تركيه و اسراييل از توافق براي عادي‌سازي كامل و ارتقاي روابط به سطح سفير خبر دادند
عادي‌سازي كامل رابطه با شيطان
محمدحسين لطف‌الهي
رييس‌جمهور تركيه و نخست‌وزير رژيم اسراييل روز گذشته اعلام كردند كه آنكارا و تل‌آويو براي عادي‌سازي كامل روابط شامل ارتقاي مجدد رابطه دوجانبه به سطح سفير و بازگشت سركنسول‌ها توافق كرده‌اند؛ توافقي كه هر چند ممكن است كارشناسان آن را در مسير منافع اقتصادي تركيه ارزيابي كنند اما با ادعاهاي آنكارا درخصوص حمايت از فلسطين و داشتن يك سياست خارجي اخلاقي در تضاد است.
براساس گزارش تايمز اسراييل، اين توافق پس از تماس تلفني اخير رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه و يايير لاپيد نخست‌وزير رژيم اسراييل علني شد اما تصميم‌گيري درباره جزييات مساله و اقدامات نهايي براي اعلام آن به تماس تلفني روز سه‌شنبه 16 آگوست ميان آلون اوشپيز مديركل وزارت امور خارجه رژيم اسراييل و صدات اونال معاون وزير خارجه تركيه بازمي‌گردد.
در بيانيه‌اي كه دفتر يايير لاپيد پس از گفت‌وگو با اردوغان منتشر كرد، آمده است: «تجديد روابط با تركيه يك اتفاق مهم و مفيد براي ثبات منطقه است و يك خبر اقتصادي بسيار بااهميت براي شهروندان اسراييل محسوب مي‌شود. ما به اقدامات‌مان در راستاي تقويت جايگاه بين‌المللي اسراييل در جهان ادامه خواهيم داد.» اين بيانيه همچنين مي‌افزايد كه «ارتقاي روابط به تعميق روابط بين دو طرف، گسترش روابط اقتصادي، تجاري و فرهنگي و تقويت ثبات منطقه‌اي كمك خواهد كرد.
آي 24 نيز گزارش داده كه در ابتداي ماه آگوست اسراييل پس از سه سال، اقدام به بازگشايي دفتر اقتصادي خود در تركيه كرده بود.
مناسبات تركيه و رژيم اسراييل از بهار سال ۲۰۱۰ در پي كشته شدن ۱۱ شهروند تركيه به دست ارتش اسراييل در كشتي «مرمره آبي» كه براي «شكستن حصر دريايي غزه» از درياي مديترانه راهي بندر غزه بود، شديدا تيره و تار شد. اين ناوگان كه به نام «كاروان آزادي» براي شكستن محاصره اقتصادي غزه به سوي اين منطقه در حركت بودند، با حمله كماندوهاي اسراييلي به مقصد نرسيد. در جريان اين حمله ۱۰ تن از فعالان طرفدار حقوق فلسطيني‌ها كشته شدند و در پي آن اسراييل و تركيه به آستانه قطع كامل روابط رسيدند. در سال ۲۰۱۲ نيز در جريان حملات اسراييل به غزه، تركيه و شخص رجب طيب اردوغان به يكي از منتقدان بين‌المللي اسراييل بدل شدند. تركيه در آن سال از سازمان ملل خواست عليه اسراييل وارد عمل شود. در سال ۲۰۱۶ دو طرف بار ديگر روابط‌شان را از سرگرفتند و تركيه بار ديگر براي اسراييل سفير معرفي كرد؛ وضعيتي كه به مدت دو سال به شكل شكننده‌اي ادامه پيدا كرد. سال 2018 مجددا همه چيز دستخوش تغيير شد؛ زماني كه وزارت امور خارجه تركيه در واكنش به كشته شدن 60 فلسطيني و زخمي شدن 2000 نفر ديگر در حملات نيروهاي اسراييلي به تظاهرات‌كنندگان عليه انتقال سفارت امريكا در رژيم اسراييل به قدس به سفير اسراييل در آنكارا اعلام كرد كه بايد تركيه را ترك كند. رژيم اسراييل نيز متقابلا سفير تركيه را اخراج كرد. در آن زمان درگيري‌هاي لفظي شديدي ميان اردوغان و بنيامين نتانياهو نخست‌وزير وقت رژيم اسراييل اتفاق افتاد و رييس‌جمهور تركيه رژيم اسراييل را «كودك‌كش» خطاب كرد. اما با وجود بحران‌هاي بعدي ميان آنها، طرفين هيچ‌گاه مناسبات خود را به طور كامل قطع نكردند و سطح مراودات بازرگاني و تجارت بين تركيه و رژيم اسراييل در سال‌هاي گذشته به طور قابل ملاحظه‌اي افزايش داشت.
سفر آيزاك هرزوگ، رييس رژيم اسراييل به تركيه براي ديدار با رجب طيب اردوغان در ماه مارس و پس از آن سفر متقابل وزراي خارجه تركيه و اسراييل به پايتخت‌هاي يكديگر تاثير زيادي در تقويت روابط دوجانبه آنكارا و تل‌آويو طي يك سال گذشته داشت و درنهايت به «عادي‌سازي كامل روابط» ميان تركيه و رژيم اسراييل منجر شد.
آيزاك هرزوگ، رييس رژيم اسراييل روز چهارشنبه در پي اعلام توافق رژيم اسراييل و تركيه براي «عادي‌سازي كامل روابط» و ارتقاي مجدد رابطه دوجانبه به سطح سفير ضمن استقبال از اين توافق گفت كه «شراكت و همسايه خوب بودن در مديترانه شرقي براي همه ما مهم است. اعضاي همه اديان، مسلمان، يهودي و مسيحي، مي‌توانند و بايد در صلح [با هم] زندگي كنند.» او همچنين در توييتر نوشت: «اين توافق مهمي است كه يك سال است براي دستيابي به آن تلاش مي‌كنيم و مردم اسراييل و تركيه را به برقراري روابط بهتر اقتصادي و همچنين گردشگري و دوستي متقابل تشويق خواهد كرد.»
برخي تحليلگران اين عادي‌سازي كامل روابط ميان تركيه و رژيم اسراييل را تداوم مسيري مي‌دانند كه با «توافق آبراهام» آغاز شد. رويترز مي‌نويسد: «اين اقدام در حالي صورت مي‌گيرد كه اسراييل به دنبال بهبود روابط با قدرت‌هاي منطقه‌اي است؛ دقيقا دو سال پس از توافقنامه موسوم به آبراهام كه عادي‌سازي روابط بين اسراييل، بحرين، امارات متحده عربي و مراكش را در پي داشت.»
جروزالم پست مدعي شده است كه همكاري اخير سازمان‌هاي اطلاعاتي تركيه و رژيم اسراييل در طرح ادعاي تلاش نيروهاي امنيتي ايران براي حمله به شهروندان اسراييلي در تركيه از مهم‌ترين موضوعاتي بود كه تقويت روابط آنكارا و تل‌آويو را باعث شد.
تايمز اسراييل نوشته از ماه مه سال 2020، لحن اردوغان در قبال اسراييل تغيير كرد و او از آن زمان ضمن به كار بردن لحني ملايم‌تر از لزوم تقويت دوباره روابط گفت.
مولود چاووش‌اوغلو، وزير امور خارجه تركيه روز چهارشنبه طي نشست مشترك خبري با جينبك كولي‌بايف، همتاي قرقيزستاني خود در آنكارا اعلام كرد كه با اسراييل تصميم گرفته‌اند تا روابط را به بالاترين سطح رسانده و به طور متقابل سفير تعيين كنند. چاووش‌اوغلو تصريح كرد: «انتصاب متقابل سفير از جمله اقداماتي بود كه بايد در چارچوب عادي‌سازي روابط انجام شود. در اين سالن در نشست مشترك خبري با جناب لاپيد گفته بوديم كه براي تعيين سفرا اقدام كرديم. در نتيجه اين اقدامات، چنين گام مثتبي توسط اسراييل حاصل شده و ما هم به عنوان تركيه تصميم گرفتيم در تل‌آويو سفير تعيين كنيم.» او به «اهميت تعيين سفير در توسعه روابط دوجانبه» اشاره كرده و مدعي شد: «به دفاع از حقوق فلسطين، قطر و غزه ادامه خواهيم داد و از اين نظر، ارسال مستقيم پيام‌هاي ما به تل‌آويو از طريق سفير حائز اهميت است.»
طرح اين توجيه براي ازسرگيري روابط با رژيم اسراييل در سطح سفير از سوي تركيه در حالي صورت مي‌گيرد كه تركيه برخلاف عمليات گذشته رژيم اسراييل عليه مردم و غيرنظاميان در غزه، در جريان عمليات نظامي دو هفته پيش ارتش اسراييل در غزه، از انتقاد شديد از اين رژيم خودداري كرد.
يكي از زمينه‌هاي احتمالي همكاري تركيه و اسراييل، در حوزه انرژي خواهد بود. تركيه در حال حاضر در يك بحران اقتصادي قرار دارد. اسراييل و برخي كشورهاي منطقه از جمله يونان كه رقيب تركيه است، پيش‌تر قراردادي را براي انتقال گاز طبيعي از شرق درياي مديترانه به اروپا امضا كردند. تركيه به‌شدت با اين پروژه مخالفت كرد، اما زماني كه دولت بايدن از حمايت پروژه خط لوله مذكور منصرف شد، اردوغان اين سيگنال را داد كه مي‌توانند همراه با اسراييل پروژه جديدي را اجرا كنند. براساس اين پيشنهاد، تركيه مي‌تواند مسير صادرات گاز طبيعي توليد شده توسط اسراييل از منابع گاز طبيعي مديترانه به اروپا باشد. در شرايطي كه در پي جنگ روسيه عليه اوكراين، اروپا به‌شدت محتاج منابع انرژي است، همكاري تركيه با اسراييل براي صادرات گاز استحصال شده از منابع درياي مديترانه از طريق يك خط لوله دريايي به تركيه و از آنجا به اروپا، نه تنها منافع بسيار جذابي براي تل‌آويو دارد، بلكه مي‌تواند با حمايت غرب مواجه شود.