد، دولت هلند برنامه‌اي براي قطع عمليات در ميدان گازي گرونينگن در شمال هلند در نظر گرفته است. اين ميدان گازي يكي از بزرگ‌ترين ميادين گاز طبيعي درون قاره اروپا است، اما نگراني‌هاي عمومي به دليل بروز زمين‌لرزه‌هايي كه بر اثر استخراج گاز ايجاد شده است، باعث تصميم براي توقف عمليات در آن شده است. برخي از ناظران امتناع دولت هلند براي استفاده از اين ميدان را مورد سوال قرار داده‌اند، چرا كه اين ميدان مقدار زيادي ذخيره دارد و مي‌تواند تا حدود ۴۰ درصد از مصرف سالانه آلمان را تامين كند. تاكنون دولت هلند اعلام كرده است كه تصميم براي بستن كامل چاه‌ها را به دليل «تحولات غيرقابل پيش‌بيني ژئوپوليتيك» معلق كرده است، اما همچنان اصرار دارد كه فقط در شرايط استفاده از گرونينگن را از سر مي‌گيرد كه «بدترين حالت ممكن اتفاق بيفتد و ايمني مردم در خطر باشد.» در ماه‌هاي آينده، موضع دولت هلند به چالش كشيده‌خواهد شد.