نگاهي به گفت‌وگوي تلويزيوني رييس كل بانك مركزي
3 راهكار پولي براي كنترل تورم
گروه اقتصادي
رييس كل بانك مركزي در گفت‌وگوي شامگاه جمعه خود با برنامه «صف اول» تلويزيون، به سه راهكار اصلي براي كاهش رشد پايه پولي و تورم ناشي از آن اشاره كرده و گفته است كه هم‌اكنون بازار دلار با آرامش خوبي همراه است. علي صالح‌آبادي مي‌گويد علاوه بر اينكه بانك مركزي هر ارزي كه از دولت گرفته به فروش رسانده و ريال آن را جمع‌آوري كرده، از اضافه برداشت مخرب بانك‌ها نيز جلوگيري شده و استفاده از تنخواه بانك مركزي توسط دولت هم متوقف شده است. علي صالح‌آبادي درباره آخرين وضعيت بازار ارز عنوان كرد: آرامش خوبي در بازار ارز حاكم است و در چهار ماهه اول امسال حدود ۱۴ ميليارد دلار تامين ارز داشتيم كه نسبت به مدت زمان مشابه در سال گذشته حدود ۸۰درصد رشد داشتيم. همچنان مازاد عرضه نسبت به تقاضا در سامانه نيما وجود دارد. اين بازار عمق بسيار خوبي پيدا كرده و روزانه بيش از ۱۰ ميليون دلار بين صرافي‌ها معامله در حال انجام است.
پول چگونه چاپ مي‌شود؟
رييس كل بانك مركزي در بخش ديگري از سخنان خود تاكيد كرد كه با تسويه بخشي از بدهي دلاري دولت به بانك مركزي، دلارهاي نفتي به بازار عرضه شده است. او گفته است: خالص دارايي‌هاي خارجي كه در پايه پولي اثرگذار است تا پايان تير ماه نسبت به سال گذشته منفي بوده است؛ يعني هر ارزي كه از دولت گرفته‌ايم به فروش رسيده و ريال آن جمع شده است. خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي، بخش اصلي تشكيل‌دهنده پايه پولي كشور است كه اثرات مستقيمي بر ميزان چاپ پول دارد. روند كار اين‌گونه است: دولت درآمدهاي نفتي خود را به صورت دلاري كسب مي‌كند اما براي هزينه‌كرد آن به ريال نياز دارد، بنابراين با سپرده‌گذاري اين منابع دلاري نزد بانك مركزي ريال دريافت مي‌كند و به اندازه ريالي كه اخذ مي‌كند به دليل آنكه معادل ريالي منابع ارزي بانك مركزي افزايش يافته، خالص دارايي بانك مركزي را افزايش مي‌دهد. اين عمليات دقيقا به معناي چاپ پول است؛ چراكه ريال به اقتصاد عرضه شده و از اين محل پايه پولي و نقدينگي رشد خواهد كرد. اما بايد توجه داشت كه اگر مابه‌ازاي ريالي كه چاپ مي‌شود، دلاري به دست آمده و وصول شده باشد؛ رشد پايه پولي اثرات تورمي كمتري خواهد داشت.
پول بي‌پشتوانه جمع‌آوري شد؟
در يكي، دو سال گذشته، بلوكه شدن منابع دلاري تحت تحريم و كاهش شديد درآمدهاي نفتي فضايي را به وجود آورد كه درست عكس اين جريان شكل گرفت. يعني دولت مابه‌ازاي دلاري براي بالا بردن خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي در دست نداشت. حالا رييس كل بانك مركزي مي‌گويد هر ارزي كه از دولت گرفته شده، به فروش رسيده و ريال آن جمع شده است. به بيان ديگر، ريال‌هاي اعطايي به دولت را تا انتهاي تير از بازار جمع‌آوري كرده است و خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي نسبت به سال گذشته كاهش پيدا كرده است.
پيام اوليه اظهارات رييس كل بانك مركزي اين است كه دسترسي مناسبي به درآمدهاي نفتي ايجاد شده است. هر چند دولت آمارهاي مرتبط با فروش نفت و وصول درآمد نفت را «محرمانه» نگه داشته، اما در يك نگاه كلي، خالص دارايي‌هاي خارجي بانك مركزي در انتهاي خرداد ۵۴۵ هزار ميليارد تومان بوده كه نسبت به انتهاي اسفند ۱۴۰۰ كاهش حدودا ۲۰ هزار ميليارد توماني داشته است. در واقع، آمارها نيز اظهارات رييس كل بانك مركزي را تاييد مي‌كنند.
استفاده دولت از تنخواه به صفر رسيد
صالح‌آبادي در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود اشاره كرده كه پايه پولي از محل فروش اوراق بدهي دولتي به بانك‌ها 30 هزار ميليارد تومان كاهش پيدا كرده است. او اين موضوع را اين‌گونه بيان كرده كه «بدهي دولت به بانك مركزي نيز در وضعيت مناسبي است» و البته اين موضوع كه «برداشت دولت از تنخواه نزد بانك مركزي نزديك به صفر» بوده است. او اضافه كرده: اوراق منتشر شده دولت نيز مي‌تواند در پايه پولي موثر باشد، اين بخش هم به خوبي كنترل شده است. همچنين بانك مركزي از ابتداي سال تاكنون ۳۰ همت اوراق دولتي واگذار كرده و ريال را از بازار جمع كرده است. از طرفي بدهي بانك‌ها به بانك مركزي نيز كه در پايه پولي موثر است كنترل شده است.
به نظر مي‌رسد در اين بخش عمده تلاش سياستگذار پولي در جهت خنثي كردن اثرات پرداخت يارانه نقدي در سه ماهه گذشته بوده است. معمولا پول موردنياز براي پرداخت يارانه نقدي از محل سپرده‌هاي دولت نزد بانك مركزي پرداخت مي‌شود كه تقريبا معادل با استفاده دولت از تنخواه خود نزد بانك مركزي است. در اينجا، بانك مركزي مجبور شده با عرضه منابع دلاري و اوراق بدهي بخشي از اثرات تورمي پرداخت يارانه‌ها را خنثي كند.
اصلاح نظام بانكي
صالح‌آبادي درخصوص اصلاح نظام بانكي نيز اين‌طور توضيح داد كه اصلاح نظام بانكي در كنترل نقدينگي بسيار مهم است و برنامه‌هاي متنوعي براي آن داريم؛ رشد ترازنامه بانك‌ها، كفايت سرمايه بانك‌ها و معوقات بانكي كنترل مي‌شود. وي افزود: براساس شاخص‌هاي سلامت بانك‌ها را ارزيابي كرديم و در هر شاخص به خود بانك اعلام كرديم تا آن بانك براي اصلاحات خودش به بانك مركزي برنامه دهد. هر بانك بايد برنامه را به كميته اصلاح نظام بانكي بانك مركزي اعلام و طبق زمان‌بندي اصلاحات را انجام بدهد.
جلوگيري از اضافه برداشت مخرب به بانك‌ها
رييس كل بانك مركزي با تاكيد بر اينكه اجازه اضافه برداشت مخرب نيز به بانك‌ها داده نمي‌شود، تصريح كرده است: در واقع اصلاحات نظام بانكي با همكاري و همراهي خود بانك‌ها دنبال مي‌شود و مسير اصلاح نظام بانكي در بخش‌هاي مختلف پيش مي‌رود، ضمن اينكه سپرده قانوني بانك متخلف تا ۱۵درصد قابل افزايش است. وي همچنين تاكيد كرد كه درآمدهاي دولت ماهيانه پايش مي‌شود و اموال منجمد دولت نيز فروخته خواهد شد تا به منابع بانك مركزي دست‌اندازي نشود. خوشبختانه دولت به خوبي براي مديريت درآمدها و هزينه‌ها برنامه‌ريزي مي‌كند و انضباط مالي را رويكرد اصلي خود قرار داده است. در هفته‌هاي اخير افزايش نرخ سود بين بانكي چالش اساسي در مورد تاثيرات آن بر عملكرد بانك‌ها ايجاد كرد كه نهايتا بانك مركزي با دخالت مستقيم وزير اقتصاد (كه با اعتراض سهامداران بورس مواجه و تحت فشار بود) نرخ سود را طي سه هفته تقريبا يك درصد كاهش داد و در هفته اخير كاهش اندكي داشت.
ارز توافقي در بازار ارز
صالح‌آبادي درخصوص اقدامات انجام شده در بازار ارز نيز اعلام كرد: ارزهاي توافقي برمبناي عرضه و تقاضا در صرافي‌ها عرضه مي‌شود. حجم معاملات ارز توافقي به‌طور قابل‌توجهي در حال افزايش و تعميق است به گونه‌اي كه امروز در بازار اثرگذار است. رييس كل بانك مركزي با بيان اينكه امروز ارز توافقي در بازار ارز آرامش ايجاد كرده و عرضه ارز همواره بيشتر از تقاضا شده است، گفت: امروز در مسير حكمراني ريال و شفافيت حداكثري حركت مي‌كنيم و اين اقدامات در جلوگيري از فرارهاي مالياتي و پولشويي بسيار اثرگذار است.
شفافيت در افشاي اسامي ابربدهكاران بانكي
صالح‌آبادي در ادامه به اقدامات انجام شده در بانك مركزي درخصوص وصول مطالبات معوق اشاره و تصريح كرد: در گذشته تحفظي وجود داشت و مقرراتي نبود تا اسامي ابربدهكاران بانكي به مردم گفته شود. اما امروز براساس قانون بودجه ۱۴۰۱ اسامي ابربدهكاران بانكي (بدهي بالاي ۱۰۰ ميليارد تومان) در سايت بانك مركزي در هر فصل منتشر مي‌شود. رييس كل بانك مركزي گفت: هنگامي كه شفافيت صورت مي‌گيرد مردم و رسانه‌ها و همگان از آن مطلع مي‌شوند، افشاي اسامي ابربدهكاران بانكي باعث شد در وصول مطالبات حركت قابل توجهي انجام شود. اگر يك شركت توليدكننده دلايل موجه داشته باشد بانك‌ها همراهي و كمك مي‌كنند، اما كساني كه اين‌گونه نيستند و بدهي خود را پرداخت نمي‌كنند با آنها برخورد مي‌شود.
وي افزود: اقساط عقب‌افتاده تا ۶ ماه سررسيد گذشته، از ۶ تا ۱۸ ماه معوق و از ۱۸ ماه به بعد مشكوك‌الوصول حساب مي‌شوند كه اسامي همه آنها به تفكيك در سايت بانك مركزي منتشر مي‌شود. بخشي از اموال و دارايي‌هاي بانك‌ها منجمد تلقي مي‌شود كه بايد از حالت انجماد خارج شود.
«ريال ديجيتال» از شهريور
وي با اشاره به اينكه سال ۱۳۹۹ دولت آيين‌نامه‌اي را تصويب كرده تا كساني كه مجوز قانوني دريافت مي‌كنند تا رمزارز استخراج كنند و براي واردات استفاده كنند، گفت: در واقع خريد و فروش (مبادله) و سرمايه‌گذاري رمزارزها ممنوع است اما استخراج و استفاده براي واردات كالا ممكن شده است. البته مقرراتي آماده كرديم تا با هماهنگي وزارت صمت از رمزارزها براي واردات بهره‌برداري شود. رييس كل بانك مركزي ضمن تاكيد بر اينكه نوسانات بازار رمزارزها هم زياد است و بايد به آن توجه شود، تصريح كرد: رمز ريال يا ريال ديجيتال جايگزين اسكناس ريال است و كارهاي آن انجام شده است. ريال ديجيتال طبق وعده به صورت آزمايشي در شهريور ماه اجرايي مي‌شود. ناشر ريال ديجيتال بانك مركزي است و مردم مي‌توانند به جاي اسكناس از آن استفاده كنند. در چين نيز چنين اقدامي انجام شده و ۷۵ ميليون نفر از يوآن ديجيتال استفاده مي‌كنند.